Ekslibris

Ekslibris Johna Forresta
Ekslibris Hildebranda Brandenburga z Biberach, drzeworyt, odbitka czarnym tuszem, ręcznie kolorowana na papierze (Niemcy, 1480 r.) Znajduje się w Sermones quadragesimals Jacobusa de Voragine’a (Bopfingen, Württemberg, 1408)
Ekslibris Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie
Ekslibris z motywami muzycznymi
Exlibris współczesny łączący tradycję z nowoczesnością

Ekslibris (łac. ex libris ‘z książek’) – znak własnościowy danego egzemplarza książki, najczęściej ozdobny, wykonany w technice graficznej, z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru (lub np. stylizowanymi inicjałami) albo nazwą instytucji[1]. Typowy ekslibris jest małą, zadrukowaną kartką, przyklejoną do wyklejki na przedniej części okładki. W prostszej formie może to być np. pieczątka[2]. Ekslibris pełni funkcje: informacyjną, identyfikacyjną i ochronną, poświadcza, że egzemplarz należy do danej osoby prywatnej lub instytucji. Wskazuje na swojego właściciela symbolem lub motywem np. takim jak: herb, godło, odznaka, motto bądź grafika zamówiona specjalnie na potrzebę danego ekslibrisu[3][4][5]. Pełni też funkcję estetyczną.

Projektowanie ekslibrisów jest jedną z dziedzin grafiki artystycznej. Ich tworzeniem zajmowało się wielu znanych grafików, rytowników i typografów. Zbieranie ekslibrisów jest jedną z dziedzin kolekcjonerstwa. Organizowane są również wystawy, nieraz poświęcone wyłącznie tej tematyce[6].

Technika

W miarę rozwoju nowych technik artystycznych i drukarskich także forma wykonania ekslibrisów ulegała zmianie. Ekslibris artystycznie wykonany w szlachetnej technice graficznej (drzeworyt, miedzioryt, akwaforta, akwatinta, litografia) podnosi walory artystyczne książki, świadcząc o bibliofilskim stosunku do niej[7].

Historia

Najstarsze przykłady

Najstarsze znane oznaczenia własnościowe na tekstach piśmienniczych pochodzą ze starożytnego Egiptu, z okresu panowania Amenophisa III (1391–1353 p.n.e.)[8][9]

W swojej współczesnej formie ekslibrisy wyewoluowały z prostych inskrypcji na manuskryptach. Stemple z ekslibrisem były powszechną metodą identyfikacji w bibliotekach powstających w średniowiecznej Europie. Początkowo ekslibrisy nie pełniły funkcji estetycznych, lecz określał tylko właściciela danej książki. Były to proste formy w postaci krótkiej lub długiej notatki właściciela. Najwcześniejsze znane przykłady drukowanych ekslibrisów pochodzą z Niemiec, z XV wieku. Jednym z najlepiej znanych przykładów z tej epoki jest mała, ręcznie kolorowana odbitka drzeworytnicza z około 1480 roku, reprezentująca tarczę herbową podtrzymywaną przez anioła, która była zamieszczana w książkach przekazanych do zakonu kartuzów w Buxheim przez brata Hildebranda Brandenburga z Biberach[10][11]. Drzeworyt, podobnie jak inne zdobienia stosowane w średniowiecznych manuskryptach, jest ręcznie malowany.

Polska

Początkowo europejskie ekslibrisy zawierały herby rodowe, emblematy świadczące o przynależności do danego rodu. Do najbardziej charakterystycznych herbów należały m.in.: Borgia, Szeliga, Ciołek czy Jastrzębiec. Pierwszy ekslibris w Polsce pochodzi z XVI wieku. Wykonano go w technice drzeworytniczej dla Macieja Drzewickiego, biskupa włocławskiego, herbu Ciołek[12]. Z czasem instytucje takie jak Biblioteka Rady Miejskiej w Gdańsku zaczęły tworzyć własne oznaczenia. To uczyniło ją pierwszą polską instytucją z ekslibrisem. Było to XVI wieczne dzieło spod ręki norymberskiego rytownika Jonasza Silbera[12].

W miarę powstawania osobistych księgozbiorów wzrastało zapotrzebowanie na prywatny ekslibris. Zwłaszcza w okresie Młodej Polski zauważyć można rozwój formy artystycznej ekslibrisu z charakterystycznymi dla tej epoki zdobieniami odwołującymi się do polskiej sztuki ludowej, ornamentyki i symboliki nawiązującej do rozwijającej się wtedy sztuki narodowej[13]. Przedstawiciele wielu profesji jak artyści, pisarze, literaci, politycy, historycy itp. zaczęli posługiwać się ekslibrisem odwołującym się do ich dyscypliny zawodowej. Wśród znanych twórców zajmujących się ekslibrisem można wymienić Stanisława Wyspiańskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza czy Józefa Mehoffera[13].

