PROFILPELAJAR.COM

Gorączka o innej lub nieznanej przyczynie
	Pyrexia
	Klasyfikacje
ICD-10	R50; Gorączka o innej lub nieznanej przyczynie
DiseasesDB	18924
MedlinePlus	003090
MeSH	D005334

Gorączka (łac. febris) – stan eutermii towarzyszący chorobie polegający na zwiększeniu temperatury ciała w punkcie nastawczym powyżej normy. Pierwotne znaczenie tego objawu to obronna odpowiedź organizmu na atak wirusów, bakterii, grzybów, obecność ciał obcych, alergenów, martwych fragmentów tkanek i chemicznych pirogenów.

U człowieka umownie mówi się o stanie podgorączkowym, jeżeli temperatura ciała wynosi powyżej 37 °C, zaś o gorączce, jeśli przekroczy 38 °C^[1]. Po intensywnym wysiłku fizycznym temperatura ciała zdrowej osoby może wzrosnąć nawet o 0,5 stopnia.

Zwykle pomiaru temperatury dokonuje się za pomocą termometru lekarskiego (lub pirometru w uchu) w jednym z czterech miejsc:

pod pachą (prawidłowa temperatura 36,6 °C) – najmniej dokładny pomiar z medycznego punktu widzenia;
w jamie ustnej (prawidłowa temperatura 36,9 °C);
w odbytnicy (metoda rektalna, dla niemowląt) (prawidłowa temperatura 37,1 °C) – najdokładniejszy pomiar z medycznego punktu widzenia.
w uchu – mierzona jest temperatura błony bębenkowej (prawidłowa temperatura 37,1 °C) – pomiar o podobnej dokładności w porównaniu do metody rektalnej, lecz dużo szybszy i tańszy, dlatego popularny w szpitalach.

Mechanizm powstawania gorączki

Proces powstawania gorączki zapoczątkowany jest pojawieniem się w organizmie pirogenów pochodzenia zewnętrznego (substancji białkowych stanowiących produkt metabolizmu bakterii i wzrostu wirusów). Komórki fagocytujące, w kontakcie z nimi, rozpoczynają produkcję tzw. pirogenów endogennych, które wraz z krwią dostają się do podwzgórza, pobudzając je do produkcji neuromediatorów zapalenia, w tym głównie prostaglandyn. Po dotarciu do ośrodka regulacji temperatury, w mózgu, powodują one zmianę punktu nastawczego (tzw. therm set point) na wyższy, co skutkuje zwiększeniem temperatury organizmu. Po zmianie punktu nastawczego organizm zaczyna intensywnie produkować ciepło (poprzez termogenezę mięśniową oraz bezdrżeniową) oraz zapobiega jego utracie. Trwa to do momentu osiągnięcia temperatury nowego punktu nastawczego.

Niezakaźne przyczyny gorączki:

ciąża,
wysiłek fizyczny,
trawienie,
owulacja,
nadcieplność wegetatywna.

Podziały gorączki

Podział gorączek w zależności od wysokości temperatury

Gorączka może być podzielona na podstawie wysokości temperatury^[2]:

37(,1^[3])–38,0 °C – stan podgorączkowy (status subfebrilis)
38,0–38,5 °C – gorączka nieznaczna (niska)
38,5–39,5 °C – gorączka umiarkowana
39,5–40,5 °C – gorączka znaczna
40,5–41,0 °C – gorączka wysoka
>41 °C – hiperpireksja^[3] (także hiperpyreksja^[4])

Tory gorączkowe

gorączka ciągła (febris continua),
gorączka zwalniająca (febris remittens),
gorączka trawiąca (febris hectica),
gorączka przerywana (febris intermittens)
gorączka powrotna (febris recurrens), np. w brucelozie,
gorączka przelotna (febris ephemerea) – trwająca do 1 dnia,
gorączka nieregularna (febris irregularis) – brak charakterystycznego toru.

