Franz Brentano

Data i miejsce urodzenia	16 stycznia 1838 w Marienberg am Rhein
Data i miejsce śmierci	17 marca 1917 w Zurychu
Zawód, zajęcie	psycholog, socjolog, filozof
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Franz Brentano (ur. 16 stycznia 1838 w Marienberg am Rhein, zm. 17 marca 1917 w Zurychu^[1]) – psycholog, socjolog i filozof niemiecki, miał wpływ na kształtowanie się fenomenologii Edmunda Husserla. Jego poglądy były bliskie reizmowi. Najważniejszym dziełem była Psychologia z empirycznego punktu widzenia (1874).

Brentano był zwolennikiem empiryzmu i na doświadczeniu opierał swoje poglądy filozoficzne – zwłaszcza na spostrzeżeniu wewnętrznym oraz doświadczeniu retrospekcyjnym, które należy odróżnić od introspekcyjnego^[2]. Obserwacja wewnętrzna, czyli introspekcja, nie jest możliwa wedle Brentana, gdyż zakłada niewykonalną pełną samozwrotność aktu psychicznego. Brentano uważał, że wspólną cechą aktów psychicznych jest intencjonalność – skierowanie ku określonym przedmiotom^[2]. Te przedmioty – w odróżnieniu od aktów psychicznych – mają transcendentny charakter.

Zjawiska psychiczne dzielił Brentano na trzy klasy^[2]:

• przedstawienia – zarówno wrażenia zmysłowe, jak i wyobrażenia;
• sądy – uznanie bądź odrzucenie istnienia przedmiotu przedstawienia, mogą być prawdziwe lub fałszywe;
• fenomeny zainteresowania – akty miłości lub nienawiści.

Podział zjawisk psychicznych jest oparty na typologii intencjonalnego odniesienia do przedmiotu. Trzem klasom zjawisk psychicznych odpowiadają trzy działy filozofii: estetyka, logika i etyka oraz trzy ideały: piękno, prawda i dobro. Rozróżnienie to opiera się na filozofii Kartezjusza, który dzielił zjawiska psychiczne na „przedstawienia rzeczy” (idee), sądy oraz uczucia („chcenia”)^[3].

Dla filozofii Brentana zasadnicze znaczenie ma rozróżnienie sądów i przedstawień i uznanie ich za zupełnie odmienne zjawiska umysłowe. Przeciwstawia się w tym pochodzącej od czasów Arystotelesa klasycznej koncepcji sądu, zgodnie z którą każdy sąd jest złożeniem przedstawień. Brentanowską teorią sądów określa się niekiedy mianem idiogenicznej teorii sądów (w odróżnieniu od kantowskiej allogenicznej teorii sądów)^[4].

Brentano uważa, że podstawową formą sądu są proste sądy egzystencjalne, stwierdzające istnienie (lub nieistnienie) przedmiotu danego przedstawienia. Uznawane od czasów Arystotelesa za ogólną formę sądu sądy podmiotowo-orzecznikowe są, zdaniem Brentana, przypadkiem tzw. sądu podwójnego, w którym uznawane lub odrzucane jest przedstawienie złożone. Ogólna forma sądu zawiera jedynie formę (wyraz uznania lub odrzucenia tego, co przedstawiane) oraz materię (to, co przedstawiane)^[5]. Tezy Brentana dotyczące sądów zostały następnie rozwinięte przez jego ucznia Kazimierza Twardowskiego^[6].

Polskojęzyczne

• Franz Brentano, Das Genie: Vortrag gehalten im Saale des Ingenieur-und Architektenvereins in Wien w bibliotece Polona

Anglojęzyczne

• Franz Brentano’s Ontology (ang.)
• Brentano, Franz Clemens (1838–1917) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-28]:

• WolfgangW. Huemer WolfgangW., Franz Brentano, 26 sierpnia 2014 .
• JohannesJ. Brandl JohannesJ., Brentano’s Theory of Judgement, 7 kwietnia 2014 . (Teoria sądu Brentana)