Hubert Schumann (ur. 4 grudnia 1941 w Kenzingen w Breisgau, zm. 25 sierpnia 2013 w Berlinie) – tłumacz literatury polskiej na język niemiecki, pisarz, krytyk literacki.

Hubert Schumann urodził się w miasteczku Kenzingen, w regionie Breisgau (Bryzgowia) w południowo-zachodniej części kraju związkowego Badenia-Wirtembergia. Dzieciństwo i młodość spędził w środkowej Saksonii, w Hainichen, rodzinnym mieście matki. Po maturze studiował w latach 1961–1966 slawistykę i polonistykę na Uniwersytecie w Lipsku. Wtedy rozwinął swoje szczególne zainteresowanie polską kulturą i literaturą, w czym przez całe życie wspierała go żona Barbara, również slawistka, polonistka i tłumaczka.

W trakcie studiów Schumann odbył praktykę w wydawnictwie „Reclam”, a potem pracował tam przez dwa lata po studiach jako lektor języków słowiańskich. W roku 1968 przeniósł się do Warszawy, by dołączyć do żony, która wyjechała tu w roku 1966. Do roku 1973 oboje pracowali w ambasadzie NRD – Barbara Schumann w wydziale kultury, a Hubert Schumann w dziale prasowym.

Po powrocie do Berlina Schumann objął na krótko lektorat w wydawnictwie Aufbau-Verlag. Później zdecydował się na samodzielną twórczość, bowiem niezwykle ważne pozostawały dlań duchowa wolność i niezależność od wszelkich instytucji. Od roku 1974 do początku lat 90. XX. w. pracował jako samodzielny tłumacz literacki, recenzent i edytor. Nie należał do żadnych organizacji, nigdy też nie wstąpił do Sekcji Tłumaczy Związku Pisarzy NRD, choć członkostwo to dawało pewne korzyści, w tym finansowe^[1]. Działalność translatorską łączył z aktywnym wyszukiwaniem ciekawych tytułów, nowych talentów i recenzowaniem literatury polskiej. Był wyśmienitym znawcą tej literatury i promotorem jej twórców, utrzymywał bliski kontakt z polską sceną literacką.

Istotną cezurą w jego życiu były lata 90. XX wieku. Hubert Schumann – podobnie jak wielu samodzielnych twórców z dawnej NRD – po zjednoczeniu Niemiec był zmuszony od nowa budować swoją pozycję na rynku wydawniczym, mimo że legitymował się bogatym i uznanym dorobkiem. Zaprzestał wtedy pracy jako tłumacz i w latach 1992–1999 kierował służbą stenograficzną parlamentu krajowego Brandenburgii w Poczdamie. Zmarł w roku 2013 po długiej chorobie^[2].

Dorobek translatorski Huberta Schumanna jest bardzo różnorodny i obszerny. Większość spośród ok. 40 książek, które ukazały się w jego tłumaczeniu, wybrał do przekładu samodzielnie – poszukiwał najwartościowszych tytułów i proponował wydawcom ich publikację. Współpracował z różnymi wydawnictwami w NRD, głównie z renomowaną oficyną wschodnioberlińską Volk und Welt, jednakże bardzo cenili go również wydawcy zachodnioniemieccy (np. Verlag Neue Kritik we Frankfurcie nad Menem czy Verlag Pahl-Rugenstein w Kolonii).

Wśród tekstów, które poprzez przekład udostępnił czytelnikom niemieckim, najliczniej reprezentowane są utwory Stanisława Lema („Próżnia doskonała”, „Wizja lokalna”, „Pokój na ziemi”, „Fiasko” „Powtórka” i in.) i Hanna Krall („Zdążyć przed Panem Bogiem”, „Taniec na cudzym weselu”, reportaże z tomów „Sześć odcieni bieli”, „Katar sienny” i in.). Tłumaczył powieści, ale też opowiadania, eseje i drobniejsze formy literackie bardzo wielu uznanych autorów – współczesnych (Józefa Hena, Marka Hłaski, Aleksandra Minkowskiego, Igora Newerlego, Kornela Filipowicza, Romana Bratnego, Zofii Posmysz, Marka Nowakowskiego, Bohdana Czeszki, Jerzego Putramenta), a także starszych (Władysława Reymonta, Wacława Sieroszewskiego, Juliusza Kadena-Bandrowskiego), w tym teksty programowe Awangardy Krakowskiej (m.in. Tadeusza Peipera i Juliana Przybosia)^[3].

