Historyzm (słowo historyczne) – słowo określające desygnat charakterystyczny dla dawnych epok. Historyzmy (archaizmy rzeczowe[1]) to pojęcie bliskie archaizmom (właściwym), ale te drugie różnią się od pierwszych tym, że należą do nich słowa niekoniecznie związane z realiami dawnych epok, tj. takie słowa, które zostały zastąpione innymi (neutralnymi) synonimami[2] [3].
O ile archaizmy są wykorzystywane w celach stylizacyjnych (archaizacja, charakteryzacja postaci) i są właściwe dla stylu literackiego, to historyzmy pełnią nie tylko funkcję stylistyczną, lecz służą nazywaniu przedmiotów i pojęć dziś nieobecnych, w różnych typach tekstów (z jednej strony w literaturze pięknej, z drugiej – w pamiętnikach i pracach historycznych)[2] [4].
Historyzmami są przede wszystkim rzeczowniki i przymiotniki, niekiedy również czasowniki i inne części mowy. Najszybciej stają się nimi wyrazy dotyczące techniki wojennej (halabarda, kirasjer), odzieży i obuwia (postoł), monet (reński, greszle), miar i jednostek wagi (piędź, wiorsta) itd. Historyzmy zachowują się najdłużej w nazwach lokalnych, utartych wyrażeniach, przysłowiach i pieśniach ludowych.
Przypisy
Bibliografia
- LudvíkL. Kuba LudvíkL., Slovní zásoba, [w:] JiříJ. Novotný i inni, Mluvnice češtiny pro střední školy: s výkladem a slovní zásobě a o slohu, wyd. 2. popr., Praha: Nakladatelství Fortuna, 1997, s. 96–126, ISBN 80-7168-183-0, OCLC 444122311 (cz.).i inni
- MichaelaM. Lišková MichaelaM., Problematika vymezení pojmů archaismus a historismus, „Jazykovědné aktuality”, LII (3–4), 2015, s. 102–116 [dostęp 2019-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-06] (cz.).
- OlgaO. Martincová OlgaO., Historismus, [w:] PetrP. Karlík, MarekM. Nekula, JanaJ. Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
