Gmach Towarzystwa Kredytowego – dawna siedziba Rzemieślniczego Związku Zaliczkowego (niem.Vorschuß-Verein zu Breslau) oraz banku Handels- und Gewerbebank Breslau G.m.b.H.[2] na ulicy Rzeźniczej we Wrocławiu.
Historia
Północne wejście do budynku z bramą przelotową. Nad wejściem kartusz z wygroszkowanym orłem pruskim
Budynek banku został wzniesiony w 1900 roku, w miejsce czterech średniowiecznych kamienic na zlecenie Wrocławskiego Związku Zaliczkowego (niem. Vorschuß-Verein zu Breslau)[3]. Związek założony w 1859 roku, miał wówczas swoją siedzibę przy ulicy Ruskiej 7[2].
Jego projektantem był Karl Grosser, współzałożyciel (wraz z Heinrichem Brostem) spółki architektoniczno-budowlanej Brost & Grosser, która była projektantem m.in. budynku Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu[a][3]. Współprojektantem fasady oraz prowadzącym budowę był również Robert Hönsch, który w znacznym stopniu zmienił projekt Grossera, pozostawiając jednakże jego neorenesansowy charakter[3].
Budynek został zaprojektowany na rzucie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem[3]. Miał trzy kondygnacje, ośmioosiową elewację i pokryty był dwuspadowym dachem w układzie kalenicowym z lukarnami w części frontowej. Część południowa i północna ujęta była pseudoryzalitami zwieńczonymi szczytami otoczonymi wolutami, przy czym południowy ryzalit zakończony był szczytem dwukondygnacyjnym, a węższy północny dochodził do tarasu i miał jednokondygnacyjny szczyt[3][5]. W ich części parterowej umieszczono wejście do budynków i bramę przelotową prowadzącą na dziedziniec[3]. Fasada budynku była w całości obłożona piaskowcowymi ciosami z motywem rustyki obrobionych na wzór naturalnego łomu[3][5]. Część środkowa między ryzalitami miała ostatnią kondygnację cofniętą względem linii elewacji co tworzyło płytki taras otoczony kamienną balustradą[2]. Nad pierwszą kondygnacją znajdował się gzyms w formie belkowania z pasem centralnym fryzu w którym umieszczony był szyld budynku: „Vorschuss Verein Breslau”[6][7]. Przy północnym ryzalicie, nad wejściem umieszczono pruskiego orła, a nad nim znajdowała się tablica pamiątkowa w formie kartusza z napisem Die genossenschaft ist der fride poświęcona Hermannowi Schulze-Delitzschowi (1808-1883), prekursorowi spółdzielczości w Niemczech. Nad tablicą znajdowała się wykuta jego podobizna[b]. U dołu kartusza znajduje się głowa Hermesa[5]. W tym samym pionie lecz na ostatniej kondygnacji znajdują się dekoracyjne elementy w postaci kaduceusza i lwa trzymającego tarczę herbową z literą "W"[5].
Elewacja od strony dziedzińca została wykonana z cegły klinkierowej; widoczne również były gładkie elementy konstrukcyjne. Nadproża okienne wykonane zostały w formie łuków odcinkowych, a na ściankach podparapetowych znajdowały się bogate detale ceramiczne. W części dachowej od tej strony umieszczono uproszczone szczyty i dekorowane lukarny[6].
W części parterowej budynku mieścił się od lat 20. XX wieku urząd pocztowy, a na wyższych kondygnacjach znajdowały się biura i mieszkanie dyrektora Związków Zaliczkowych[3]. W latach 20. XX wieku właścicielem budynku była firma Handels- und Gewerbebank Breslau G.m.b.H.[2] Do zakończenia II wojny światowej na I piętrze budynku znajdowała się siedziba Volksbank Breslau GmbH. Sam budynek nie został w wyniku działań wojennych uszkodzony[9].
Po 1945
W okresie powojennym na parterze budynku działała placówka pocztowa, a na piętrach mieściły się lokale kwaterunkowe[10]. W 2005 Gmina Wrocław sprzedała budynek agencji reklamowej Czart za 6,5 mln złotych[11]. Następnie stał się on własnością grupy inwestycyjnej i deweloperskiej Verity Development, która po przeprowadzonym remoncie wynajmuje go jako biurowiec pod nazwą Heritage Gates[3][12].
Uwagi
↑Heinrich Brost zmarł w 1894 roku. Grosser samodzielnie prowadził firmę i był autorem projektu gmachu Towarzystwa Kredytowego[4]
↑Napis na tablicy już nie istnieje, został skuty. Kirschke błędnie informuje, że na niej znajdowała się nazwa banku[5][8]
↑Tomasz Głowiński W pogoni za wrocławskim złotem. Banki w Breslau po 6 maja 1945 roku w relacjach pełnomocnika Narodowego Banku Polskiego, w: Centrum staromiejskie we Wrocławiu, wyd. Muzeum Miejskie Wrocławia i Gajt 1991, Wrocław 2016, s. 236
Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890–1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6. OCLC69298255.
Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