W Polsce ukazywał się periodyk Ex Bibliotheca dla grafików i kolekcjonerów ekslibrisu. Funkcjonował w latach 1999–2009 i w ciągu 10 lat istnienia wydano 20 numerów magazynu. Zamieszczano w nim treści naukowe oraz informacyjne na temat przeróżnych ekslibrisów polskich artystów[14].

Przypisy

  1. ↑ Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 146. ISBN 978-83-04-04967-3.
  2. ↑ „Labels, stamps and typographical bookplates”. University of Auckland Library Special Collections.
  3. ↑ Johnston, Alastair. „Bookplates in a Printer’s Library, Part I”. Booktryst.
  4. ↑ Johnston, Alastair. „Bookplates in a Printer’s Library, Part II”. Booktryst.
  5. ↑ The Modern world encyclopaedia: illustrated. Home Entertainment Library. 1935. OCLC 1091880941.
  6. ↑ Definicja ekslibrisu [online], Miejska Biblioteka Publiczna w Gliwicach [dostęp 2022-02-03] (pol.).
  7. ↑ Barnara Stelingowska, Ekslibris – artystyczna personalizacja, „Napis”, XXV, 2019, s. 288-303, DOI: 10.18318/NAPIS.2019.1.18.
  8. ↑ Hall, H.R. (1 April 1926). An Egyptian royal bookplate: the ex libris of Amenophis III and Teie. „Journal of Egyptian Archaeology”'. 12 (1): 30–33. doi:10.1177/030751332601200108. S2CID 194003523.
  9. ↑ Fletcher, Joann. Egypt’s Sun King – Amenhotep III. London: Duncan Baird Publishers. ISBN 1-900131-09-9 (2000), p.131.
  10. ↑ Adam Rutledge, Robert D. Farber University Archives and Special Collections [online], 2009.
  11. ↑ Bookplate of Hildebrand von Brandenburg [online].
  12. ↑ a b Barbara Stelingowska, Ekslibris – artystyczna personalizacja [online], 2019.
  13. ↑ a b Katarzyna Podniesińska, Ekslibris młodopolski. Wizytówka właściciela, wizytówka twórcy (zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie).
  14. ↑ Michał Witak, Ekslibris – miniaturowe dzieło sztuki. O graficznych znakach własnościowych i działalności Warszawskiej Galerii Ekslibrisu, „Biuletyn EBIB” (139), 30 kwietnia 2013, ISSN 1507-7187 [dostęp 2022-02-03] (pol.).

Bibliografia

  • E. Chwalewik: Nieznane exlibrisy herbowe polskie. Cz. 1. Herold, 1936, s. 7–8. (pol.).
  • A. Lewicka-Kamińska: Nieznane exlibrisy polskie XV wieku w Bibliotece Jagiellońskiej. Kraków: 1974. (pol.).
  • Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Ochota m. st. Warszawy: Warszawska Galeria Ekslibrisu. [dostęp 2010-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 sierpnia 2013)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Książka
Typ
Forma
Produkcja
Materiały
Narzędzia
pisarskie
atrament
długopis
pędzel pisarski
pióro
rylec
rysik
skrobak
tusz
drukarskie
prasa drukarska
pulpa
sito
tusz
woda wapienna
introligatorskie
fileta
plakieta
punca
radełko
Budowa
Oprawa
Elementy
Tekst
Porządkowanie
Pismo
Inne
Zdobnictwo
Zawody
Obieg
Znaki własnościowe
Konserwacja
Powielanie

Read other articles:

Lukman Sofyan

Lukman Sofyan Informasi pribadiKebangsaanIndonesiaPartai politikPKSAlma materAkademi Angkatan Laut (1981)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang TNI Angkatan LautMasa dinas1981-2015Pangkat Mayor Jenderal TNISatuanKorps MarinirSunting kotak info • L • B Mayor Jenderal TNI Mar (Purn.) Lukman Sofyan adalah seorang Purnawirawan perwira tinggi TNI-AL lulusan Akademi Angkatan Laut angkatan-XXVI tahun 1981. Lukman berasal dari kecabangan Korps Marinir. Sebelumnya ia menjaba...

