Fenoplasty

Fragment struktury bakelitu

Fenoplasty – tworzywa sztuczne na bazie żywic fenolowo-formaldehydowych, które otrzymywane są w wyniku polikondensacji fenolu i formaldehydu[1]. Pierwsza metoda utwardzenia żywicy formaldehydowej dająca zastosowanie przemysłowe do wyrobu tworzyw sztucznych została opracowana w latach 1907–1908 przez Leo Hendrika Baekelanda. Wydarzenie to stało się jednocześnie narodzinami przemysłu syntetycznych tworzyw sztucznych, czyli tworzyw, do produkcji których używa się składników otrzymanych również na drodze syntetycznej, a nie pochodzenia naturalnego[2]. Pierwotnie tworzywa te były nazywane od nazwiska wynalazcy bakelitem, choć sam bakelit to tylko jedna z odmian tego typu tworzyw[3].

Zaletami, które wpływają na powszechne zastosowanie duroplastów są: sztywność, stabilność wymiarów, nierozpuszczalność, nietopliwość oraz dobre własności elektroizolacyjne. Wady natomiast to kruchość (zmniejszana przez zastosowanie napełniaczy) oraz niemożliwość powtórnego formowania[potrzebny przypis].

Fragment struktury nowolaku

Fenoplasty otrzymywane są w procesie polikondensacji fenoli z aldehydami (głównie z formaldehydem). W zależności od stosunków molowych reagentów, środków modyfikujących, katalizatora kondensacji i temperatury reakcji otrzymuje się:

  • niskocząsteczkowe, reaktywne żywice rozpuszczalne i topliwe (nowolaki, rezole), półprodukty stosowane do wyrobu tłoczyw fenolowych i do produkcji lakierów ochronnych[4][5],
  • wielkocząsteczkowe żywice nierozpuszczalne i nietopliwe (rezity), końcowe produkty utwardzania żywic[6].

Żywicą pośrednią pomiędzy nowolakami i rezolami a rezitami są rezitole – polikondensaty częściowo usieciowane, topliwe i pęczniejące w rozpuszczalnikach. Przemianę rezolu w rezit przyspiesza temperatura i niski odczyn pH środowiska reakcji[5][6][7].

Fenoplasty wielkocząsteczkowe są tworzywami z grupy duroplastów, czyli żywic utwardzalnych, przechodzących nieodwracalnie ze stanu plastycznego w stan utwardzony w wyniku działania podwyższonej temperatury lub pod wpływem czynników chemicznych, bądź obu tych czynników naraz. Nowolaki zachowują się jak tworzywa termoplastyczne; w praktyce utwardza się je nieodwracalnie dopiero w ostatecznym stadium przetwarzania, poprzez dodanie utwardzaczy.

Fenoplasty charakteryzują się dobrymi własnościami mechanicznymi, dielektrycznymi i termicznymi. Fenoplasty wykorzystuje się do[potrzebny przypis]:

  • produkcji bil bilardowych
  • wyrobu galanterii, uchwytów narzędzi, form – w postaci żywic lanych
  • produkcji części elektrotechnicznych, obudów aparatów telefonicznych, radiowych i fotograficznych – w postaci tłoczyw do prasowania na wyroby powszechnego użytku
  • do produkcji okładzin ciernych hamulców i sprzęgieł – w postaci tłoczyw zawierających azbest i opiłki metalowe
  • dodatków do lakierów, klejów, kitów, spoiw zwłaszcza do laminatów.

Laminaty fenolowo-formaldehydowe są wytwarzane w postaci płyt, kształtek i rur. Stosowane są przy produkcji części elektrotechnicznych i części maszyn (np. tuleje łożyskowe). Więcej na ten temat w haśle laminat[potrzebny przypis].

