Fotoplastikon Warszawski

Fotoplastikon Warszawski
Oddział Muzeum Powstania Warszawskiego
Ilustracja
Fotoplastykon (2025)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

Al. Jerozolimskie 51

Data założenia

1946 (w obecnej lokalizacji)

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Fotoplastikon Warszawski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Fotoplastikon Warszawski”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Fotoplastikon Warszawski”
Ziemia52°13′43,745″N 21°00′30,442″E/52,228818 21,008456
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Wejście do Fotoplastikonu Warszawskiego z widocznym błędnym napisem Fotoplastikon w Warszawie od 1901 r. (2025)
Przenośny fotoplastykon w drugim pomieszczeniu (2025)

Fotoplastikon Warszawski[1] – oddział Muzeum Powstania Warszawskiego, znajdujący się w kamienicy Hoserów w Alejach Jerozolimskich 51 w Warszawie. Jego głównym eksponatem jest zabytkowy fotoplastykon.

Historia

Dokładna data powstania urządzenia nie jest znana. W Warszawie w kamienicy Hoserów działa od października 1946 roku[2]. Urządzenie miało wtedy ok. 50 lat i wcześniej było wykorzystywane we Lwowie i Krakowie[3]. Fotoplastykon odkupił od Stefana Wicherskiego ze Lwowa (właściciela kilku takich urządzeń) Ludwik Krempa[3](mieszkający z rodziną w kamienicy Hoserów od 1937 roku, po przeprowadzce z Poznania)[2]. Fotoplastykon został przywieziony do stolicy z Krakowa, gdzie działał pod nazwą „Panorama”[3]. Pierwotnie miał 25 miejsc do oglądania stereoskopowych zdjęć[3]. Urządzenie było wyposażone w silnik niemieckiej spółki Schorch[4]. Fotoplastikon został uruchomiony w miejscu, w którym do wybuchu powstania warszawskiego żona Ludwika Krempy prowadziła pracownię krawiecką[2].

W pierwszych latach działalności fotoplastykon cieszył się bardzo dużą popularnością[5]. Po zmianie pokazywanych zdjęć, kolejka widzów ustawiała się w Alejach Jerozolimskich[5].

W 1962 roku Ludwika Krempa zmarł i fotoplastykonem zaczęła zarządzać jego żona Wanda[6], a następnie córka Danuta Szlajmer[5]. W 1973 sprzedała ona fotoplastykon wraz ze zbiorem ok. 3 tys. zdjęć Józefowi Chudemu, który mieszkał w kamienicy Hoserów[5]. Po jego śmierci (1980) fotoplastykon został zamknięty; w 1992 roku uruchomił go ponownie wnuk właściciela Tomasz Chudy[7] (mieszkał wtedy w dawnym mieszkaniu dziadka)[8]. W międzyczasie, w 1987 roku, fotoplastykon został wpisany do rejestru zabytków ruchomych[2].

Do 2008 roku przedsięwzięcie było muzeum prywatnym[9]. W 2008 roku Tomasz Chudy wydzierżawił urządzenie Muzeum Powstania Warszawskiego[8]. W grudniu 2012 muzeum zakupiło fotoplastykon[10]. We wrześniu 2013 roku utworzony w kamienicy Hoserów oddział muzeum zyskał dodatkową salę, przebudowaną z przylegającego do jego siedziby garażu[10].

W 2016 roku kolekcja zdjęć liczyła 7 tys. sztuk, z czego jedna trzecia dotyczyła Warszawy[11]. W 2024 roku kolekcja przekroczyła 10 tys. zdjęć[7]. Placówka, korzystając ze swojej kolekcji zdjęć, organizuje ich pokazy cykliczne i tematyczne[9].

Fotoplastykon ma 24 miejsca do oglądania zdjęć[7]. Obejrzenie 48 fotografii zajmuje 12 minut i 30 sekund[7]. W sali obok umieszczono drugie, przenośne urządzenie, na którym w 2 minuty można obejrzeć 8 zdjęć[7]. W Fotoplastikonie Warszawskim są również organizowane spotkania autorskie, wykłady, zajęcia dla dzieci i warsztaty fotograficzne[7].

W filmie

Fotoplastikon Warszawski i jego otoczenie posłużył za miejsce realizacji m.in. filmów Warszawa[12] i Przystań[13], a także seriali, Polskie drogi[7] i Czas honoru[14].

Inne informacje

Drugi warszawski fotoplastykon, również odkupiony od Stefana Wicherskiego i uruchomiony w 1947 roku na Pradze[3], znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Techniki; nie jest jednak uruchamiany[11].

Przypisy

  1. ↑ Oddziały Muzeum. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. [dostęp 2025-01-01].
  2. ↑ a b c d Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy.. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 13. ISBN 978-83-62020-18-8.
  3. ↑ a b c d e Katarzyna Dzierzbicka. Fotoplastikon Warszawski − nowe spojrzenie. „Skarpa Warszawska”, s. 56, maj 2024. 
  4. ↑ Katarzyna Dzierzbicka. Fotoplastikon Warszawski − nowe spojrzenie. „Skarpa Warszawska”, s. 57, maj 2024. 
  5. ↑ a b c d Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy.. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 15. ISBN 978-83-62020-18-8.
  6. ↑ Katarzyna Dzierzbicka. Fotoplastikon Warszawski − nowe spojrzenie. „Skarpa Warszawska”, s. 58, maj 2024. 
  7. ↑ a b c d e f g Katarzyna Dzierzbicka. Fotoplastikon Warszawski − nowe spojrzenie. „Skarpa Warszawska”, s. 59, maj 2024. 
  8. ↑ a b Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy.. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 17. ISBN 978-83-62020-18-8.
  9. ↑ a b Dorota Folga-Januszewska: Muzea Warszawy. Przewodnik. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 4. ISBN 978-83-7576-159-7.
  10. ↑ a b Tomasz Urzykowski: Fotoplastikon otwiera się po remoncie. Pierwszy pokaz. warszawa.gazeta.pl, 26 września 2013. [dostęp 2025-01-05].
  11. ↑ a b Historia stolicy na starych zdjęciach. Rozmowa z Janem Ołdakowskim. „Rzeczpospolita (dodatek Życie Mazowsza)”, s. R2, 27 kwietnia 2016. 
  12. ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 24. ISBN 978-83-60142-70-7.
  13. ↑ Przystań. sfp.org.pl. [dostęp 2019-07-30]. (pol.).
  14. ↑ Rekord: 100 tysięcy widzów w Fotoplastykonie. gazeta.pl. [dostęp 2013-06-09]. (pol.).

Linki zewnętrzne