Eugeniusz Wyrwicki

Eugeniusz Wyrwicki
Ilustracja
major dyplomowany pilot major dyplomowany pilot
Data i miejsce urodzenia

30 grudnia 1901
Pabianice

Data i miejsce śmierci

7 czerwca 1940
Rouen

Przebieg służby
Lata służby

1920–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie,
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego
Armée de l’air

Jednostki

32 pułk piechoty
3 pułk lotniczy
113 eskadra myśliwska,
Brygada Pościgowa

Stanowiska

dowódca eskadry
szef sztabu

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa,
kampania wrześniowa,
kampania francuska

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) francuski Croix de Guerre 1939-1945
Multimedia w Wikimedia Commons

Eugeniusz Sylwester Wyrwicki (ur. 30 grudnia 1901 w Pabianicach, zm. 7 czerwca 1940 w Rouen) – major dyplomowany pilot Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się w Pabianicach, w rodzinie Jakuba (ur. 1882), stelmacha-kołodzieja, i Weroniki (ur. 1887), krawcowej-szwaczki[1]. Był bratem Dobrosława (1900–1986), doktora wszech nauk lekarskich, i Wandy, nauczycielki[1]. Oboje rodzice, po wybuchu powstania warszawskiego, zostali przesiedleni do Dulagu 121 w Pruszkowie, skąd 12 sierpnia 1944 przybyli do obozu koncentracyjnego Auschwitz, lecz przeżyli[1][2].

W listopadzie 1918 roku, wraz ze swoim bratem, brał udział w rozbrajaniu żołnierzy pruskich. Brał udział w wojnie polsko-radzieckiej, za co otrzymał możliwość bezpłatnych studiów, ale nie skorzystał z niej i w 1920 roku zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego. W 1923 roku ukończył Oficerską Szkołę Piechoty. 2 lipca 1923 roku Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 46. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3], a minister spraw wojskowych wcielił do 32 pułku piechoty w Modlinie[4][5][6].

Rok później zgłosił się na ochotnika do służby w lotnictwie. Został skierowany do Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, a potem także do Wyższej Szkoły Pilotów w Grudziądzu. W grudniu 1925 roku przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów aeronautycznych z równoczesnym wcieleniem do 6 pułku lotniczego we Lwowie[7]. Od 1928 roku służył w 3 pułku lotniczym w Poznaniu[8].

W listopadzie 1929 roku uczestniczył w zdjęciach walk powietrznych do filmu „Gwiaździsta eskadra”. 12 listopada tego roku, w czasie jednej z walk stoczonej na wysokości około 800 metrów nad ziemią, uderzył podwoziem swojej maszyny Blériot-SPAD S.61C1 o prawe górne skrzydło samolotu Potez XV pilotowanego przez por. pil. Jana Bilskiego. W wyniku kolizji skrzydło oderwało się od kadłuba, a samolot porucznika Bilskiego wpadł w korkociąg i runął na ziemię. Pilot oraz obserwator, ppor. Feliks Szczęsny Lipiński, ponieśli śmierć. Obaj lotnicy nie posiadali spadochronów. Porucznik Wyrwicki lądował przymusowo w Krzyżownikach. W trakcie lądowania samolot został rozbity. Pilot wyszedł z kraksy bez szwanku[a][9].

W latach 1931–1933 był słuchaczem XII Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 października 1933 roku, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera dyplomowanego, został przydzielony do Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Przeniesiony na własną prośbę do 1 pułku lotniczego w Warszawie. 22 listopada 1934 roku objął dowództwo 113 eskadry myśliwskiej. Jako „młody i zdolny oficer, utalentowany pilot myśliwski, w szybkim tempie doprowadził jednostkę do wyników stawiających ją na poziomie najlepiej wyszkolonych eskadr myśliwskich 1 pułku lotniczego”[10]. W 1935 roku ukończył kurs dowódców eskadr, a z dniem 1 listopada 1936 roku zdał dowództwo eskadry. Był wykładowcą w Wyższej Szkole Lotniczej w Warszawie (od 1937 roku). Od czerwca 1939 roku szef sztabu Brygady Pościgowej. Był jednym z twórców systemu wczesnego ostrzegania – pierwszego jakiego użyto na świecie – dla Brygady Pościgowej umożliwiającemu naprowadzanie na niemieckie samoloty dokonujące ataków na Warszawę.