 

Bellizzi

BellizziKomuneComune di BellizziLokasi Bellizzi di Provinsi SalernoNegara ItaliaWilayah CampaniaProvinsiSalerno (SA)Luas[1] • Total8,02 km2 (3,10 sq mi)Ketinggian[2]60 m (200 ft)Populasi (2016)[3] • Total12.971 • Kepadatan1,600/km2 (4,200/sq mi)Zona waktuUTC+1 (CET) • Musim panas (DST)UTC+2 (CEST)Kode pos84092Kode area telepon0828Situs webhttp://www.comune.bellizzi.sa.it Bellizzi ad...

 

Miles Davis Quintet

The Second Great Quintet tampil di Antibes, c. 1963. Dari kiri: Ron Carter, Davis dan Tony Williams. The Miles Davis Quintet adalah sebuah band jazz Amerika daei tahun 1955 hingga awal 1969 yang dipimpin oleh Miles Davis. Kwintet ini sering mengalami perubahan personel menuju metamorfosisnya menjadi ansambel yang berbeda pada tahun 1969. Sebagian besar referensi berkaitan dengan dua band yang berbeda dan relatif stabil: First Great Quintetdari 1955 hingga 1958; dan Second Great Quintet dari a...

Morrow Pivot II

1985 personal computer This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Morrow Pivot II – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2010) (Learn how and when to remove this template message) Morrow Pivot IIDeveloperMorrow DesignsVademTypePortable computerRelease dateMay 1985Introductory priceUS$1,99...

 

The Woman's Law

1916 drama film This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: The Woman's Law – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2017) (Learn how and when to remove this message) The Woman's LawFilm still with McRaeDirected byLawrence B. McGillWritten byAlbert S. Le Vino (scenario)Harvey F. Thew (sce...

 

Waste minimisation

Process that involves reducing the amount of waste produced in society waste prevention redirects here. For the prevention of uncontrolled waste dumping, see Pollution. Waste hierarchy. Refusing, reducing, reusing, recycling and composting allow to reduce waste. Waste minimisation is a set of processes and practices intended to reduce the amount of waste produced. By reducing or eliminating the generation of harmful and persistent wastes, waste minimisation supports efforts to promote a more ...

大字 (数字)

この項目には、一部のコンピュータや閲覧ソフトで表示できない文字が含まれています（詳細）。 数字の大字（だいじ）は、漢数字の一種。通常用いる単純な字形の漢数字（小字）の代わりに同じ音の別の漢字を用いるものである。 概要 壱万円日本銀行券（「壱」が大字） 弐千円日本銀行券（「弐」が大字） 漢数字には「一」「二」「三」と続く小字と、「壱」「�...

 

赫瓦贾·纳齐姆丁

His Excellency赫瓦贾·纳齐姆丁爵士খাজা নাজিমুদ্দীন خواجہ ناظِمُ الدّین‬‎CIE, KCIE摄于1948年第2任巴基斯坦總理任期1951年10月17日—1953年4月17日君主佐治六世伊莉沙白二世总督古拉姆·穆罕默德前任利雅卡特·阿里·汗继任Mohammad Ali Bogra（英语：Mohammad Ali Bogra）第2任巴基斯坦總督（英语：Governor-General of Pakistan）任期1948年9月14日—1951年10月17日君�...

 

Jourdanton, Texas

City in Texas, United StatesJourdanton, TexasCityAtascosa County CourthouseLocation of Jourdanton, TexasCoordinates: 28°55′18″N 98°32′47″W / 28.92167°N 98.54639°W / 28.92167; -98.54639CountryUnited StatesStateTexasCountyAtascosaArea[1] • Total3.58 sq mi (9.28 km2) • Land3.58 sq mi (9.28 km2) • Water0.00 sq mi (0.00 km2)Elevation[2]459 ft (140 m)Popula...

2014–15 Cornell Big Red men's basketball team

American college basketball season This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: 2014–15 Cornell Big Red men's basketball team – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2019) (Learn how and when to remove this message) 2014–15 Cornell Big Red men's basketballConferenceIvy LeagueRecord13–17 (5–9 Ivy)Head&#...

 

Nawaat

NawaatNawaat from the inside Formation2004TypeActivist OrganizationHeadquartersTunis, TunisiaOfficial language French, Arabic, EnglishKey peopleSami Ben Gharbia, Riadh Guerfali, Sufian Guerfali, Malek KhadraouiWebsitenawaat.org Nawaat (Arabic: نواة) is an independent collective blog co-founded by Tunisians Sami Ben Gharbia, Sufian Guerfali and Riadh Guerfali in 2004, with Malek Khadraoui joining the organization in 2006.[1][2] The goal of Nawaat's founders was to provide a...

