Drzymalici

Wóz Michała Drzymały w Rakoniewicach (1907)

Drzymalici[1][2] – chłopi z terenu zaboru pruskiego, którzy wzorem słynnego Michała Drzymały w odpowiedzi na nowelizację pruskiej ustawy osadniczej z 1904 r., zabraniającej budowy domów polskim osadnikom na nowych parcelach bez zgody prezydenta rejencji, próbowali obejść prawo zamieszkując w wozach lub innych konstrukcjach mobilnych (albo ziemiankach), nie odpowiadających urzędowej definicji domu mieszkalnego.

Celem wspomnianej nowelizacji ustawy, przeprowadzonej w parlamencie niemieckim w 1904 r. (zatwierdzonej podpisem króla pruskiego 10 sierpnia tego roku), było zatrzymanie ekspansji polskich osadników na terenie zaboru pruskiego, którzy korzystając z emigracji Niemców na zachód (tzw. Ostflucht), parcelacji dużych majątków ziemskich i pomocy polskich banków ludowych, masowo wykupowali ziemię i tworzyli nowe gospodarstwa, zwiększając w ten sposób przewagę osadnictwa polskiego nad niemieckim. Nowelizacja polegała na dodaniu do starej ustawy o osadnictwie z 25 VIII 1876 r. dwóch punktów, z których pierwszy (paragraf 13 a) wprowadzał obowiązek otrzymania urzędowego pozwolenia na budowę domu mieszkalnego (lub przekształcenie budynku gospodarczego w dom), niezależnie od tego, czy jest on położony poza zwartą zabudową wsi, czyli w formie tzw. kolonii, czy w terenie zabudowanym, natomiast drugi punkt (paragraf 13 b) wprowadzał wymóg uzyskania takiego pozwolenia od prezydenta rejencji (niem. Regierungspräsident), przy czym wydanie go uzależniono od zgodności z ustawą kolonizacyjną z 1886 r. W praktyce uderzało to tylko w polskich osadników i nawet przez część opozycji w parlamencie niemieckim było krytykowane jako niezgodne z konstytucją Cesarstwa Niemiec i konstytucją Królestwa Prus, ponieważ dyskryminowało obywateli narodowości polskiej[3].

W odpowiedzi na wprowadzoną nowelizację, która w praktyce uniemożliwiała polskim osadnikom budowę domów na nowych działkach na terenie całych wschodnich Niemiec (na wschód od Odry) oraz w rejencji frankfurckiej (Westfalia) i na pewien czas zatrzymała polską ekspansję osadniczą na tych terenach, kilku chłopów z terenu zaboru pruskiego podjęło działania zmierzające do obejścia nowego prawa poprzez zamieszkanie w wozach mieszkalnych, które jako konstrukcje mobilne nie wypełniały definicji domu mieszkalnego. Najbardziej znany jest przykład Michała Drzymały z Podgradowic (dziś Drzymałowo) w Wielkopolsce, który w takim wozie zamieszkał już w 1904 r., jednak podobne akcje podjęło także kilku innych przedsiębiorczych chłopów. Na Pomorzu Gdańskim najbardziej znana jest postać Franciszka Peplińskiego ze Skorzewa k. Kościerzyny, zwanego "kaszubskim Drzymałą", który w latach 1905–1908 mieszkał na swojej działce w wozie "samoróbce". Z kolei Augustyn Pawelczyk z Grzybna Górnego koło Kartuz mieszkał w latach 1907–1909 w wozie zbudowanym własnoręcznie na podwoziu starej młockarni. Prawdopodobnie jednak pierwszym "drzymalitą" w Pomorskiem był niejaki Kowalski z Piwnic pod Toruniem, który zamieszkał w wozie cygańskim na swojej działce już w 1905 r. Do mniej znanych "drzymalitów" należą również Paweł Gackowski z Błądzimia w Borach Tucholskich oraz Wincenty Przymus z Modrza k. Poznania (spadkobierca pierwszego wozu Drzymały)[4]. Wyjątkowo dramatyczny przebieg miała walka o budowę własnego domu na zakupionej działce przez Franciszka Chrószcza, polskiego górnika z Pszowa na Górnym Śląsku, zwanego "śląskim Drzymałą", który w 1906 r. w trakcie próby rozbiórki zbudowanej przez niego ziemianki zastrzelił pruskiego żandarma, a następnie sam popełnił samobójstwo. Przykład Chrószcza pokazuje, że problem oporu polskich chłopów wobec nowelizacji ustawy osadniczej z 1904 r. dotyczył nie tylko ziem zaboru pruskiego, ale także – choć w mniejszym stopniu – innych terenów wschodnich Niemiec, na których zamieszkiwała ludność polska. Nie tylko Śląska, ale także Mazur, gdzie podobne problemy jak Drzymała miał chłop Antoni Certa z miejscowości Zezuj w powiecie ostródzkim. Do "drzymalitów" należy także zaliczyć takich chłopów, którzy walcząc ze skutkami wspomnianej ustawy wprawdzie nie wykorzystywali do zamieszkania wozów lub innych konstrukcji mobilnych własnego pomysłu, ale – tak jak Chrószcz – budowali ziemianki. Należeli do nich, między innymi, Jan Sternicki z Długiego Mostu oraz kilku osadników z miejscowości Równica w powiecie brodnickim[5]. Lista ta z pewnością nie jest jeszcze pełna.

