Dom rodzinny Endrego AdyegoAdél Brüll, muza Endrego AdyegoEndre Ady z Mihályem BabitsemRękopis Endrego Adyego
Życiorys
Ady pochodził ze szlacheckiej, choć zbiedniałej, siedmiogrodzkiej rodziny[3] i był starszym z dwojga rodzeństwa[4]. W latach 1892–1896 uczęszczał do kalwińskiego gimnazjum[5] w Zilah[4][5] po którego ukończeniu kontynuował naukę na uniwersytecie w Debreczynie[6] na kierunku prawo. Jednak po trzech latach porzucił studia[5]. Podjął pracę jako dziennikarz[3], publikując jednocześnie swój debiutancki tomik „Versek” (1899)[5]. Krótko potem przeniósł się do Nagyváradu, gdzie poznał swą kochankę, Adél Brüll (zamężną kobietę, którą nazywał w swych wierszach „Léda”). Wspólnie z nią odbył podróż do Paryża, poznając tam najnowsze prądy europejskiej literatury. Po powrocie na Węgry rozpoczął pracę dla czasopisma „Budapesti Napló”, w którym opublikował ponad 500 artykułów i wierszy. W tym okresie rozpoczął również swą działalność polityczną, wstępując do radykalnej grupy o nazwie Huszadik Század (Dwudziesty Wiek). Literacko zaś, będąc ciągle jeszcze pod wrażeniem literatury paryskiej, stworzył nowy styl literacki, zwany Krytycznym Patriotyzmem. W swych wierszach starał się ujawnić społeczne problemy Węgier i dzięki temu zainicjować niezbędne jego zdaniem przemiany. Po opublikowaniu tomików poezji Új versek (1906)[1][3][2][6] i Vér és arany (1907)[6][2] musiał, ze względu na spowodowane nimi wzburzenie, zakończyć pracę dla „Budapesti Napló” i udał się ponownie do Paryża. Po powrocie założył w 1908 roku koło literackie A Holnap (Poranek) w Nagyváradzie i rozpoczął współpracę z literackim czasopismem „Nyugat” (Zachód), z którym był związany do końca życia, od 1912 został nawet jego wydawcą. Z powodu swej politycznej (niepatriotycznej) postawy oraz ze względu na podejmowaną tematykę erotyczną Ady był częstokroć krytykowany i atakowany przez konserwatystów[1], co jednak przysporzyło mu zainteresowania i uznania wśród młodych twórców literatury, dla których był on wyznacznikiem nowego kierunku[3]. Po zachorowaniu na syfilis[4] aktywność literacka Adyego znacznie zmalała, nie omieszkał jednak po wybuchu I wojny światowej krytykować rosnącego węgierskiego nacjonalizmu. Do śmierci poety przyczynił się jego alkoholizm[3].
Twórczość
Liryka Endrego Adyego pozostawała pod silnym wpływem francuskiego symbolizmu, między innymi Charlesa Baudelaire’a i Paula Verlaine’a, których wiersze tłumaczył na węgierski[1]. W jego utworach można wyraźnie ujrzeć dekadenckiego ducha, schyłkowość monarchii i chęć politycznej odnowy i zakończenia niesprawiedliwości społecznej. Ogółem Ady napisał ponad 1000 wierszy, wiele opowiadań i artykułów[7].
