PROFILPELAJAR.COM

Eko-filozofia – termin stosowany na oznaczenie gałęzi filozofii ekologicznej (ekofilozofii), którego twórcą był Henryk Skolimowski (ur. w 1930 r. w Warszawie), polski filozof, profesor działający głównie w Stanach Zjednoczonych. Eko-filozofia rozwijana była od połowy lat 70. XX wieku, obejmując zagadnienia: aksjologiczne, kosmologiczne, teologiczne, etyczne, epistemologiczne i antropologiczne, jak również zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofii nauki, filozofii społecznej, filozofii kultury i filozofii techniki.

Główne idee

Naczelną ideą eko-filozofii, będącą również podstawą jej epistemologii jest holizm, czyli całościowe postrzeganie rzeczywistości, przeciwstawne mechanistycznemu i pozytywistycznemu paradygmatowi poznania, wywodzącemu się z tradycji kartezjańsko-newtonowskiej. Integralnym składnikiem obrazu rzeczywistości jest ludzki umysł, który ma charakter niezbywalny i współtworzący świat. Stąd też wywodzi się idea umysłu partycypującego, rozwinięta w swoistą koncepcję epistemologiczną. Drugim składnikiem nowego, systemowego paradygmatu poznawczego eko-filozofii jest podejście ewolucyjne (procesualne), dostrzegające jedność, wzajemne powiązanie i celowość całej rzeczywistości, w szczególności życia biologicznego, świata i kosmosu. Wyraża się to również w perspektywie eschatologicznej i historiozoficznej^[1]. Naczelną ideą to odzwierciedlającą jest hasło The World as Sanctuary („Świat jako Sanktuarium”). Świat jest miejscem przyjaznym człowiekowi, wymagającym szacunku i czci, a nie mechanistycznym zegarem i terenem do egoistycznej eksploatacji. Zakłada to rozwój wewnętrzny człowieka, który wraz z rozwojem świadomości, duchowości i wrażliwości świadczy o naszym człowieczeństwie^[2].

Współczesny poziom degradacji środowiska naturalnego jest dla Skolimowskiego punktem wyjścia radykalnej krytyki nowożytnej cywilizacji zachodniej. Sam tytuł jego głównego dzieła – Filozofia żyjąca – jest polemiczny wobec jednostronnie pozytywistycznych nurtów filozoficznych XX w., w których jak ów tytuł sugeruje nie ma życia, gdyż w analizach języka przepadł sokratejski wątek królowej nauk^[3]. Eko-filozofia stanowi więc próbę powrotu do źródłowej, mądrościowej wizji filozofii, służącej życiu i jego wartości^[4]. Przykładem tzw. życiowskazu eko-filozofii są zalecenia „ekologii umysłu” jak np. „Nie pozwól, aby Twój umysł stał się koszem na śmieci”^[5]. Jak czytamy w jego książce Filozofia żyjąca. Ekofilozofia jako drzewo życia: „istnieje potrzeba stworzenia alternatywnego stylu życia, który powinien oznaczać zmiany nie tylko w naszej technologii, ekonomii i wzorach życia, lecz zmiany w naszej moralności, racjonalności i pojęciowym myśleniu”^[6].

Koncepcja świata jako Sanktuarium zakłada postawę rewerencji, która prowadzi do odpowiedzialności, implikującej z kolei właściwą, proekologiczną świadomość, postawę i styl życia. Wartości te tworzą ekoetykę (na gruncie eko-filozofii określaną jako eko-etykę), bazującą na takich wartościach, jak (obok wspomnianej wcześniej zasady odpowiedzialności i rewerencji): afirmacja życia, umiarkowanie, różnorodność, empatia, ekosprawiedliwość dla wszystkich. W swojej filozofii Skolimowski nawiązuje, wykorzystuje i rozwija idee: ewolucjonizmu P. Teilharda de Chardin, A.N. Whitehead'a, zasady antropicznej, jak również nawiązuje do dorobku takich myślicieli i uczonych jak: Sokrates, Platon, B. Spinoza, J.J. Rousseau, romantyczni filozofowie przyrody, H. Bergson, A. Leopold, M. Gandhi, A. Schweitzer, H. Jonas, D. Bohm, J.A. Wheeler.

Eko-filozofię, włącznie z innymi prądami filozofii ekologicznej uznaje się za teoretyczną i aksjologiczną podbudowę współczesnego światopoglądu ekologicznego, proekologicznego systemu wartości oraz strukturalne uzasadnienie koncepcji trwałego i zrównoważonego rozwoju (sustainable development)^[7]^[8]. Razem z innymi gałęziami filozofii ekologicznej, jak ekologia głęboka (ekozofia) A. Naessa czy ekofeminizm jest traktowana jako dziedzina zainteresowań szeroko pojętej ekologii społecznej^[9].

