Gołąbek brudnożółty

Gołąbek brudnożółty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

gołąbek

Gatunek

gołąbek brudnożółty

Nazwa systematyczna
Russula ochroleuca Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 358 (1838)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg występowania w Europie
Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek brudnożółty (Russula ochroleuca Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go Elias Fries w 1838 r. i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[2]. Synonimy[2]:

  • Agaricus ochroleucus Pers. 1801
  • Russula citrina Gillet 1881
  • Russula granulosa Cooke 1888
  • Russula ochroleuca var. granulosa (Cooke) Rea 1922

Polską nazwę podał Feliks Berdau w 1876 r.[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 4-8(10) cm, za młodu półkulisty, później płaski, pofalowany i nieco przegięty. Skórka daje się zdzierać do około połowy średnicy kapelusza. Podczas wilgotnej pogody jest lepki, podczas suchej suchy[4]. Kolor żółtawoochrowy do cytrynowego. Skórka kapelusza gładka[5]. Brzeg tępy i nieco podgięty, u starszych owocników bywa nieco karbowany i gruzełkowaty[6].

Blaszki

Kruche, u młodych owocników średnio gęste, później rzadsze. Są wolne, i przy trzonie zatokowato wycięte, przy brzegu zaokrąglone, czasami bywają rozwidlone. Początkowo są białe, z czasem stają się jasnokremowe i miejscami pojawiają się na nich ochrowe plamy[6].

Trzon

Walcowaty o wysokości 5,5–7 cm i grubości 1,5–2 cm, mocny, początkowo pełny, później watowaty. Powierzchnia gładka i nieco połyskująca, biała, często z jasnym odcieniem ochrowym, nigdy jednak nie ochrowym. Czasami może posiadać ochrowe plamy[6]

Miąższ

Biały lub białawy, przy trzonie szarzejący, dosyć miękki. Zapach bardzo słaby. Smak łagodny lub u większości okazów znośnie ostry[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały do jasnokremowego. Zarodniki, o rozmiarach 8–10,5 × 7–8 μm, brodawkowato-siateczkowate. Brodawki duże, stożkowate, oczka siatki wąskie i w niektórych miejscach otwarte. Łysinka na zarodnikach wyraźna i amyloidalna. Podstawki o rozmiarach 38–52 × 9–12 μm z długimi sterygmami. Cystydy liczne, o wrzecionowatym lub walcowatym kształcie i rozmiarach 50–70 (100) × 7–11 μm. Pod wpływem sulfowaniliny szarzeją lub czernieją. Strzępki skórki żółtawe, przesycone pigmentem. Brak w nich dermatocystyd[6].

Gatunki podobne
  • gołąbek żółciowy (Russula fellea). Jest miodowożółty, pachnie geranium, ma piekący, ostry smak i jest niejadalny[7]. Charakterystyczną jego cechą jest niewielka różnica barwy między brzegiem kapelusza a blaszkami (u gołąbka brudnożółtego różnica ta jest wyraźna)[8]
  • gołąbek jasnożółty (Russula claroflava). Rośnie tylko pod brzozami i nie występują wśród przedstawicieli tego gatunku okazy o ostrym smaku[4].
  • gołąbek słoneczny (Russula solaris)[5]. Ma palący smak i rośnie tylko pod bukami[4].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, występuje także w USA i Japonii[9]. W Europie Środkowej jest bardzo pospolity, w niektórych okolicach występuje masowo. Rośnie również w okresach suchej pogody i często jest jedynym grzybem, jakiego można spotkać w większej ilości[10]. W Polsce jest pospolity – jest najczęściej spotykanym wśród żółtych gołąbków[8]

Naziemny grzyb mykoryzowy[3]. Wyrasta od lata do jesieni. Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Najczęściej rośnie pod świerkami, rzadziej pod sosnami i bukami, a jeszcze rzadziej pod innymi gatunkami drzew[10]

Znaczenie

Zazwyczaj uważany jest za grzyb niejadalny[4][11]. Niektórzy autorzy jednak uważają go za grzyb jadalny, lecz bez szczególnych walorów smakowych, przydatny jako domieszka. Okazy o ostrym smaku powinny być sparzone przed przyrządzeniem[5]. W istocie wśród okazów tego gatunku zdarzają się grzyby o łagodnym smaku, nadające się do spożycia, jak i okazy gorzkie, a czasami nawet o ostrym, piekącym smaku (szczególnie dotyczy to blaszek). Z tego też względu przez grzybiarzy zazwyczaj nie jest zbierany. Jednak w okresach braku innych grzybów może być atrakcyjny, ze względu na to, że jest jednym z najbardziej pospolitych grzybów[7]. Zmienność smaku (od łagodnego po ostry) jest wśród gołąbków cechą rzadko spotykaną[10].

Przypisy

  1. ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 608, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 26, ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. ↑ a b c d Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 436, ISBN 83-7404-513-2.
  6. ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 58, ISBN 83-01-09137-1.
  7. ↑ a b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 162, ISBN 83-85444-65-3.
  8. ↑ a b Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 191, ISBN 978-83-7073-776-4.
  9. ↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05] (ang.).
  10. ↑ a b c Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 274, 275, ISBN 978-83-258-0588-3.
  11. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 413, ISBN 83-09-00714-0.