Na uwagę zasługują jego przekłady scenariuszy filmowych i tekstów adaptowanych na potrzeby filmu i teatru: Jerzego Stefana Stawińskiego („Wieczór przedświąteczny”, „Bo oszalałem dla niej”), Krzysztofa Zanussiego („Struktura kryształu”, „Rok spokojnego słońca”, „Za ścianą”, „Spirala”, „Constans”, „Kontrakt” i in.), Mirosława Żuławskiego („Opowieści mojej żony”), Krystyny Berwińskiej („Con amore”) czy Andrzeja Kijowskiego („Dyrygent”).

Nie sposób przecenić znaczenia jego pracy jako krytyka i wydawcy. W swoich ok. 90 recenzjach napisanych dla różnych wydawnictw okazał się doskonałym znawcą literatury, polskiej historii i mentalności, dzięki czemu wypromował na rynku niemieckim wielu polskich autorów. Jako twórca obdarzony pasją i umiejętnością obrony swoich poglądów Schumann znacznie przyczynił się do wydania „Rozmów z katem” Kazimierza Moczarskiego we własnym tłumaczeniu, co zostało poprzedzone dłuższą batalią o podłożu politycznym^[4]. Z własnej inicjatywy doprowadził do wydania tomu felietonów Michała Radgowskiego („Kaltes Feuerwerk“) w autorskim wyborze tłumacza. Wspólnie z Juttą Janke opracował i poprzedził wstępem obszerną antologię polskich utworów „Nachbarn. Texte aus Polen” (Berlin 1985). Warto też wspomnieć, że Hubert Schumann jest autorem bardzo cenionego posłowia do niemieckiej edycji „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza (w tłumaczeniu Waltera Tiela, Monachium 1983 i Berlin 1985).

Jego spuścizna w roku 2019 została przekazana przez żonę Barbarę Schumann do Archiwum im. Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach.