Geneza, tło i główne dzieła

Tak jak inne odłamy ekofilozofii, tworzone od lat 60. XX wieku, eko-filozofia była odpowiedzią na potrzebę przeciwdziałania coraz szerzej postrzeganemu kryzysowi społeczno-ekologicznemu, artykułowanemu w licznych ruchach społecznych, kontrkulturowych i ekologicznych tamtego okresu oraz próbą nakreślenia konstruktywnych podstaw dla nowego, ekologicznego światopoglądu^[10]. Eko-filozofia kształtowała się w opozycji wobec tzw. filozofii analitycznej, skoncentrowanej na analizie języka, kierując się w stronę prób udzielenia odpowiedzi na żywotne problemy cywilizacji technicznej i życia współczesnego człowieka, poszukującego sensu. Eko-filozofia przeciwstawia się takim postawom i tendencjom ideowym i cywilizacyjnym jak: mechanicyzm, materializm, dualizm, atomizm, redukcjonizm, scjentyzm, ekonomizm, konsumpcjonizm, technokratyzm, antropocentryzm – analizując ich przyczyny i projektując stanowiska alternatywne. Jako odłam filozofii ekologicznej (ekofilozofii) odróżnia się od ekologii głębokiej (ekozofii) stworzonej przez norweskiego filozofa Arne Naessa (1912-2009) i jego kontynuatorów B. Devalla i G. Sessionsa; nowej opowieści o ziemi Th. Berry'ego; ekologii społecznej M. Bookchina; hipotezy Gai J. Lovelocka, koncepcji odpowiedzialności H. Jonasa, poszczególnych prądów etyki środowiskowej^[11] czy też ruchu New Age^[12]^[13].

Źródłowym manifestem eko-filozofii był esej pt. Ecological humanism (Ekologiczny humanizm), wygłoszony w czerwcu 1974 w czasie sympozjum na temat alternatywnej technologii, w Architecture Association School of Architecture w Londynie. W roku 1977 ukazał się mały traktat filozoficzny pod tym samym tytułem^[14]. Rok później „ekologiczny humanizm” został zastąpiony terminem „eko-filozofia” i dalej był konsekwentnie stosowany. W roku 1981 ukazała się główna publikacja nt. filozofii ekologicznej pt. Eco-philosophy: Designing New Tactics for Living^[15]. Było to oficjalne oznajmienie nowego kierunku filozofii współczesnej. Wkrótce po ukazaniu się dzieło to zostało przetłumaczone na 10 języków. Następny etap rozwoju eko-filozofii prowadził do eko-teologii. W 1984 roku odbyła się pierwsza międzynarodowa konferencja na temat ekoteologii, w Dartington Hall w Devon, której efektem była rozprawa Eco-Theology: Toward a Religion for our Times^[16] a później dzieło pt. A Secred Place to Dwell^[17] (jego polskie tłumaczenie ukazało się w roku 1999 pt. Święte Siedlisko Człowieka).

Następna faza rozwoju eko-filozofii dotyczyła przedefiniowania roli i znaczenia umysłu w filozofii i całym kosmosie. Główne dzieło na ten temat (prawdopodobnie opus magnum Skolimowskiego) nosi tytuł The Participatory Mind (Umysł partycypujący)^[18], przetłumaczona na język czeski, ale nie na polski. W 1992 roku okazała się książka Living Philosophy: Eco-Philosophy as a Tree of Life (Filozofia żyjąca: Eko-filozofia jako drzewo życia)^[19]. Do głównych prac z zakresu eko-filozofii Henryka Skolimowskiego, które ukazały się w języku polskim należą:

Zmierzch światopoglądu naukowego, ODNOWA, Londyn, 1974;
Ocalić Ziemię – Świt filozofii ekologicznej, Warszawa 1991;
Medytacje o prawdziwych wartościach człowieka który poszukuje sensu życia, Wrocławska Oficyna Wydawnicza Astrum, Wrocław 1991;
Nadzieja Matką Mądrych, Biblioteka Ery Ekologicznej Towarzystwo Przyjaciół Filozofii Ekologicznej, Warszawa 1993;
Filozofia Żyjąca Eko-filozofia jako Drzewo Życia, Wydawnictwo Pusty Obłok, Warszawa 1993;
Technika a Przeznaczenie Człowieka, Wydawnictwo ETHOS, Warszawa 1995;
Święte Siedlisko Człowieka, Centrum Uniwersalizmu przy Uniwersytecie Warszawskim, Polska Federacja Życia, Warszawa 1999;
Wizje Nowego Millenium, Wydawnictwo EJB, Kraków 1999;
Zielone Oko Kosmosu, Wokół Ekofilozofii w Rozmowie i Esejach, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław 2003;
Geniusz Światła a świętość życia, Biblioteka Filozoficzna, Oficyna Wydawnicza Vega, Warszawa 2007.

