Franz Boll

Franz Christian Boll

Franz Christian Boll (ur. 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu, zm. 19 grudnia 1879 w Rzymie) – niemiecki lekarz, fizjolog, odkrywca rodopsyny. Profesor Uniwersytetu w Rzymie.

Życiorys

Syn luterańskiego teologa i historyka Franza Bolla (1805–1875), Franz Christian Boll (niekiedy nieprawidłowo: Franz Böll[1]) urodził się 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu. Jego ojciec zapewnił mu podstawowe wykształcenie w domu. W 1866 rozpoczął studia. Studiował medycynę na Uniwersytecie w Bonn, Uniwersytecie w Heidelbergu i Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1869 otrzymał dyplom doktora. Od 1870 pracował w Instytucie Fizjologicznym Emila du Bois-Reymonda w Berlinie. Następnie wziął udział w konkursie o profesurę na Uniwersytecie w Genui, a gdy nie otrzymał tej katedry, przyjął pozycję profesora anatomii i fizjologii na Uniwersytecie w Rzymie. Wykładał na tej uczelni od 1873 do 1879.

Boll był słabego zdrowia, zwolniono go ze służby wojskowej z powodu „delikatnej konstytucji”, mimo to na ochotnika brał udział jako lekarz wojskowy w wojnie francusko-pruskiej. Prawdopodobnie chorował na gruźlicę. W 1878 wyjechał do Davos podratować zdrowie (w sierpniu odwiedził go tam Helmholtz), mimo to jego stan stopniowo się pogarszał. Zmarł 19 grudnia 1879 w Rzymie w wieku 30 lat. Wspomnienie pośmiertne poświęcili mu Georges Haltenhoff[2] i Sella[3], notatka ukazała się także w Anatomischer Anzeiger[4].

18 marca 1879 ożenił się z fizjolożką Margarethe Traube (1856–1912), córką berlińskiego lekarza Ludwiga Traubego. Małżeństwo było bezdzietne. Margarethe Boll w 1885 roku wyszła za mąż ponownie, za profesora Gugliemo Mengariniego (1856–1927)[5].

Boll pozostawił niedokończone prace o barwnikach wzrokowych, alpejskiej florze, a także biografię Spallanzaniego. Jego ulubionym autorem był Goethe[6].

Dorobek naukowy

Ilustracja z pracy Bolla o siatkówce z 1877 roku[7]

Franz Christian Boll był autorem około 20 prac, z których większość opublikowano na łamach „Archiv für Mikroskopische Anatomie” Schultzego, część ukazała się również na łamach „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin” DuBois-Reymonda i Reicherta, a także w „Atti della Reale Accademia dei Lincei”.

Boll pamiętany jest głównie jako odkrywca rodopsyny. W swoich doświadczeniach wykazał, że światłoczuły barwnik w siatkówce żaby zmienia barwę na żółtą pod wpływem światła. Boll nazwał ten składnik siatkówki purpurą wzrokową (Sehpurpur). W kolejnych doświadczeniach wykazał, że barwnik występuje wyłącznie w pręcikach. Dowiódł, że barwnik może być odtwarzany, i zasugerował, że odbywa się to za pośrednictwem nabłonka siatkówki. Wyniki opublikował w artykule po włosku zatytułowanym Sull′anatomia e fistologia della retina i w listopadzie 1876 zreferował przed Akademią Berlińską, w obecności m.in. DuBois-Reymonda, Helmholtza i Pringsheima[8]. Jako pierwszy opracował technikę uzyskiwania optogramów[9]. Badania zapoczątkowane przez Bolla kontynuowali m.in. Wilhelm Kühne i Carl Anton Ewald[8].

Eponimem komórek Bolla określa się niekiedy opisane przez niego w 1868[10] komórki podstawne gruczołów łzowych[11].

Jako student Schultzego w Bonn napisał dysertację poświęconą miazdze zębowej[12]. Publikował również na temat histologii mięczaków, ampułek Lorenziniego[13], narządów elektrycznych ryb (Malapterurus[14], Torpedo[15]) i procesu krzepnięcia krwi. W 1879 jako jeden z pierwszych docenił wagę odkrycia nowej metody barwienia tkanek nerwowych przez Camillo Golgiego[16].

Wybrane prace

  • Franz Boll, Untersuchungen über die Zahnpulpa, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 73–87, DOI: 10.1007/BF02955354 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Die Lorenzini’schen Ampullen der Selachier, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 375–391, DOI: 10.1007/BF02955372 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Ueber den Bau der Thränendrüse, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 146–153, DOI: 10.1007/BF02955359 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, On the Structure of Lacrimal Glands, „Quarterly Journal of Microscopical Science”, 8, 1868, s. 262–267 (ang.).
  • Franz Boll, Die Bindesubstanz der Drüsen, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 5 (1), 1869, s. 334–355, DOI: 10.1007/BF02955590 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Untersuchungen über den Bau und die Entwickelung der Gewebe, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 8 (1), 1872, s. 28–68, DOI: 10.1007/BF02955832 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Die Structur der electrischen Platten von Torpedo, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 10 (1), 1874, s. 101–121, DOI: 10.1007/BF02960316 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Die Structur der electrischen Platten von Malapterurus, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 10 (1), 1874, s. 242–254, DOI: 10.1007/BF02960322 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Franz Boll, Die Histiologie und Histiogenese der nervösen Centralorgane, „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”, 4 (1), 1874, s. 1–138, DOI: 10.1007/BF02346085 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  • Das Prinzip des Wachstums. Eine anatomische Untersuchung. Berlin: Verlag A. Hirschwald, 1876.
  • Nuove ricerche sulla structura delle piastrine elettriche della torpedine. Atti della Reale Accademia dei Lincei (1876)
  • Sull’Anatomia e Fisiologia della retina. Ermanno Loescher, 1877.
  • Franz Boll, On the anatomy and physiology of the retina, „Vision Research”, 17 (11-12), 1977, s. 1249–1265, DOI: 10.1016/0042-6989(77)90112-2, PMID: 345609 [dostęp 2023-06-14] (ang.), tłumaczenie na j.ang. Oryginał: Franz Boll, Zur Anatomie und Physiologie der Retina, „Archiv für Physiologie”, 1877, 1252... (niem.).