Dzisiaj trudno jednoznacznie ustalić, czy rzeczywiście wszyscy pozostali "drzymalici" wzorowali się na Michale Drzymale, którego sprawa stała się głośna dopiero w 1907 r., czy też dochodzili do swoich pomysłów niezależnie od niego, a ich działania były raczej konsekwencją nowelizacji ustawy osadniczej z 1904 r., natomiast określenia typu "kaszubski Drzymała" są już efektem późniejszej publicystyki.

W 2016 r. otworzono na terenie gminy wiejskiej Kościerzyna turystyczny szlak rowerowy "Kaszubskich Drzymalitów". Trasa liczy ok. 16 km długości, zaczyna się i kończy przy szkole w Skorzewie (ok. 6 km na pn. od Kościerzyny), prowadzi przez Fingrową Hutę, Wieprznicę, Owśnice i Częstkowo, czyli miejscowości związane z życiem "kaszubskiego Drzymały" – Franciszka Peplińskiego i jego ojca Aleksandra. Wzdłuż trasy umieszczono tablice informacyjne z opisami historycznymi i zdjęciami[6].

Na przełomie 2016 i 2017 r. w Bibliotece Miejskiej w Kościerzynie eksponowana była wystawa p.t.: „Aleksander i Franciszek Peplińscy – kaszubscy drzymalici ze Skorzewa”, przygotowana przez pracowników Muzeum Ziemi Kościerskiej[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. Termin "drzymalita" wprowadził do literatury naukowej prof. Józef Borzyszkowski z Uniwersytetu Gdańskiego, posługując się nim w biogramie jednego z nich - Augustyna Pawelczyka z Sierakowic na Kaszubach, zob.: J. Borzyszkowski, Pawelczyk Augustyn (1870-1941), Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997, s. 395.
  2. Określenie "drzymalici" jest również stosowane w praktyce publicystycznej: Maciej Wajer, Drzymalici kaszubscy. Bohaterowie regionu [online], 3 stycznia 2017 [dostęp 2023-03-05].
  3. Szczegółowe omówienie przyczyn i trybu wprowadzenia nowelizacji zob.: Witold Jakóbczyk, Ustawa osadnicza z 1904 r., [w:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu A. Mickiewicza, Historia, z. 7, 1967, s. 381- 390: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/538358/edition/458051?language=pl [dostęp: 2023-03-04].
  4. Diana Błońska, Wóz Michała Drzymały. Historia narodowej pamiątki, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 67 (2), 2019, s. 275 [dostęp 2023-03-04].
  5. Tadeusz Cieślak, Przeciw pruskiej przemocy. Walka o ziemię na Pomorzu na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1959, s. 105.
  6. Krzysztof Kochanowicz, Szlak Kaszubskich Drzymalitów [online], 29 czerwca 2018 [dostęp 2023-03-05].
  7. Wystawa o kaszubskich drzymalitach [online], 9 grudnia 2016 [dostęp 2023-03-05].

Bibliografia

  • Borzyszkowski Józef, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. III: W królestwie Pruskim i Cesarstwie Niemieckim (1815-1920), cz. 2: W Cesarstwie Niemieckim – oraz za Wielką Wodą na emigracji (1871-1920), Gdańsk 2019, s. 89-90.
  • Cieślak Tadeusz, Przeciw pruskiej przemocy. Walka o ziemię na Pomorzu na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1959, s. 105.
  • Jażdżewski Krzysztof, Aleksander i Franciszek Peplińscy - kaszubscy drzymalici ze Skorzewa, "Kościerskie Zeszyty Muzealne", nr 11, 2017, s. 143-149.
  • Wajda Kazimierz, Wóz Drzymały. Wieś wielkopolska i pomorska w walce z germanizacją, Poznań 1962, s. 66-67.
  • Wierzchosławski Szczepan, Polski ruch narodowy w Prusach Zachodnich w latach 1860-1914, Wrocław 1980, s. 194-195.