Fizjologiczny sens gorączki

Zalety gorączki

Ponieważ koszt metaboliczny gorączki jest wysoki, może wydawać się dziwne, że chory organizm (który zazwyczaj pożywia się gorzej) ma wyższą temperaturę. Okazuje się, że przy wyższej temperaturze mechanizmy obronne (takie jak wytwarzanie przeciwciał) czy proliferacja limfocytów ulegają znacznemu wzrostowi (około 10% na jeden stopień)^[5]. Równocześnie zmniejsza się dostęp żelaza i innych związków dla patogenów, co utrudnia im namnażanie^[6]. Wykazano doświadczalnie, że zwierzęta, którym uniemożliwiono podwyższenie temperatury na czas infekcji (poprzez podawanie leków obniżających temperaturę), miały niższą przeżywalność niż zwierzęta bez podawanych leków. Według pewnej doktryny lekarze nie powinni starać się walczyć z gorączką za wszelką cenę, lecz traktować ją jako naturalny mechanizm obronny^[7]. Stosowanie leków przeciwgorączkowych w celu zmniejszenia gorączki koreluje ze wzrostem śmiertelności o 5% w populacjach ludzkich zakażonych wirusem grypy i negatywnie wpływa na wyniki pacjentów na oddziale intensywnej terapii^[8]^[9].

Jeden z mechanizmów pozytywnego wpływu gorączki obejmuje bezpośredni wpływ podwyższonej temperatury na zakaźny potencjał patogenów^[10]. Dla przykładu, temperatura 40–41 °C obniża tempo replikacji wirusa polio ponad 200-krotnie w komórkach ssaków^[11] i zwiększa podatność Gram-ujemnych bakterii na lizę^[12].

Gorączka jest bardzo starym ewolucyjnie mechanizmem obronnym i występuje u większości organizmów, jednak tylko stałocieplne ptaki i ssaki potrafią czynnie ją generować. U zmiennocieplnych przejawia się to próbą przeniesienia się w miejsca cieplejsze. W doświadczeniach polegających na podaniu pirogenów bakteryjnych jaszczurkom z rodzaju Dipsosauria szukały one cieplejszego o 2 °C stanowiska. Podobnie reagują płazy i ryby, a nawet karaczany^[13].

Szkodliwość gorączki

Gorączka powyżej 39 °C męczy i osłabia organizm. Wyraźnie przyspiesza akcję serca. Najbardziej wrażliwy na podwyższenie temperatury jest jednak mózg. Utrzymująca się gorączka powyżej 41,5 °C grozi uszkodzeniem białek w komórkach nerwowych (powyżej 41 °C to stan hiperpireksji^[3]), co może prowadzić do śmierci. Organizm jednak zazwyczaj potrafi kontrolować gorączkę i bardzo rzadko przekracza ona niebezpieczny dla zdrowia próg^{[potrzebny przypis]}. Pomimo to powinna być bezwzględnie obniżana u dzieci (gdy przekroczy 39 °C, np. chłodnymi okładami, ze względu na mniej wydolny układ termoregulacyjny), a także kobiet w ciąży (ochrona płodu), u osób z niewydolnym układem krążenia (wysoka temp. obciąża układ krążenia) oraz u pacjentów po operacji (ze względu na wyczerpanie organizmu). Rodzice niestety często przedwcześnie obniżają gorączkę u dzieci z powodu gorączkofobii, wynikającej z rozpowszechnionych mitów na jej temat^[14]^[15]^[16]. Artykuł przeglądowy opublikowany w 2019 r. wykazał, że gorączkofobia jest rozpowszechniona na całym świecie także wśród lekarzy i pielęgniarek^[17].

Kontrowersje wokół użyteczności gorączki

Istnieją argumenty za oraz przeciwko pozytywnemu wpływowi gorączki na człowieka podczas choroby^[6]^[18]^[19], niemniej zwalczanie gorączki za wszelką cenę nie jest rekomendowane^[20]. Nadużywanie ibuprofenu lub innych niesteroidowych leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych bez recepty, np. podczas epidemii grypy może prowadzić do śmierci^[21].

