PROFILPELAJAR.COM

Grigorij Czuchraj
	; Płyta pamiątkowa w Melitopolu
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1921 ; Melitopol
Data i miejsce śmierci	29 października 2001 ; Moskwa
Zawód	reżyser
Współmałżonek	Irina Pawłowna Czuchraj
Lata aktywności	1956–1992
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grigorij Naumowicz Czuchraj (ros. Григорий Наумович Чухрай; ur. 23 maja 1921 w Melitopolu, zm. 29 października 2001 w Moskwie) – radziecki reżyser filmowy, scenarzysta i pedagog.

Życiorys

Urodził się na Ukrainie; jego ojciec, Naum Zinowiewicz Rubanow, był zawodowym wojskowym. Czuchraj nazwisko nosił po matce – Ukraince Kławdii Petriwni Czuchraj, która rozwiodła się z Naumem, kiedy Grigorij miał trzy lata (w 1924). Wkrótce matka ponownie wyszła za mąż, za przewodniczącego kołchozu Pawła Litwinienkę. W 1935 roku cała rodzina przeniosła się do Moskwy, gdzie matka i ojczym uzupełniali braki w wykształceniu. W 1939 roku Grigorij został powołany do wojska. Służył w łączności. Po wybuchu wojny, w sierpniu 1941, zgłosił się na ochotnika do wojsk powietrznodesantowych i trafił na front. Do końca wojny, w szeregach radzieckich wojsk powietrznodesanatowych brał udział we wszystkich ważniejszych bitwach tej formacji w ramach frontów: Południowego, Stalingradzkiego, Dońskiego, 1. i 3. Ukraińskiego. Podczas bitwy stalingradzkiej otrzymał awans na pierwszy stopień oficerski. Wielokrotnie brał udział w radzieckich operacjach desantowych na tyłach frontu, m.in. w przygotowaniu powstania słowackiego w 1944 roku. Swój szlak bojowy zakończył pod Wiedniem i w grudniu 1945 roku został zdemobilizowany. Był czterokrotnie ranny. W sierpniu 1944 wstąpił do partii.

Po powrocie do ZSRR, w 1946 roku został studentem wydziału reżyserii Wszechzwiązkowego Instytutu Kinematografii (w klasie Jutkiewicza i Romma)^[1]. Po ukończeniu uczelni w 1953 roku^[1], pomimo lukratywnej propozycji pracy w „Mosfilmie”, Czuchraj powrócił na Ukrainę i rozpoczął pracę w Kijowskim Studio Filmów Fabularnych, w charakterze asystenta II reżysera. W 1955 roku powrócił do Moskwy i rok później w „Mosfilmie” zrealizował swoje pierwsze samodzielne dzieło - film Czterdziesty pierwszy. Z „Mosfilmem” pozostał już wiązany do końca swojej kariery i wszystkie jego kolejne filmy powstały właśnie w tej wytwórni. Wszystkie zyskały rozgłos, były wielokrotnie nagradzane (głównie w ZSRR) i dziś uważane są za arcydzieła radzieckiej sztuki filmowej. W latach 1966–1976 kierował Eksperymentalnym Studio Filmowym przy „Mosfilmie”. Członek Państwowego Komitetu Kinematografii w latach 1964-1991. Sekretarz Związku Filmowców Radzieckich w latach 1964-1991. Wykładowca w moskiewskim WGiK-u.

Autor książek autobiograficznych: Moja wojna (Moskwa, 2001) i Moje kino (Moskwa, 2002).

Jest pochowany na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie^[2].

Twórczość

Mogiła Grigorija Czuchraja na Cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie

Debiutował filmem Czterdziesty pierwszy (1956, według opowiadania Borisa Ławrieniowa), odbiegającą od schematów realizmu socjalistycznego opowieścią z lat wojny domowej 1917-1922. W Balladzie o żołnierzu (1959) przedstawił tragizm wojny z perspektywy zwykłego żołnierza, a próbą rozrachunku z okresem stalinowskiego terroru był film Czyste niebo (1961). Wyrazem poszukiwań nowej stylistyki były kolejne filmy, m.in. Był sobie dziad i baba (1964), poruszający problem trwałości wykształconych w latach stalinizmu postaw dogmatycznych; paradokumentalny film Pamięć (1971), Trzęsawisko (1977), Życie jest piękne (1979).

W swojej twórczości wierny był jednemu, głównemu tematowi: człowiek wobec historii.

Tworzył również filmy dokumentalne, m.in. Nauczę was marzyć (1985, wraz ze współreżyserem Jurijem Szwyriowem), Todfeinde – vom Sterben und Überleben in Stalingrad (1992, współreżyserowany z Rainerem Schübelem).

Wybrana filmografia

Reżyser

1956 – Czterdziesty pierwszy
1959 – Ballada o żołnierzu
1961 – Czyste niebo
1965 – Był sobie dziad i baba
1966 – Ludzie!
1971 – Pamięć
1978 – Grzęzawisko
1979 – Życie jest piękne
1984 – Nauczę was marzyć...

Scenarzysta

1959 – Ballada o żołnierzu
1971 – Pamięć
1979 – Życie jest piękne
1984 – Nauczę was marzyć...

Życie osobiste

Był żonaty z Iriną Pawłowną z d. Pienkową – wykładowcą języka i literatury rosyjskiej. Mieli dwoje dzieci: Pawła (ur. 1946) – reżysera filmowego i Jelenę (ur. 1961) – filmoznawcę.

Odznaczenia i nagrody

Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV klasy (1996)
Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (1985)
Order Wojny Ojczyźnianej II klasy (1945)
Nagroda Leninowska (1961)
Order Czerwonego Sztandaru Pracy (trzykrotnie)
Order Czerwonej Gwiazdy (1944)
Medal 100-lecia urodzin Lenina (1970)
Medal „Za obronę Stalingradu”
Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „50-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”
Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal „W upamiętnieniu 850-lecia Moskwy”
Medal „Weteran pracy”
Medal Żukowa
Order Partyzanckiej Gwiazdy (Jugosławia)
Order Pracy (Węgierska Republika Ludowa)
Order Pokoju i Przyjaźni (Węgierska Republika Ludowa)

I inne.

Przypisy

↑ ^a ^b Kazimierz Nowacki (red.), Z filmem radzieckim na ty, Kraków 1972, s. 45.
↑ Могилы знаменитостей. Григорий Наумович Чухрай (1921-2001)

Bibliografia

Galina Dołmatowska, Irina Szyłowa, Sylwetki radzieckiego ekranu, przeł. z ros. Marek Dzierwajłło, Wydawnictwo Progress, Moskwa 1980, s. 74-85.
Edward Pawlak, Barbara Pełka, Film radziecki w Polsce, Warszawa 1985, s. 235.
S. I. Jutkiewicz (red.): Kino. Encikłopediczieskij słowar'. Moskwa: Sowietskaja Encikłopedija, 1986, s. 490.
Grigorij Naumowicz Czuchraj. [w:] LudiPeoples.ru [on-line]. [dostęp 2011-04-06]. (ros.).
Czuchraj, Grigorij Naumowicz. [w:] Onlain Encikłopedija Krugoswiet [on-line]. [dostęp 2011-04-06]. (ros.).
Czuchraj Grigorij Naumowicz. [w:] Megaencikłopedija Kiriłła i Mefodija [on-line]. [dostęp 2011-04-06]. (ros.).
ГРИГОРИЙ ЧУХРАЙ (ros.)