Edward Breza

Edward Breza
Ilustracja
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

24 września 1932
Kalisz

Data i miejsce śmierci

12 października 2017
Gdańsk

Zawód, zajęcie

nauczyciel akademicki

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater

Metropolitarne Seminarium Duchowne w Krakowie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku

Doktorat

1972

Habilitacja

1978

Profesura

1988

Uczelnia

Uniwersytet Gdański

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka honorowa „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”

Edward Breza (ur. 24 września 1932 w Kaliszu, zm. 12 października 2017 w Gdańsku[1]) – polski językoznawca, profesor zwyczajny Uniwersytetu Gdańskiego.

Życiorys

Na świat przyszedł w wielodzietnej kaszubskiej rolniczej rodzinie Józefa (1902–1967) i Marty z domu Gruchała (ur. 1901)[2][3]. W 1939 roku rozpoczął edukację w niemieckiej szkole we wsi rodzinnej. W 1948 roku ukończył polską szkołę w Lipuszu, następnie w latach 1948–1951 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Kościerzynie[4]. W 1951 roku wstąpił do Zgromadzenia Zmartwychwstańców. W 1953 roku w Poznaniu zdał eksternistyczny egzamin maturalny. W 1958 roku ukończył studia filozoficzno-teologiczne w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Krakowie[5], lecz nie przyjął święceń kapłańskich[6]. Jego wykładowcą etyki był ks. doc. dr hab. Karol Wojtyła. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel religii, j. polskiego, j. rosyjskiego, j. niemieckiego, historii, biologii, geografii[4]. Tytuł magistra filologii polskiej uzyskał w roku 1964 na WSP w Gdańsku (obecnie Uniwersytet Gdański), doktorat na Uniwersytecie Gdańskim (1972) (promotorem jego pracy doktorskiej był Hubert Górnowicz[7], tam też habilitację (1978)[8]. Był pierwszym doktorem habilitowanym w dziedzinie językoznawstwa na Uniwersytecie Gdańskim[4]. W 1988 roku został podniesiony do godności profesora[8]. Na Uniwersytecie Gdańskim był prodziekanem Wydziału Humanistycznego (1978–1981), dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej (1981–1991) oraz kierownikiem Zakładu Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki (1988–2002)[9]. W okresie od 1 października 1978 do 30 czerwca 1994 roku pracował także (na II etacie) w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy, najpierw na stanowisku docenta, potem profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego.

25 kwietnia 2006 roku Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy nadał mu tytuł doktora honoris causa[10]. Profesor zwyczajny Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej (2003–2004), Gdańskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej (od 2003) i Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Ciechanowie (od 2004). W latach 1980–1984 był przewodniczącym I Wydziału Gdańskiego Towarzystwa Naukowego[9].

Główne nurty zainteresowań naukowych wyznaczają: onomastyka (członek Międzynarodowego Komitetu Onomastycznego w Leuven – Belgia, Komisji Onomastycznej KJ PAN w Warszawie i Komitetu Redakcyjnego „Onomasticów” w Krakowie), historia języka polskiego, zwłaszcza na Pomorzu, współczesna polszczyzna z kulturą języka, dialektologia z kaszubistyką (w tym: kaszubszczyzna literacka), wpływ łaciny na język polski, metodyka nauczania języka polskiego i kaszubskiego.

Redaktor „Rocznika Gdańskiego” (1992–1996). Bibliografia jego prac obejmuje ponad 2200 pozycji (książkowych, artykułów, w tym także drobnych – gazetowych). Za książki: Toponimia powiatu kościerskiego (1974), Gramatyka Kaszubska napisaną z Jerzym Trederem (1981) i Nazwiska Pomorzan (2001) otrzymał nagrodę Ministra.

12 października 2013 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Kościerzyna.

Edward Breza był mężem Zofii z domu Stefańskiej. Ojciec Bogusława (ur. 1962), Przemysława (ur. 1965), Emilii (ur. 1966) i Anny (ur. 1978)[3].