Gorączka a hipertermia

Gorączka jest to podwyższenie temperatury organizmu z powodu przestawienia punktu nastawczego na wyższy poziom. Równocześnie mechanizmy chłodzące są całkowicie sprawne. Hipertermia jest to stan podwyższonej temperatury z powodu zawodzenia mechanizmów chłodzących przy prawidłowym punkcie nastawczym. W przypadku hipertermii nie da się obniżyć temperatury poprzez podawanie leków przeciwgorączkowych. Analogicznie, zmiana punktu nastawczego na niższy przy prawidłowych mechanizmach termogenicznych nazywa się anapireksją, natomiast niższa temperatura spowodowana niewydolnym mechanizmem termogenicznym – hipotermią.

Gorączka to stan termiczny prostaglandyno-zależny, można więc za pomocą środków przeciwgorączkowych (np. aspiryna) zbić gorączkę. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku hipertermii – podanie leków przeciwgorączkowych nie obniży w tym wypadku temperatury ciała ze względu na inny, prostaglandyno-niezależny mechanizm działania hipertermii.

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: R50	Gorączka o innej lub nieznanej przyczynie
ICD-10: R50.2	Gorączka polekowa
ICD-10: R50.8	Inna określona gorączka
ICD-10: R50.9	Gorączka, nieokreślona

Zobacz też

Przypisy

↑ Brak jednomyślności w ustaleniu progu gorączki – Patofizjoligia. Maśliński, Ryżeski ISBN 83-200-2225-8 – podaje 38 stopni, niektóre źródła ±0,5 stopnia.
↑ Sławomir Maśliński, Jan Ryżewski: Patofizjologia. PZWL, 2007, s. 310. ISBN 978-83-200-3382-3.
↑ ^a ^b ^c Definicja gorączki [online], Zintegrowana Platforma Edukacyjna [dostęp 2022-12-12] .
↑ Ulotka do produktu leczniczego Anafranil oraz Pixalzina [online], Rejestr Produktów Leczniczych (RPL) .
↑ Dotyczy to całego metabolizmu. Patofizjoligia Maśliński, Ryżeski. Strona 314. ISBN 83-200-2225-8.
↑ ^a ^b Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej pod redakcją W. Traczyka i A. Trzebskiego. Strona 276. ISBN 83-200-2364-5.
↑ Sharon Evans, Elizabeth Repasky, Daniel Fisher. Fever and the thermal regulation of immunity: the immune system feels the heat. „Nat Rev Immunol”. 6 (15), s. 335–349, 2015-01. DOI: 10.1038/nri3843.
↑ C Schulman, N Namias. The effect of antipyretic therapy upon outcomes in critically ill patients: a randomized, prospective study. „Surg Infect”. 4 (6), s. 369–375, 2005. DOI: 10.1089/sur.2005.6.369. (ang.).
↑ Michael Ryan, Mitchell Levy. Clinical review: Fever in intensive care unit patients. „Crit Care”. 3 (7), s. 221–225, 2003-03-08. DOI: 10.1186/cc1879. (ang.).
↑ A Pockley, Stuart Calderwood, Gabriella Santor: Prokaryotic and Eukaryotic Heat Shock Proteins in Infectious Disease. Dordrecht: Springer, 2010.
↑ André Lwoff. Protoza to Bacteria and Viruses – Fifty Years with Microbes. „Annual Review of Microbiology”, s. 1–27, 1971-10. (ang.).
↑ E Osawa, L Muschel. Studies relating to the serum resistance of certain Gram-negative bacteria. „J Exp Med”, s. 41–51, 1964-01-01. (ang.).
↑ Schmidt-Nielsen K., Fizjologia zwierząt – adaptacja do środowiska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
↑ Barton D.B.D. Schmitt Barton D.B.D., Fever Phobia: Misconceptions of Parents About Fevers, „American Journal of Diseases of Children”, 134 (2), 1980, s. 176–181, DOI: 10.1001/archpedi.1980.02130140050015, ISSN 0002-922X [dostęp 2020-10-24] (ang.).
↑ MichaelM. Crocetti MichaelM., NooshiN. Moghbeli NooshiN., JanetJ. Serwint JanetJ., Fever Phobia Revisited: Have Parental Misconceptions About Fever Changed in 20 Years?, „Pediatrics”, 107 (6), 2001, s. 1241–1246, DOI: 10.1542/peds.107.6.1241, ISSN 0031-4005, PMID: 11389237 [dostęp 2020-11-07] (ang.).
↑ SuzanS. Gunduz SuzanS. i inni, Why Fever Phobia Is Still Common?, „Iranian Red Crescent Medical Journal”, 18 (8), 2016, DOI: 10.5812/ircmj.23827, ISSN 2074-1804, PMID: 27781110, PMCID: PMC5068249 [dostęp 2020-11-07] .
↑ Caterina M.C.M. Clericetti Caterina M.C.M. i inni, Systematic review finds that fever phobia is a worldwide issue among caregivers and healthcare providers, „Acta Paediatrica (Oslo, Norway: 1992)”, 108 (8), 2019, s. 1393–1397, DOI: 10.1111/apa.14739, ISSN 1651-2227, PMID: 30716166 [dostęp 2020-11-07] .
↑ A.A. Schaffner A.A., Fieber – nützliches oder schädliches, zu behandelndes Symptom?, „Therapeutische Umschau. Revue Therapeutique”, 63 (3), 2006, s. 185–158, DOI: 10.1024/0040-5930.63.3.185, PMID: 16613288 (niem.).
↑ D.D. Soszynski D.D., Mechanizmy powstania i znaczenie goraczki, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 57 (5), 2003, s. 531–554, PMID: 14737969 .
↑ M Richardson, E Purssell. Who’s afraid of fever?. „Archives of Disease in Childhood”. 9 (100), s. 818–820, 2015-09. DOI: 10.1136/archdischild-2014-307483. (ang.).
↑ R.R. Stevenson R.R. i inni, Mortality During the Winter Flu Epidemic--Two Cases of Death Associated With Self-Medication, „Scottish Medical Journal”, 2001, DOI: 10.1177/003693300104600307, PMID: 11501327 [dostęp 2020-03-27] (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Brak jednomyślności w ustaleniu progu gorączki – Patofizjoligia. Maśliński, Ryżeski ISBN 83-200-2225-8 – podaje 38 stopni, niektóre źródła ±0,5 stopnia.