Read other articles:

Selangor Legislature14th Selangor State AssemblyTypeTypeUnicameral HousesSelangor State Legislative AssemblyHistoryFoundedJuly 8, 1959 (1959-07-08)Preceded byMajlis Mesyuarat Negeri[1]Meeting placeBangunan Sultan Salahuddin Abdul Aziz Shah, Shah Alam, Selangor The Legislature of Selangor is the legislature of the state of Selangor, Malaysia. The legislature is made up of two elements: the Sultan of Selangor and the unicameral Selangor State Legislative Assembly.&#...

 

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)(47—48歲) † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章(追贈)军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年-1958年军衔 二級上將 (追晉)部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

 

Pepe Reyes CupSport Calcio FederazioneFederazione calcistica di Gibilterra Paese Gibilterra OrganizzatoreFederazione calcistica di Gibilterra Cadenzaannuale Partecipanti2 StoriaFondazione2000 Detentore Lincoln Red Imps Record vittorie Lincoln Red Imps (11) Ultima edizionePepe Reyes Cup 2021 Modifica dati su Wikidata · Manuale La Pepe Reyes Cup è la supercoppa nazionale di Gibilterra e terza competizione calcistica per importanza nel paese dopo il campionato e la coppa na...

Taux moyen annuel de solde migratoire ‰ hab. entre 2015 et 2020 selon le rapport 2019 de l'ONU. La liste des pays par taux de solde migratoire classe les pays du monde selon leur taux pour 1 000 habitants (‰ hab) de solde migratoire. Définition Rapport entre le solde migratoire pendant l'année et la population moyenne au cours de cette même année. La valeur est exprimée en pour 1000 habitants. Le taux de solde migratoire est égal à la différence entre le taux de solde to...

 

Sainte-SolinecomuneSainte-Soline – Veduta LocalizzazioneStato Francia Regione Nuova Aquitania Dipartimento Deux-Sèvres ArrondissementNiort CantoneCelles-sur-Belle TerritorioCoordinate46°15′N 0°02′E / 46.25°N 0.033333°E46.25; 0.033333 (Sainte-Soline)Coordinate: 46°15′N 0°02′E / 46.25°N 0.033333°E46.25; 0.033333 (Sainte-Soline) Superficie25,07 km² Abitanti379[1] (2009) Densità15,12 ab./km² Altre informazioniCod...

 

Israeli diplomat Nehemiah LevanonBornNiuma Levitan(1915-03-23)March 23, 1915Rujiena, Governorate of Livonia (present-day Latvia)DiedSeptember 2, 2003(2003-09-02) (aged 88)Kfar Blum, IsraelKnown forDirector of NativMovementLabor Zionism Nehemiah Levanon (Hebrew: נחמיה לבנון; March 23, 1915 – September 2, 2003)[1] was an Israeli intelligence agent, diplomat, head of the aliyah program Nativ, and a founder of kibbutz Kfar Blum. Originally a native of Latvia, he immi...

Highway in Pennsylvania This article is about the section of U.S. Route 22 in Pennsylvania. For the entire route, see U.S. Route 22. See also: William Penn Highway This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: U.S. Route 22 in Pennsylvania – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2022) (Learn how...

 

For other uses, see Thomas Cronin (disambiguation). This biography of a living person relies too much on references to primary sources. Please help by adding secondary or tertiary sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately, especially if potentially libelous or harmful.Find sources: Thomas Cronin – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2012) (Learn how and when to ...

 

This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Keifuku Cable Line – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2015) (Learn how and when to remove this message) Eizan Cable funicular vteKeifukuElectric Railroad Legend Eizan Cable km min Eiden Eizan Main Line Yase-Hieizanguchi 0.0 Cable Car Yase 0 1.3 Cable Car Hiei 9 R...

