Gwara wrocławska

Brassel – Wrocław w dialekcie śląskim języka niemieckiego
Alleene – wiersz napisany w gwarze wrocławskiej

Gwara wrocławska (w gwarze Brasselsche Mundoart; niem. Breslauer Mundart, Breslauische Mundart) – dawna gwara dialektu śląskiego języka niemieckiego.

Obszar występowania

Gwara była używana we Wrocławiu. Po drugiej wojnie światowej, w efekcie wysiedlenia Niemców z okolic Wrocławia, gwara ta jest używana sporadycznie, jedynie we Wrocławiu i przez wysiedloną diasporę. Gwarze tej zagraża wymarcie.

Różnice językowe[1]

  • W miejsce zwyczajnej formy zdrobnienia „chen” używano „l”. Na przykład: Bänkchen – Bänkl, Brötchen – Brötl, Gärtchen – Gärtl, Stöckchen – Steckl, Würstchen – Würschtl
  • Dodawano „e” do rzeczowników, na przykład: Bank – Banke; Schrank – im Schranke
  • „ü” zostało zastąpione literą „i”, na przykład: Küche – Kiche
  • „rt” zostało zamienione przez „tt”, na przykład: Torte – Totte
  • W wielosylabowych słowach akcent zazwyczaj padał na drugą sylabę: Adalbertstraße, Tunnel – Tunell, Karussell – Karussel

Przykładowe wyrazy i zwroty

Gwara wrocławska Język niemiecki lub znaczenie Język polski
a wing ein bisschen trochę
Baabe Sandkuchen babka piaskowa
Bloor Hübe Blauer Hügel (von Breslau) Sobótka jako „niebieskie wzgórze (Wrocławia)”
Brassel Breslau Wrocław
Dämmert's jetzte! Begreifst Du es jetzt endlich? W końcu rozumiesz!
Einbrenne Mehlschwitze zasmażka
Gabeljerge Gabeljürge potocznie Fontanna Neptuna (wzniesiona w roku 1732)
Huxt Hochzeit ślub
Kiepe Hut kapelusz
Kließla Kloß kluska
kumm ocke Komm doch! No, chodź!
Mohbaabe Mohnkuchen – dosł. makowiec; pogardliwe odniesienie do kobiety
Oberrüben Kohlrabi kalarepa
ock(e) (Na heer ock!) nur/bloß (Na hör bloß!) tylko (Słuchaj tylko!)
Pauer Bauer rolnik
Plimpelwuscht Blutwurst kaszanka
Schläsinger Schlesier Ślązak
Streeselkucha Streuselkuchen ciasto z kruszonką
Usinger popularne określenie Ślązaków
Würger Schal lub Krawatte szalik lub krawat
Zassl Straßenjunge ulicznik
zwee zwei dwa

Przykład

Ach Zutabarg! Du schiener, blooer Hübel,
Du bist urnar a Wächter uf em Turm,
Du meld'st uns iglich Guttes, iglich Übel,
Du meld'st uns Rägen, Sunneschein und Sturm.
Wie uffte ha ihch nich gelinzt aus meinem Stübel,
Nach dir gelinzt und deiner Ohnefurm:
Denn warschte bloo, do kunnt ma Rägen spieren,
Und warschte groo, do gingen ber spazieren.

Karl von Holtei, Der Zutabarg, 1827 (Zobtenberg/Ślęża)

Poeci gwary wrocławskiej

Przypisy

  1. ↑ Die Sprache von Breslauern. [zarchiwizowane z tego adresu (5 listopada 2013)]. (niem.).

Linki zewnętrzne