Historia

Pierwsze prace prowadzące do odkrycia tworzyw sztucznych przeprowadzili A. Bayer i jego uczeń E. ter Meer w latach 1872–1874. Zaobserwowali oni w warunkach laboratoryjnych powstawanie substancji żywicowatych podczas syntezy fenoli z formaldehydem w środowisku kwaśnym. Zwiększenie zainteresowania tymi substancjami w środowisku naukowym nastąpiło pod koniec lat 80. XIX w. wraz z wynalezieniem przemysłowej metody produkcji formaldehydu poprzez utlenianie alkoholu metylowego. Wraz z odkryciem, że w środowisku kwaśnym żywice te twardnieją, próbowano wykorzystać fenoplasty do uzyskania twardych, ale elastycznych substancji powłokotwórczych, np. zastępujących szelak, rozpuszczalnych w rozpuszczalnikach organicznych substancji dających się wykorzystać jako surowiec lakierniczy bądź substancji twardych zastępujących np. bursztyn czy kość. Znaczący wpływ na rozwój badań nad utwardzanymi żywicami fenoloformldehydowymi miał polski uczony A. Luft, który w 1902 r. uzyskał szereg patentów na masy fenoloformaldehydowe. Do przemysłu fenoplasty wprowadził jednak ostatecznie w 1909 r. L.H. Baekeland, po odkryciu właściwości częściowej polimeryzacji tych żywic, wykorzystując jednocześnie jako dodatkowy czynnik procesu ciśnienie. W Polsce pierwszą fabrykę produkującą żywice fenoloformaldehydowe (na bazie własnej metody) uruchomiono w 1934 roku[2].

Szkodliwość

Produkcja fenoplastów związana jest z narażeniem pracowników na formaldehyd i inne szkodliwe substancje. Prowadzić to może do reakcji alergicznych, podrażnień oczu i dróg oddechowych, a także zwiększa ryzyko chorób nowotworowych[8].

Przypisy

  1. ↑ fenoplasty, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 210, OCLC 33835352.
  2. ↑ a b Jerzy Pochwalski, Fenoplasty, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Techniczne, 1955, s. 5.
  3. ↑ bakelit, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-10-13].
  4. ↑ nowolaki, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 468, OCLC 33835352.
  5. ↑ a b rezol, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 615, OCLC 33835352.
  6. ↑ a b rezit, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 614–615, OCLC 33835352.
  7. ↑ rezitol, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 615, OCLC 33835352.
  8. ↑ Małgorzata Pośniak, Ewa Kozieł, Anna Jeżewska, Szkodliwe substancje chemiczne w procesie przetwórstwa żywic fenolowo-formaldehydowych, „Bezpieczeństwo pracy. Nauka i praktyka”, 3/2000, 2000, s. 8–11.

Read other articles:

Gempa bumi Pidie Jaya 2016

Gempa bumi Pidie Jaya 2016Sebuah masjid yang rubuh di desa Kuta Pangwa, TrienggadengWaktu UTC2016-12-06 22:03:33ISC609828738USGS-ANSSComCatTanggal setempat7 Desember 2016 (2016-12-07)Waktu setempat05:03:33 WIBKekuatan6.5 Mw[1]Kedalaman15 km (9,3 mi)Episentrum5°15′N 96°14′E / 5.25°N 96.24°E / 5.25; 96.24Koordinat: 5°15′N 96°14′E / 5.25°N 96.24°E / 5.25; 96.24Intensitas maks.VIII (Parah)Tsunami...

 

Orang Samaria

Artikel ini bukan mengenai Bangsa Sarmatia. Orang Samaria Israelite Samaritan atau Orang Samaria adalah penduduk wilayah Israel bagian utara, yang dulunya menjadi wilayah Kerajaan Israel.[1] Sejak abad ke-6 SM, ada pertentangan antara orang-orang Samaria dengan orang-orang Yahudi, yang berlangsung hingga masa Perjanjian Baru.[1] Pertentangan tersebut terutama disebabkan alasan etnisitas, yang mana orang-orang Yahudi menganggap orang-orang Samaria tidak berdarah Israel murni ka...

 

Andy Biggs

Andy Biggs Andrew Steven Biggs[1] (lahir 7 November 1958) adalah seorang jaksa dan politikus Amerika Serikat. Berasal dari Partai Republik, ia menjabat sebagai anggota DPR Referensi ^ Andy Biggs' Biography. Project Vote Smart. Diakses tanggal January 6, 2014.  Pranala luar Wikimedia Commons memiliki media mengenai Andy Biggs. Congressman Andy Biggs official U.S. House website Campaign website Andy Biggs di Curlie (dari DMOZ) Kemunculan di C-SPAN Biografi di Biographical Directory...