 

Causes of the 1948 Palestinian expulsion and flight

Part of a series on theNakba Precipitating events Background Mandatory Palestine 1947 partition plan 1948 Palestine war Civil war in Palestine Plan Dalet Deir Yassin massacre Battle of Haifa Israeli Declaration of Independence Arab–Israeli War Timeline Expulsion from Lydda and Ramle Transfer Committee 1948 expulsion and flight Palestinian refugees Camps Palestinian return to Israel Right of return Present absentee UN Resolution 194 UNRWA Geographic erasure Paraguay plan Discourse Causes Ne...

HMS Tonbridge (T119)

For other ships with the same name, see HMS Tonbridge. History Name Tonbridge (1924–40) HMS Tonbridge (1940–41) NamesakeTonbridge Owner Southern Railway (1924–40) Admiralty (1940–41) Operator Southern Railway (1924–40) Royal Navy (1940–41) Port of registry London, United Kingdom BuilderD W Henderson & Sons Ltd. Yard number644 Launched3 June 1924 Completed21 July 1924 Out of service22 August 1941 Identification Code Letters KRDL (1924–34) Code Letters MLYV (1934–41) Pennant...

 

Орден Почёта (Россия)

У этого термина существуют и другие значения, см. Орден Почёта. Орден Почёта Страна  Россия Тип Орден Кому вручается гражданам Российской Федерациииностранным гражданам Основания награждения за высокие достижения в профессиональной деятельности Статус вручается...

 

Big Ten Academic Alliance

Academic consortium Big Ten Academic AllianceFormation1958TypeConsortiumHeadquartersChampaign, Illinois, U.S.LocationUnited StatesMembership 18ChairNick Jones, Executive Vice President and Provost, Penn StateWebsitebtaa.org The Big Ten Academic Alliance (BTAA), formerly the Committee on Institutional Cooperation (CIC), is the academic consortium of the universities in the Big Ten Conference.[1] The consortium was renamed on June 29, 2016.[2] Member universities The Big Ten Aca...

Serer history

Medieval history of the Serer people of Senegambia A 19th-century war and ceremonial drum called junjung from the Kingdom of Sine. The medieval history of the Serer people of Senegambia is partly characterised by resisting Islamization from perhaps the 11th century during the Almoravid movement (which would later result in the Serers of Takrur migration to the south),[1] to the 19th century Marabout movement of Senegambia[2][3][4] and continuation of the old Se...

 

Cuban exodus

Defectors from Communist Cuba For the general history of Cubans in the United States, see Cuban immigration to the United States. For the specific history of Cubans in Miami, see Cuban migration to Miami. Cuban exodusPart of Aftermath of the Cuban RevolutionCuba is 93 miles (150 kilometres) south of Florida in the United States, the destination many exiles head towards.Date1959 – presentLocation CubaCause Opposition to Fidel Castro, Raúl Castro and Miguel Díaz-Canel Land reform in Cu...

 

Oost Gelre

Questa voce sull'argomento centri abitati dei Paesi Bassi è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Oost Gelrecomune Oost Gelre – Veduta LocalizzazioneStato Paesi Bassi Provincia Gheldria AmministrazioneCapoluogoLichtenvoorde Data di istituzione2005 TerritorioCoordinatedel capoluogo51°59′N 6°35′E51°59′N, 6°35′E (Oost Gelre) Altitudine21 m s.l.m. Superficie110,1...

Tyrrell 015

Questa voce o sezione sull'argomento vetture da competizione non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Tyrrell 015Brundle in frenata con la sua 015 a MonzaDescrizione generaleCostruttore  Tyrrell CategoriaFormula 1 SquadraData General Team Tyrrell Progettata daMaurice PhilippeBrian Lisles SostituisceTyrrell 014 Sostituita daTyrrell DG016 Descr...

 

Close Relations (1935 film)

1935 film Close RelationsDirected bySölve CederstrandWritten bySölve Cederstrand Gideon WahlbergProduced byOlle BrunaeusStarringEdvard Persson Gideon Wahlberg Dagmar EbbesenCinematographyHarald Berglund Hilding BladhEdited byEmil A. LingheimMusic bySten Axelsson Erik Baumann Edvin ZiednerProductioncompanyEuropa FilmDistributed byEuropa FilmRelease date 9 March 1935 (1935-03-09) Running time105 minutesCountrySwedenLanguageSwedish Close Relations (Swedish: Tjocka släkten) is a...