Zmarł 12 października 2017 roku w Gdańsku, pochowany na cmentarzu komunalnym w Sopocie[11] (kwatera N3-5a-7)[12].

Ordery i odznaczenia

Grób prof. Edwarda Brezy na cmentarzu komunalnym w Sopocie

Źródło:[14].

Nagrody i wyróżnienia

  • Nagroda Prezydenta Miasta Sopotu, „Sopocka Muza” w dziedzinie nauki (2015)
  • tytuł Honorowego Obywatela Gminy Dziemiany (6 czerwca 2006)
  • tytuł Honorowego Obywatela Miasta Kościerzyny (12 października 2013)
  • tytuł Honorowego Obywatela Gminy Lipusz (2016)

Źródło:[9].

Upamiętnienie

Rada Gminy Dziemiany Uchwałą Nr XL/218/22 z 25 stycznia 2022 nadała imię prof. Edwarda Brezy jednej z ulic Kalisza - jego rodzinnej miejscowości[15].

Przypisy

  1. ↑ Zmarł profesor Edward Breza. Miał 85 lat [online], m.radiogdansk.pl [dostęp 2017-10-12] (pol.).
  2. ↑ Edward Breza | Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego [online], fil.ug.edu.pl [dostęp 2024-10-10].
  3. ↑ a b Wojciech Kiedrowski. Z rodzinnego albumu... Breza z Kalisza. „Naji Gòchë”. Nr 3/2002 (8), s. 1, 4–5, maj-czerwiec 2002. Słupsk: „Naji Goche” - Zbigniew Talewski Biuro Promocji Pośrednictwa i Handlu. ISSN 1642-025X. [dostęp 2024-10-10]. 
  4. ↑ a b c Breza Edward, [w:] Cezary Obracht-Prondzyński, Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk, Instytut Kaszubski w Gdańsku, Gniazdo gryfa : słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury, Gdańsk 2020, s. 68, ISBN 978-83-65826-47-3, OCLC 1267529272 [dostęp 2023-01-02].
  5. ↑ Zmarł językoznawca Edward Breza [online], trojmiasto.pl, 13 października 2017 [dostęp 2017-10-14].
  6. ↑ Jô ni mógł nie robic… Z profesorã Édwardã Brezą, chtëren 24 séwnika skùńcził 80 lat, gôdómë ò jãzëkach (nié blós kaszëbsczim), wòjnie i wòjnowim stónie, a téż spanim z szurama w Wierzchùcënie, „Pomerania” 2012 nr 10, s. 5.
  7. ↑ Hubert Edward Górnowicz (7 XI 1922 – 2 V 1986) [online], fil.ug.edu.pl [dostęp 2019-01-25].
  8. ↑ a b Breza Edward, [w:] Tadeusz Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk: Polnord, 1997, s. 33, ISBN 83-86181-34-6, OCLC 39273847 [dostęp 2022-12-14].
  9. ↑ a b c BREZA EDWARD [online], gedanopedia.pl [dostęp 2019-01-20].
  10. ↑ Edward Breza [online], www.ukw.edu.pl [dostęp 2024-10-10] (pol.).
  11. ↑ Ostatnie pożegnanie profesora Edwarda Brezy [online], nadmorski24.pl, 19 października 2017 [dostęp 2017-10-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-21] (pol.).
  12. ↑ śp. Edward Breza
  13. ↑ Laureaci medalu księcia Mściwoja II [online], bip.gdansk.pl [dostęp 2024-10-10].
  14. ↑ Edward Breza | Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego [online], fil.ug.edu.pl [dostęp 2024-10-10].
  15. ↑ Ulica prof. Edwarda Brezy na Kaszubach | Aktualności - Uniwersytet Gdański [online], Ulica prof. Edwarda Brezy na Kaszubach | Aktualności - Uniwersytet Gdański, 22 marca 2022 [dostęp 2024-10-10] (pol.).

Linki zewnętrzne