Funkcja fatyczna języka

Funkcja fatyczna (kontaktowa) – funkcja wypowiedzi zorientowana na nawiązanie lub podtrzymanie kontaktu między rozmówcami (nadawcą i odbiorcą)[1][2][3]. Dominuje w takich wypowiedziach, jak telefoniczne „halo”, „czy mnie słyszysz?”, w formułach grzecznościowych typu „jak się masz?”, „co u ciebie?” itp. Komunikaty fatyczne są niedługie, mają charakter bezpośrednich zwrotów do odbiorcy[4]. Nie służą przekazowi informacji o rzeczywistości pozajęzykowej[5]. Celem komunikatów fatycznych jest pobudzenie uwagi rozmówcy lub przekazanie sygnałów aprobujących[4]. Komunikaty tego typu nie są interpretowane dosłownie (np. mówienie „dzień dobry” nie oznacza zwrócenia uwagi na cechy aktualnego dnia)[5].

W warunkach bezpośredniej komunikacji spotykamy specyficzną grupę operatorów tekstu, realizujących funkcję fatyczną. Tego rodzaju operatory mają charakter ściśle rytualny i dzielą się na trzy podstawowe grupy:

  1. powitania (typu: Cześć!, Dzień dobry!, No hejka!, Siema!, Elo!)
  2. podtrzymywania kontaktu (typu: Ojj! Ajj! No! Słucham! Aha! Tak, tak!)
  3. pożegnania (typu: No to pa! Do widzenia!, To nara!, Do zobaczenia!)

Funkcja fatyczna bywa uważana za pierwszą występującą funkcję słowną, realizowaną przez człowieka jeszcze przed pełnym opanowaniem języka[6]. O czysto fatycznej funkcji takich komunikatów świadczy m.in. to, że ich postać dźwiękowa często ulega skrajnemu uproszczeniu (skróceniu); przykłady tego zjawiska to skracanie słow. servus/sevas do postaci evas, vas lub ucinanie formuły dobrý deň > rý deň, ýdeň[5].

Przypisy

  1. ↑ Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, Bratislava: Obzor, 1993, s. 136, 245, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  2. ↑ František Čermák, Jazyk a jazykověda, wyd. 4, Praha: Nakladatelství Karolinum, Univerzita Karlova, 2011, s. 274, ISBN 978-80-246-1946-0, ISBN 978-80-246-2360-3 (cz.).
  3. ↑ Stanisław Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1992, s. 91, ISBN 83-04-029-94-4.
  4. ↑ a b Joanna Dobkowska, W pigułce. Nauka o języku. Repetytorium. Liceum i technikum, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2019, s. 16, ISBN 978-83-02-18249-5, OCLC 1107607313.
  5. ↑ a b c Šimon Ondruš, Ján Sabol, Úvod do štúdia jazykov, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987, s. 32–33, OCLC 28427817 (słow.).
  6. ↑ Mateusz Nieć, Komunikowanie społeczne i media: Perspektywa politologiczna, Warszawa: Wolters Kluwer, 2010, s. 39, ISBN 978-83-264-2577-6, ISBN 978-83-264-0504-4.
Funkcje wypowiedzi
komunikacyjne
pozakomunikacyjne