Lüchow-Dannenberg

District in Lower Saxony, Germany District in Lower Saxony, GermanyLüchow-DannenbergDistrict FlagCoat of armsCountryGermanyStateLower SaxonyCapitalLüchowGovernment • District admin.Dagmar SchulzArea • Total1,220 km2 (470 sq mi)Population (31 December 2021)[1] • Total48,472 • Density40/km2 (100/sq mi)Time zoneUTC+01:00 (CET) • Summer (DST)UTC+02:00 (CEST)Vehicle registrationDANWebsitewww.luechow-dann...

 

趙家驤

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)（47—48歲） † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章（追贈）军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年－1958年军衔 二級上將 （追晉）部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

 

John Wall

John Wall Wall con la maglia dei Washington Wizards nel 2019 Nazionalità  Stati Uniti Altezza 193[1] cm Peso 95[1] kg Pallacanestro Ruolo Playmaker Squadra Free agent CarrieraGiovanili Word of God Christian Academy2009-2010 Kentucky Wildcats37 (616)Squadre di club 2010-2020 Wash. Wizards573 (10.879)2020-2022 Houston Rockets40 (823)2022-2023 L.A. Clippers34 (386) Il simbolo → indica un trasferimento in prestito. Statistiche aggiornate al 9 febbr...

Yakovlev Yak-9

Fighter aircraft Yak-9 Yak-9U fighter in the Central Air Force Museum, Monino, Russia Role FighterType of aircraft National origin Soviet Union Design group A.S. Yakovlev Design Bureau Built by Plant No.153 (Novosibirsk), Plant No.166 (Omsk), Plant No.82 (Moscow) First flight 6 July 1942 (Yak-7DI) Introduction October 1942 Retired 1950 (Soviet Air Forces), 1951 (Korean People's Army Air and Anti-Air Force), 1955 (Bulgarian Air Force) Primary users Soviet Air ForcesFrench Air Force (Norma...

 

Order of Cultural Merit (Monaco)

Order of Cultural Merit Knight in the Order of Cultural MeritAwarded by Prince of MonacoTypeOrder of MeritRoyal houseHouse of GrimaldiEligibilityCitizens of Monaco and foreignersAwarded fordistinction in the arts, letters and science through their work or teaching in Monaco. Contributions in those areas and extended the intellectual influence of the Principality, even outside of Monaco.StatusCurrently constitutedSovereignHis Serene Highness Albert II, Prince of MonacoChancellorRaoul Biancheri...

 

Gordon Castle

Castle in Moray, Scotland Gordon Castle Gordon Castle is a country house located near Fochabers in the parish of Bellie in Moray, Scotland. It was the principal seat of the Dukes of Gordon and was originally called Bog-of-Gight. The six-storey medieval tower dates from 1498 and in the late 18th century it was incorporated into the centre of a huge Neoclassical house. The castle was used as a military hospital during the First World War, and in 1954 all but the central tower and the east wing ...

Tushpa

Ruined capital city of Urartu For the modern district in the Van Province, see Tuşba. TushpaThe citadel of Van and the ruins of Tushpa belowShown within TurkeyLocationTurkeyRegionVan ProvinceCoordinates38°30′00″N 43°20′33″E / 38.50000°N 43.34250°E / 38.50000; 43.34250 Tushpa (Armenian: Տոսպ, Տուշպա֊Վան Tosp, Tushpa-Van, Akkadian: Turuspa, from Urartian tur-, to destroy i.e. victorious) was the 9th-century BC capital of Urartu, later becoming ...

 

Susan Collins

American politician (born 1952) For other people named Susan Collins, see Susan Collins (disambiguation). Senator Collins redirects here. For other uses, see Senator Collins (disambiguation). Susan CollinsOfficial portrait, 2014United States Senatorfrom MaineIncumbentAssumed office January 3, 1997Serving with Angus KingPreceded byWilliam CohenVice Chair of the Senate Appropriations CommitteeIncumbentAssumed office January 3, 2023Preceded byRichard ShelbyChair of the Senate Agi...