Disambiguazione – Se stai cercando altri significati, vedi Visconti (disambigua). Viscontivipereos mores non violabo[1]D'argento alla biscia d'azzurro ondeggiante in palo ed incoronta d'oro, ingollante un moro di carnagione.Stato Signoria di Milano Ducato di Milano Stato Pontificio Aurea Repubblica Ambrosiana Repubblica Transpadana Repubblica Cisalpina Repubblica italiana Regno d'Italia Regno Lombardo-Veneto Regno d'Italia Italia  Svizzera Titoli Vicario imperiale Duca di Mila...

 

Protected area in New South Wales, AustraliaBroughton IslandNew South WalesBroughton IslandCoordinates32°36′57″S 152°19′02″E / 32.61583°S 152.31722°E / -32.61583; 152.31722Established1972Area1.14 km2 (0.4 sq mi)Managing authoritiesNew South Wales National Parks & Wildlife ServiceWebsiteBroughton Island Broughton Island is an island 14 km north-east of Port Stephens on the Mid North Coast of New South Wales, Australia. It is part of ...

 

Place in Lower Carniola, SloveniaVrhekVrhekLocation in SloveniaCoordinates: 45°58′4.7″N 15°11′48.37″E / 45.967972°N 15.1967694°E / 45.967972; 15.1967694Country SloveniaTraditional regionLower CarniolaStatistical regionLower SavaMunicipalitySevnicaArea • Total2.69 km2 (1.04 sq mi)Elevation241.9 m (793.6 ft)Population (2012) • Total110 • Density41/km2 (110/sq mi)[1] Vrhek (pronounc...

American activist and clergy The ReverendTroy PerryBornTroy Deroy Perry Jr (1940-07-27) July 27, 1940 (age 83)Tallahassee, Florida, U.S.OccupationClergyKnown forFounding the Universal Fellowship of Metropolitan Community ChurchesSpouse(s)Pearl Pinion(wife 1959–1964, divorced)Phillip Ray De Blieck(husband since 2003)Children2 sonsParentEdith Allen PerryWebsiterevtroyperry.commccchurch.org Troy Deroy Perry Jr. (born July 27, 1940) is an American cleric and the founder of the Metropo...

 

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (فبراير 2018) موسيقى الأمبينتمعلومات عامةالبلد  المملكة المتحدة اليابان جامايكا ا�...

 

American writer (1920–1994) Bukowski redirects here. For other uses, see Bukowski (disambiguation). Charles BukowskiBornHeinrich Karl Bukowski(1920-08-16)August 16, 1920Andernach, Prussia, GermanyDiedMarch 9, 1994(1994-03-09) (aged 73)Los Angeles, California, U.S.NationalityGerman AmericanOccupations Poet novelist short story writer columnist MovementDirty realism,[1][2] transgressive fiction[3]Spouses Barbara Frye ​ ​(m. 1957; d...

Priddy CirclesLocationnear Priddy and WellsRegionSomerset, EnglandCoordinates51°16′20.93″N 2°39′38.85″W / 51.2724806°N 2.6607917°W / 51.2724806; -2.6607917TypeEarthwork enclosuresHistoryPeriodsNeolithicSite notesConditionruined Priddy Circles are a linear arrangement of four circular earthwork enclosures near the village of Priddy on the Mendip Hills in Somerset, England.[1] The circles have been listed as Scheduled Ancient Monuments,[2] an...

 

Disused railway station in Waskerley, County Durham BurnhillThe site of the station in 2020General informationLocationWaskerley, County DurhamEnglandCoordinates54°47′50″N 1°54′07″W / 54.7972°N 1.9019°W / 54.7972; -1.9019Grid referenceNZ064447Other informationStatusDisusedHistoryOriginal companyNorth Eastern RailwayPre-groupingNorth Eastern RailwayKey dates4 July 1859 (1859-07-04)Opened as Burn Hill Junction1 May 1893Name changed to Burn Hill1...

 

This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: EA-2054 – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2018) EA-2054 Names Preferred IUPAC name N,N,N-Trimethyl-3-({[(propan-2-yl)oxy](methylphosphonoyl)}oxy)-5-{3-[3-(trimethylazaniumyl)phenoxy]propoxy}anilinium bis(tetraphenylboranuide) Id...

Questa voce o sezione sull'argomento dialetti non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. BrescianoBresàParlato in Italia RegioniProvincia di Brescia LocutoriTotale~900.000 ClassificaNon nei primi 100 TassonomiaFilogenesiindoeuropee italiche  romanze   italo-occidentali&...

 

Species of bird Grey Crow redirects here. For the album, see Grey Crow (album). This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Grey crow – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2022) Grey crow Conservation status Least Concern  (IUCN 3.1)[1] Scientific classification ...