Od 1 do 7 września w sztabie Brygady Pościgowej. 7 września wraz z Brygadą Pościgową przebazowany pod Lublin. 10 września otrzymuje zadanie zwiadu lotniczego w okolicach Warszawy. Wyrwicki na P.11 wylądował na lotnisku na Mokotowie i zameldował się w Naczelnym Dowództwie, gdzie otrzymał rozkaz dostarczenia map sztabowych dla będących w okrążeniu Armii „Poznań” i „Pomorze”. 18 września Brygada Pościgowa otrzymała rozkaz ewakuowania do Rumunii. 17 września major Wyrwicki pilotując RWD-13 przewiózł z lotniska Petlikowice k. Buczacza do Warszawy rozkazy Naczelnego Wodza dla dowództwa obrony miasta[11]. Przy lądowaniu na Lotnisku Mokotowskim samolot został rozbity[11]. Wyrwicki otrzymał myśliwiec P.11a, którym wykonał loty łącznikowe do Modlina, gdzie zrzucał też środki opatrunkowe[12]. Udało mu się również dokonać nalotów na niemieckie pozycje na obrzeżach Warszawy[potrzebny przypis]. W obliczu kapitulacji Warszawy, Wyrwicki postanowił przedostać się za granicę. 22 września 1939 roku, po zdemontowaniu fotela w jednoosobowym P.11a, bez spadochronów, zabrał ze sobą do kabiny ppłk. Mateusza Iżyckiego i udało im się opuścić Warszawę, a następnie dotrzeć na Węgry[b][12][11].

Po przedostaniu się do Francji był instruktorem. Potem został mianowany dowódcą 4 dywizjonu myśliwskiego. Braki odpowiedniej ilości sprzętu sprawiły, że dywizjon nie został uformowany, a od 3 czerwca 1940 roku Wyrwicki został dowódcą polskiego podwójnego klucza frontowego nr 7 „Wy” – wchodzącego w skład francuskiego II/10 dywizjonu myśliwskiego (Groupe de Chasse II/10) latającego na samolotach Bloch MB.152 i stacjonującego w Bernay leżącym w okolicach Amiens.

7 czerwca 1940 roku, o 4:00, 11 samolotów Groupe de Chasse II/10 wystartowało z Bernay na tzw. wymiatanie, czyli rodzaj patrolu którego celem jest atakowanie napotkanych przypadkiem samolotów nieprzyjaciela. Około godziny 6:30 w okolicach Amiens natknięto się na sześć Bf 109 i dużą liczbę Bf 110, które lecąc od strony słońca, nie zostały dostrzeżone przez pilotów Groupe de Chasse zanim nie zaatakowały, a do których przyłączyły się wspomniane Bf-109. Wskutek ataku Niemców, francusko-polski dywizjon został rozproszony, a po zestrzeleniu jednego z francuskich pilotów, pozostali Francuzi wycofali się. Czterej Polacy – mjr Wyrwicki, ppor. Dudwał, ppor. Poniatowski i ppor. Radomski, zostali sami.

Podporucznik Radomski zauważył zestrzelenie jednego z polskich samolotów. Utraciwszy kontakt z pozostałymi dwoma, wycofał się i bezpiecznie wylądował. Był jedynym Polakiem, który wrócił z tej walki. Podporucznik Dudwał zginął, gdy siła wybuchu jego samolotu wyrzuciła go z kabiny. Pilot spadł na ziemię nie otwierając spadochronu. Dwaj pozostali piloci – major Wyrwicki i ppor. Poniatowski zostali ranni, lądowali przymusowo i zmarli w wyniku odniesionych ran. Major Wyrwicki zmarł w szpitalu w Rouen. Został pochowany na cmentarzu wojennym w d’Auberive nad Marną (grób nr 284).

Eugeniusz Wyrwicki był żonaty z Felicją, z którą miał dwoje dzieci: Zofię i Bogumiła. Bogumił Wyrwicki, który brał udział w powstaniu warszawskim, zginął w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Według Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924–1939, Warszawa: Bellona, 2003, s. 20, 407, wyskoczył ze spadochronem.
  2. ↑ Według Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924–1939, Warszawa: Bellona, 2003, s. 316, major Wyrwicki przeleciał z Warszawy po 20 września samolotem RWD-5 (rej. SP-AJB).

Przypisy

  1. ↑ a b c Dobrosław Wyrwicki. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.2243 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-06-14].
  2. ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-06-14].
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 3 lipca 1923 roku, s. 439.
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 52 z 29 lipca 1923 roku, s. 493.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 218, 465.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 203, 406.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 132 z 16 grudnia 1925 roku, s. 720.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 532, 561.
  9. ↑ Dziennik Poznański Nr 263 z 14 listopada 1929 r. Kurier Poznański Nr 525 z 13 listopada 1929 r. Jerzy Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918–1939, s. 238.
  10. ↑ Jerzy Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918–1939 s. 82.
  11. ↑ a b c Wojciech Mazur: RWD-13. T. 86. Edipresse Polska S.A., 2016, s. 49, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. ISBN 978-83-7945-310-8.
  12. ↑ a b Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. s. 265.
  13. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi w służbie wojskowej”.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Olgierd Cumft i Hubert Kazimierz Kujawa, Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. I, ISBN 83-11-07329-5.
  • Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski, Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, wyd. I, Warszawa 1978.
  • Pawlak Jerzy, Brygada Pościgowa – ALARM! Warszawa 1977, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, wyd. I.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1982, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. 14. ISBN 83-206-0281-5.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.