Przypisy

  1. ↑ Harris Ripps, The color purple: milestones in photochemistry, „The FASEB Journal”, 22 (12), 2008, s. 4038–4043, DOI: 10.1096/fj.08-1202ufm, PMID: 19047069 [dostęp 2023-06-14] (ang.).
  2. ↑ Haltenhoff G. Franz Boll, sa vie et ses travaux. „Annales d’oculistique”. 83, s. 90–102, 1880. 
  3. ↑ Sella J. Cenno necrologico di Franz Boll. „Atti della Reale Accademia dei Lincei”. 4 (1), s. 53–55, 1880. 
  4. ↑ Necrolog. „Anatomischer Anzeiger”. 48 (3), s. 72, 1880. 
  5. ↑ Scienza a due voci - Traube Mengarini Margarethe (Margherita). [dostęp 2010-01-01].
  6. ↑ MF Marmor, LJ Martin. 100 years of the visual cycle. „Surv Ophthalmol”. 22 (4). s. 279–285. PMID: 345511. 
  7. ↑ Boll F. Zur Anatomie und Physiologie der Retina. „Archiv für Anatomie und Physiologie, Physiologische Abtheilung”, s. 4–35, 1877. 
  8. ↑ a b Stanley Finger: Origins of neuroscience. A history of explorations into brain function. Oxford: Oxford University Press, 2001, s. 81. ISBN 0-19-514694-8.
  9. ↑ Douglas J. Lanska, Optograms and Criminology, [w:] Progress in Brain Research, t. 205, Elsevier, 2013, s. 55–84, DOI: 10.1016/b978-0-444-63273-9.00004-6, ISBN 978-0-444-63273-9, PMID: 24290260 (ang.).
  10. ↑ Franz Boll, Ueber den Bau der Thränendrüse, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 146–153, DOI: 10.1007/BF02955359 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  11. ↑ Susan L Bartolucci, Thomas Lathrop Stedman, Pat Forbis: Stedman’s medical eponyms. Baltimore, Md.: Lippincott Williams Wilkins, 2005, s. 87. ISBN 0-7817-5443-7.
  12. ↑ Franz Boll, Untersuchungen über die Zahnpulpa, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 73–87, DOI: 10.1007/BF02955354 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  13. ↑ Franz Boll, Die Lorenzini’schen Ampullen der Selachier, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 4 (1), 1868, s. 375–391, DOI: 10.1007/BF02955372 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  14. ↑ Franz Boll, Die Structur der electrischen Platten von Malapterurus, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 10 (1), 1874, s. 242–254, DOI: 10.1007/BF02960322 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  15. ↑ Franz Boll, Die Structur der electrischen Platten von Torpedo, „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 10 (1), 1874, s. 101–121, DOI: 10.1007/BF02960316 [dostęp 2023-06-14] (niem.).
  16. ↑ Ennio Pannese, The Black Reaction, „Brain Research Bulletin”, 41 (6), 1996, s. 343–349, DOI: 10.1016/S0361-9230(96)00177-3, PMID: 8973838 [dostęp 2023-06-14] (ang.).

Bibliografia

  • Michael F. Marmor, Lizbeth J. Martin, 100 years of the visual cycle, „Survey of Ophthalmology”, 22 (4), 1978, s. 279–285, DOI: 10.1016/0039-6257(78)90074-7, PMID: 345511 [dostęp 2023-06-14] (ang.).
  • Franz Boll, On the anatomy and physiology of the retina, „Vision Research”, 17 (11-12), 1977, s. 1249–1265, DOI: 10.1016/0042-6989(77)90112-2, PMID: 345609 [dostęp 2023-06-14] (ang.), tłumaczenie na j.ang. Oryginał: Franz Boll, Zur Anatomie und Physiologie der Retina, „Archiv für Physiologie”, 1877, 1252... (niem.).
  • Julius Leopold Pagel, Biographisches Lexikon hervorragender Ärzte des neunzehnten Jahrhunderts, Berlin-Wien: Urban & Schwarzenberg, 1901, s. 211–212 (niem.).
  • Nicholas J. Wade, Visual Red (Sehrot), „Perception”, 37 (10), 2008, s. 1467–1470, DOI: 10.1068/p3710ed, PMID: 19065851 [dostęp 2023-06-14] (ang.).