[Maśliński_s310-2] Sławomir Maśliński, Jan Ryżewski: Patofizjologia. PZWL, 2007, s. 310. ISBN 978-83-200-3382-3.

[:0-3] Definicja gorączki [online], Zintegrowana Platforma Edukacyjna [dostęp 2022-12-12] .

[4] Ulotka do produktu leczniczego Anafranil oraz Pixalzina [online], Rejestr Produktów Leczniczych (RPL) .

[5] Dotyczy to całego metabolizmu. Patofizjoligia Maśliński, Ryżeski. Strona 314. ISBN 83-200-2225-8.

[ReferenceA-6] Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej pod redakcją W. Traczyka i A. Trzebskiego. Strona 276. ISBN 83-200-2364-5.

[7] Sharon Evans, Elizabeth Repasky, Daniel Fisher. Fever and the thermal regulation of immunity: the immune system feels the heat. „Nat Rev Immunol”. 6 (15), s. 335–349, 2015-01. DOI: 10.1038/nri3843.

[8] C Schulman, N Namias. The effect of antipyretic therapy upon outcomes in critically ill patients: a randomized, prospective study. „Surg Infect”. 4 (6), s. 369–375, 2005. DOI: 10.1089/sur.2005.6.369. (ang.).

[9] Michael Ryan, Mitchell Levy. Clinical review: Fever in intensive care unit patients. „Crit Care”. 3 (7), s. 221–225, 2003-03-08. DOI: 10.1186/cc1879. (ang.).

[10] A Pockley, Stuart Calderwood, Gabriella Santor: Prokaryotic and Eukaryotic Heat Shock Proteins in Infectious Disease. Dordrecht: Springer, 2010.

