Gołąbek wonny (Russula odorata Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Średnica 2,5–5 cm, cienki, kruchy, początkowo wypukły, potem płaskowypukły, na koniec z nieco wklęsłym środkiem. Brzeg tępy, zwykle krótko prążkowany. Powierzchnia winna, jasnopurpurowa, brudnoliliowa, szaroliliowa, na środku brązowowinna albo jaśniejsza, nieco oliwkowa. Skórka wilgotna, lepka, błyszcząca, dająca się zedrzeć niemal całkowicie[3].
Wolne, średniej gęstości, kruche, cienkie, w różnych miejscach rozwidlone, przy brzegu kapelusza zaokrąglone, początkowo kremowe, potem złotożółte, ze zmarszczkami[3].
Podstawki 30–50 × 10–11,5 µm. Bazydiospory 6,7–8,2 × 5,7–6,7 μm, szeroko elipsoidalne lub jajowate, pokryte z rzadka brodawkami, miejscami połączonymi grzebieniami w siateczkę o niepełnych oczkach, hilum wyraźnie widoczne. Cystydy 43–65× 6,5–11,5 μm, niemal wrzecionowate, zwykle z małym kończykiem[3]. W epikutis duże dermatocystydy[3].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, podano także jedno miejsce jego występowania w Ameryce Południowej. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony[4]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[5], po raz pierwszy jego stanowiska podali B. Gierczyk i T. Ślusarczyk w 2020 r.[6] Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