 

Charleston (Den Harrow song)

1986 single by Den Harrow CharlestonSingle by Den Harrowfrom the album Overpower B-side Broken Radio Bad Boy Released1986GenreItalo discoLength 4:49 (album version) 4:10 (single version) LabelBabySongwriter(s) Roberto Turatti Miki Chieregato H.T. Beecher Producer(s) Roberto Turatti Miki Chieregato Den Harrow singles chronology Overpower (1986) Charleston (1986) Catch the Fox (1986) AudioCharleston on YouTube Charleston is a song by Italian singer Den Harrow from his debut studio album, Overpo...

Solomon Sibley

American judge Solomon Sibley1st Mayor of Detroit, first charterIn office1806–1806Preceded byNoneSucceeded byElijah BrushDelegate to theU.S. House of Representativesfrom Michigan Territory's at-large districtIn officeNovember 20, 1820 – March 3, 1823Preceded byWilliam WoodbridgeSucceeded byGabriel Richard Personal detailsBornOctober 7, 1769Sutton, Massachusetts, U.S.DiedApril 4, 1846(1846-04-04) (aged 76)Detroit, Michigan, U.S.Political partyDemocraticDemocratic-Republican (...

 

King Ghidorah

King GhidorahTokoh Godzilla film seriesBerkas:Original Showa King Ghidorah.jpgIlustrasi King Ghidorah melawan Gorosaurus oleh Yasushi TorisawaPenampilanperdanaGhidorah, the Three-Headed Monster (1964)PenciptaTomoyuki TanakaPemeranEra Shōwa:Shoichi Hirose[1]Susumu Utsumi[2]Kanta Ina[3]Era Heisei:Hurricane Ryu[4]Tsutomu Kitagawa[5]Seri Millennium:Akira Ohashi[6]Legendary Pictures:Jason Liles[7]Alan Maxson[8]Richard Dorton[8 ...

 

Мікросхема

Мікросхема (EPROM) з прозорим віконцем, через яке видно кристал напівпровідника Мікропроцесор Intel Pentium з тепловідводом Мікросхе́ма (інтегральна мікросхема, інтегральна схема(ІС), чип, мікрочип, англ. integrated circuit) — напівпровідниковий електронний пристрій, який являє собою ...

Illmatic

1994 studio album by Nas IllmaticStudio album by NasReleasedApril 19, 1994Recorded1992–1993[1]StudioBatteryUniqueChung KingD&D Recording (New York)[2]GenreEast Coast hip hophardcore hip hopalternative hip hopjazz rapLength39:48LabelColumbiaProducerDJ PremierFaith N.Large ProfessorL.E.S.NasPete RockQ-TipNas chronology Illmatic(1994) It Was Written(1996) Singles from Illmatic HalftimeReleased: October 13, 1992 It Ain't Hard to TellReleased: January 18, 1994 Life's a Bi...

 

Universal Channel (Asian TV channel)

Defunct asia television channel For a complete list, see Universal Channel. This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Universal Channel Asian TV channel – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2017) (Learn how and when to remove this message) Television channel Universal ChannelUnive...

 

Réaction d'oxydoréduction

Ne doit pas être confondu avec Redox (système d'exploitation). Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article présente des problèmes à corriger. Vous pouvez aider à l'améliorer ou bien discuter des problèmes sur sa page de discussion. Certaines informations devraient être mieux reliées aux sources mentionnées dans la bibliographie ou les liens externes. Améliorez sa vérifiabilité en les associant par des références. (Marqué depui...

National Register of Historic Places listings in Mercer County, Pennsylvania

Location of Mercer County in Pennsylvania This is a list of the National Register of Historic Places listings in Mercer County, Pennsylvania. This is intended to be a complete list of the properties and districts on the National Register of Historic Places in Mercer County, Pennsylvania, United States. The locations of National Register properties and districts for which the latitude and longitude coordinates are included below, may be seen in a map.[1] There are 15 properties and di...

 

Punica (Silius Italicus)

Cet article est une ébauche concernant la poésie et la Rome antique. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pour les articles homonymes, voir Punica (homonymie) et Guerre punique (homonymie). PunicaPage incipit des Punica, manuscrit vénitien du XVe siècle n°XII, 68 de la Biblioteca Nazionale Marciana (f. 3r)Titre original (la) PunicaFormat ÉpopéeComprend Enfers chez Silius Italicus (d)L...