Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on Tariffs and Trade, GATT)[1] – porozumienie dotyczące polityki handlowej, podpisane w Genewie 30 października 1947.
Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948. Z założenia miał być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie Międzynarodowej Organizacji Handlowej (ITO). Jednakże, brak zgody między państwami niepozwalający na wejście w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. ITO miało być – obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944) – trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między państwami.
Sukcesorem GATT jest Światowa Organizacja Handlu[2].
Zadania i rundy
Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych:
| Rundy GATT i WTO[3]
|
| Nazwa
|
Początek
|
Okres
|
Kraje
|
Przedmiot obrad
|
Osiągnięcia
|
| Genewska |
kwiecień 1947 |
7 miesięcy |
23 |
taryfy celne |
podpisanie GATT, 45000 koncesji taryfowych obejmujących obrót watości 10 mld dolarów USA
|
| z Annecy |
kwiecień 1949 |
5 miesięcy |
13 |
taryfy celne |
5000 koncesji taryfowych
|
| z Torquay |
wrzesień 1950 |
8 miesięcy |
38 |
taryfy celne |
8700 koncesji taryfowych, obniżających poziom taryf z 1948 o 25%
|
| Genewska II |
styczeń 1956 |
5 miesięcy |
26 |
taryfy,
przyjęcie Japonii |
2,5 mld dolarów USA redukcji taryf celnych
|
| Dillona |
wrzesień 1960 |
11 miesięcy |
26 |
taryfy celne |
koncesje taryfowe warte 4,9 mld dolarów USA
|
| Kennedy'ego |
maj 1964 |
37 miesięcy |
62 |
taryfy celne,
Dumping |
koncesje taryfowe warte 40 mld dolarów USA
|
| Tokijska |
wrzesień 1973 |
74 miesięcy |
102 |
taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, „porozumienia ramowe” |
redukcje taryfowe obejmujące 300 mld dolarów
|
| Urugwajska |
wrzesień 1986 |
87 miesięcy |
123 |
taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, zasady handlu, usługi, własność intelektualna, rozstrzyganie sporów, tekstylia, rolnictwo, stworzenie WTO itd. |
utworzenie Światowej Organizacji Handlu, podwyższenie rangi negocjacji handlowych, zasadnicza obniżka stawek celnych (ok. 40%) i subsydiów rolnych, podpisanie porozumienia o wolnym handlu tekstyliami z krajów rozwijających się i rozszerzeniu praw własności intelektualnej (TRIPS)
|
| Ad-Dauha |
listopad 2001 |
? |
141 |
taryfy celne, ograniczenia pozataryfowe, rolnictwo, standardy BHP, ochrona środowiska, zasady konkurencji, inwestycje, przejrzystość, patenty itd. |
runda nie została zakończona
7 grudnia 2013 przyjęto Pakiet z Bali
|
Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:
- zasada niedyskryminacji i równego traktowania;
- stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu to ten przywilej jest rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne) i klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów importowanych do kraju z towarami krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja, kiedy państwo chce ochronić bilans płatniczy, zdrowie swoich obywateli i ich bezpieczeństwo;
- zasada wzajemności;
- zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały uznane cła).
Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie przeciętnego poziomu ceł.
Przypisy