[11] André Lwoff. Protoza to Bacteria and Viruses – Fifty Years with Microbes. „Annual Review of Microbiology”, s. 1–27, 1971-10. (ang.).

[12] E Osawa, L Muschel. Studies relating to the serum resistance of certain Gram-negative bacteria. „J Exp Med”, s. 41–51, 1964-01-01. (ang.).

[13] Schmidt-Nielsen K., Fizjologia zwierząt – adaptacja do środowiska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

[14] Barton D.B.D. Schmitt Barton D.B.D., Fever Phobia: Misconceptions of Parents About Fevers, „American Journal of Diseases of Children”, 134 (2), 1980, s. 176–181, DOI: 10.1001/archpedi.1980.02130140050015, ISSN 0002-922X [dostęp 2020-10-24] (ang.).

[15] MichaelM. Crocetti MichaelM., NooshiN. Moghbeli NooshiN., JanetJ. Serwint JanetJ., Fever Phobia Revisited: Have Parental Misconceptions About Fever Changed in 20 Years?, „Pediatrics”, 107 (6), 2001, s. 1241–1246, DOI: 10.1542/peds.107.6.1241, ISSN 0031-4005, PMID: 11389237 [dostęp 2020-11-07] (ang.).

[16] SuzanS. Gunduz SuzanS. i inni, Why Fever Phobia Is Still Common?, „Iranian Red Crescent Medical Journal”, 18 (8), 2016, DOI: 10.5812/ircmj.23827, ISSN 2074-1804, PMID: 27781110, PMCID: PMC5068249 [dostęp 2020-11-07] .

[17] Caterina M.C.M. Clericetti Caterina M.C.M. i inni, Systematic review finds that fever phobia is a worldwide issue among caregivers and healthcare providers, „Acta Paediatrica (Oslo, Norway: 1992)”, 108 (8), 2019, s. 1393–1397, DOI: 10.1111/apa.14739, ISSN 1651-2227, PMID: 30716166 [dostęp 2020-11-07] .

[Schaffner-18] A.A. Schaffner A.A., Fieber – nützliches oder schädliches, zu behandelndes Symptom?, „Therapeutische Umschau. Revue Therapeutique”, 63 (3), 2006, s. 185–158, DOI: 10.1024/0040-5930.63.3.185, PMID: 16613288 (niem.).

[value-19] D.D. Soszynski D.D., Mechanizmy powstania i znaczenie goraczki, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 57 (5), 2003, s. 531–554, PMID: 14737969 .

[afraid-20] M Richardson, E Purssell. Who’s afraid of fever?. „Archives of Disease in Childhood”. 9 (100), s. 818–820, 2015-09. DOI: 10.1136/archdischild-2014-307483. (ang.).

[21] R.R. Stevenson R.R. i inni, Mortality During the Winter Flu Epidemic--Two Cases of Death Associated With Self-Medication, „Scottish Medical Journal”, 2001, DOI: 10.1177/003693300104600307, PMID: 11501327 [dostęp 2020-03-27] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

PROFILPELAJAR.COM

Gorączka

Mechanizm powstawania gorączki

Podziały gorączki

Podział gorączek w zależności od wysokości temperatury

Tory gorączkowe

Fizjologiczny sens gorączki

Zalety gorączki

Szkodliwość gorączki

Kontrowersje wokół użyteczności gorączki

Gorączka a hipertermia

Klasyfikacja ICD10

Zobacz też

Przypisy

Read other articles:

Alexander Wilyo

Chamaedaphane

Fast Life (Hadise album)

History of the Italian Republic

Barguna-1

PNG Air

Fanny Ardant

谢赫·穆吉布·拉赫曼

哈萨克斯坦总统

أليكسييفسكايا (كراسنودار كراي)

Alfred Bickel

Naji railway station

Seigneur

Socialist Republican Union

Misteri eleusini

حصن رأس الحد

ACF Fiorentina 2014-2015

Glasses

Islam and Mormonism

Dawson Turner