Przypisy

↑ L. Gawor, Historiozoficzny aspekt ekofilozofii Henryka Skolimowskiego, Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2012, vol. 7, no 1 Politechnika Lubelska 2012
↑ Henryk Skolimowski's eco-philosophy, Dialogue and Universalizm No. 4/2013.
↑ K. Waloszczyk, Planeta nie tylko ludzi, PIW Warszawa 1997
↑ M. Niedek Eko-filozofia – powrót do mądrości w: A. Papuziński, Z. Hull: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin. Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2001
↑ H. Skolimowski Ocalić Ziemię – Świt filozofii ekologicznej, Warszawa 1991
↑ H. Skolimowski, Filozofia Żyjąca Eko-filozofia jako Drzewo Życia, Wyd. Pusty Obłok, Warszawa 1993
↑ S. Kozłowski, Przyszłość ekorozwoju, Wyd. KUL, Lublin 2005
↑ A. Papuziński, Z. Hull: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin. Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2001
↑ D. Kiełczewski, Ekologia społeczna, wyd. II, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001
↑ K. Waloszczyk, Kryzys ekologiczny w świetle ekofilozofii, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź 1996
↑ M. Bonenberg, Etyka środowiskowa: założenia i kierunki, Zakład Etyki w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1992
↑ W. Tyburski, Powstanie i rozwój filozofii ekologicznej. Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2006, vol. 1, no 1 Politechnika Lubelska 2006
↑ J. M. Dołęga, Ekofilozofia – nauka XXI wieku, Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2006, vol. 1, no 1 Politechnika Lubelska 2006
↑ H. Skolimowski, Ecological humanism, Gryphon Press, Lewes, Sussex 1977
↑ H. Skolimowski, Eco-philosophy: Designing New Tactics for Living, Marion Boyars Publishers, London 1981
↑ H. Skolimowski, Eco-Theology: Toward a Religion for our Times, Eco-Philosophy Centre 1985
↑ H. Skolimoski, A Secred Place to Dwell: Living with Reverence Upon the Earth, Element Book, UK 1993
↑ H. Skolimowski, The Participatory Mind, A New Theory of Knowledge and of the Universe, Penguin books, London 1994
↑ H. Skolimowski, Living Philosophy: Eco-Philosophy as a Tree of Life, Penguin Books, London 1992

[1] L. Gawor, Historiozoficzny aspekt ekofilozofii Henryka Skolimowskiego, Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2012, vol. 7, no 1 Politechnika Lubelska 2012

[2] Henryk Skolimowski's eco-philosophy, Dialogue and Universalizm No. 4/2013.

[3] K. Waloszczyk, Planeta nie tylko ludzi, PIW Warszawa 1997

[4] M. Niedek Eko-filozofia – powrót do mądrości w: A. Papuziński, Z. Hull: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin. Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2001

[5] H. Skolimowski Ocalić Ziemię – Świt filozofii ekologicznej, Warszawa 1991

[6] H. Skolimowski, Filozofia Żyjąca Eko-filozofia jako Drzewo Życia, Wyd. Pusty Obłok, Warszawa 1993

[7] S. Kozłowski, Przyszłość ekorozwoju, Wyd. KUL, Lublin 2005

[8] A. Papuziński, Z. Hull: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin. Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2001

[9] D. Kiełczewski, Ekologia społeczna, wyd. II, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2001

[10] K. Waloszczyk, Kryzys ekologiczny w świetle ekofilozofii, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź 1996

[11] M. Bonenberg, Etyka środowiskowa: założenia i kierunki, Zakład Etyki w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1992

[12] W. Tyburski, Powstanie i rozwój filozofii ekologicznej. Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2006, vol. 1, no 1 Politechnika Lubelska 2006

[13] J. M. Dołęga, Ekofilozofia – nauka XXI wieku, Problemy Ekorozwoju, Problem of Sustainable Development 2006, vol. 1, no 1 Politechnika Lubelska 2006

[14] H. Skolimowski, Ecological humanism, Gryphon Press, Lewes, Sussex 1977

[15] H. Skolimowski, Eco-philosophy: Designing New Tactics for Living, Marion Boyars Publishers, London 1981

[16] H. Skolimowski, Eco-Theology: Toward a Religion for our Times, Eco-Philosophy Centre 1985

[17] H. Skolimoski, A Secred Place to Dwell: Living with Reverence Upon the Earth, Element Book, UK 1993

[18] H. Skolimowski, The Participatory Mind, A New Theory of Knowledge and of the Universe, Penguin books, London 1994

[19] H. Skolimowski, Living Philosophy: Eco-Philosophy as a Tree of Life, Penguin Books, London 1992

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

PROFILPELAJAR.COM

Eko-filozofia (Henryk Skolimowski)

Główne idee

Geneza, tło i główne dzieła

Przypisy

Read other articles:

Galatia

Rotstekeningen van de Sierra de San Francisco

1956 Delaware gubernatorial election

بروس بوين

ريتش هارت

Amphoe Sam Phran

Martin Melchers

Феодора Комніна (герцогиня Австрії)

Zonsverduistering van 12 november 1985

Tareg Hamedi

Paul Pascon

John Mills

Woodburytype

Milan Jurčina

Chevrolet Bel Air

POSB Bank

Algorithmic inference

فاطمة بن سعيدان

Demagogue

Velar (caste)