• 1976: Kornel Filipowicz, Meine geliebte stolze Provinz und andere Erzählungen [opowiadania z róznych tomów z lat 1958–1971], wybór Jutta Janke, Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1976: Ewa Nowacka, Im Schatten der Malve [W cieniu malwy, 1974], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1977: Józef Hen, Yokohama [Yokohama, 1974], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1977: Janusz Osęka, Mann mit heiterem Gemüt. Humoresken und Satiren, wybór Jutta Janke, Berlin: Eulenspiegel-Verlag.
• 1977: Jerzy Wittlin, Leben und leben lassen. Satirische Texte, Berlin: Henschelverlag Kunst u. Gesellschaft.
• 1978: Bogdan Czeszko, Hochwasser [Powódź, 1975], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1978: Stanisław Lem, Die Maske. Erzählung [Maska, 1976], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1978: Stanisław Lem, Professor A. Dońda [Profesor A. Dońda. Ze wspomnień Ijona Tichego, 1974], w: Lem Stanisław, Sterntagebücher, w przekładzie Caesara Rymarowicza, 4. wyd., Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1978: Mirosław Żuławski, Die Orchidee und andere Geschichten meiner Frau [Opowieści mojej żony, 1970], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1979: Marek Hłasko, Hafen der Sehnsucht. Erzählungen [Port pragnień. Opowiadania, 1963], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1979: Juliusz Kaden-Bandrowski, Die schwarzen Schwingen [Czarne skrzydła, 1928] (wraz z Kurtem Kelmem), Berlin: Volk u. Welt.
• 1979: Hanna Krall, Dem Herrgott zuvorkommen [Zdążyć przed Panem Bogiem, 1977], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1979: Janusz Zajdel, Unterwegs zum Kalten Stern. Wissenschaftlich-phantastische Erzählung [Prawo do powrotu, 1975], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1980: Krystyna Berwińska, Con amore [Con amore, 1976], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1980: Michał Radgowski, Kaltes Feuerwerk. Feuilletons [ze zbioru: Zimne ognie. Zając transferowy. Zbiór felietonów, 1977, oraz tygodnika „Polityka“], red. i przekład Hubert Schumann, Eulenspiegel-Verlag.
• 1980: Jerzy Stefan Stawiński, Der Abend vor dem Fest. Zwei Erzählungen [ze zbiorów: Wieczór przedświąteczny. Opowiadania, 1965, Bo oszalałem dla niej, 1976], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1981: Kazimierz Moczarski, Gespräche mit dem Henker [Rozmowy z katem, 1977], Berlin: Verlag der Nation.
• 1981: Krzysztof Zanussi, Struktur des Kristalls. Filmerzählungen [Struktura kryształu. Scenariusze filmowe], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1982: Andrzej Kijowski, Der Dirigent [Dyrygent], w: Die St.-Christophorus-Kapelle. Erzählungen, wybór Barbara Antkowiak, Berlin: Volk und Welt, s. 63–118.
• 1982: Aleksander Minkowski Kreislaufstörung. Fernsehroman [Układ krążenia, 1978], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1983: Hanna Krall, Unschuldig für den Rest des Lebens. Frühe Reportagen (wspólnie z Anną Leszczyńską) [ze zbioru: Sześć odcieni bieli, 1978], Frankfurt am Main: Verl. Neue Kritik.
• 1983: Wilhelmina Skulska, Ein vager Verdacht [Słowo inspektora, 1979], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1984: Konrad Fiałkowski, Homo divisus [Homo divisus 1979], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1984: Jerzy Putrament, Ein halbes Jahrhundert. Memoiren. 1956-1960 [Pół wieku. Poślizg, 1980], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1985: Stanisław Lem, Lokaltermin [Wizja lokalna, 1982], Frankfurt am Main-Leipzig: Insel-Verl.
• 1985: Zofia Posmysz, Urlaub an der Adria [Wakacje nad Adriatykiem, 1970], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1985: Nachbarn. Texte aus Polen, red. Jutta Janke i Hubert Schumann (tłumacze: H. Bereska, Ch. Eckert, Ch. i J. Jankowiak, K. Kelm, D. Scholze, H. Schumann, Ch. Vogel), Berlin: Volk und Welt.
• 1986: Der Mensch in den Dingen. Programmtexte und Gedichte der Krakauer Avantgarde, red. Heinrich Olschowsky (w przekładzie Huberta Schumanna teksty Jana Brzękowskiego, Tadeusza Peipera, Juliana Przybosia), Leipzig: Verlag: Philipp Reclam jun.
• 1986: Stanisław Lem, Der Flop [Pokój na Ziemi, 1987], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1986: Stanisław Lem, Frieden auf Erden [Pokój na Ziemi, 1987], Frankfurt am Main-Leipzig: Insel-Verlag.
• 1986: Stanisław Lem, Fiasko [Fiasko, 1986], Frankfurt am Main: S. Fischer, Berlin: Verl. Volk und Welt (1987).
• 1987: Aleksander Minkowski, Das Freiluftmuseum [Zmartwychstanie Pudrycego, 1984], Berlin: Verl. Volk und Welt; Köln: Pahl-Rugenstein 1988.
• 1988: Władysław Huzik, Gestohlene Gesichter [Ukradzione twarze, 1985], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1988: Andrzej Krzepkowski / Andrzej Wójcik, Diskrete Zone [Obszar nieciągłości, 1979], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1989: Ryszard Sadaj, Der Erbsitz. Ein Familienroman [Galicjada, 1984], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1989: Krzysztof Zanussi, Das Jahr der ruhigen Sonne Filmerzählungen [Scenariusze filmowe II, 1985], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1990: Igor Newerly, Der Hügel vom blauen Traum [Wzgórze błękitnego snu, 1986], Berlin: Verl. Volk und Welt.
• 1991: Wacław Sieroszewski, Der Teufel von jenseits des Meeres [Zamorski diabeł, 1903], Berlin: Verl. Neues Leben.
• 1993: Henryk Grynberg, Kalifornisches Kaddisch [Kalifornijski kadisz, 1987], Frankfurt am Main: Verl. Neue Kritik.
• 1993: Hanna Krall, Tanz auf fremder Hochzeit [Taniec na cudzym weselu, 1993], Frankfurt am Main: Verl. Neue Kritik.

• Worbs, Erika: Das Schicksal der Bücher. Hubert Schumann (1941-2013) und seine Übersetzungen aus dem Polnischen. In: Aleksey Tashinskiy, Julija Boguna i Andreas F. Kelletat (Hg.): Übersetzer und Übersetzen in der DDR: Translationshistorische Studien (Buch 38 von 39: Transkulturalität – Translation – Transfer), Berlin: Frank&Timme, 2020.

• Polscy autorzy w tłumaczeniach Huberta Schumanna w bibliografii tłumaczeń Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt (DPI)/Übersetzungsbibliografien. Polnische Literatur in deutscher Übersetzung 1985 ff., online: https://www.deutsches-polen-institut.de/bibliothek/uebersetzungsbibliografien/?BibliographySearch=1&Type=Polnische+Literatur+in+deutscher+%C3%9Cbersetzung&Context=Content&Search=Hubert+Schumann&SecurityID=04f6a8076c1246814c5def722d3e8e6efd4c25ac&start=0
• Dzieła Huberta Schumanna w Niemieckiej Bibliotece Narodowej (DNB)
• Inwentarz spuścizny Huberta Schumanna (w opracowaniu), online: https://www.ub.europa-uni.de/pl/benutzung/bestand/kda/kbestand/schumann/index.html
• „Hubert Schumann”, w: „Baza osób polskich – Polnische Personendatenbank”, online: http://baza-nazwisk.de/erw-suche.html?m=any&q=Hubert+Schumann