Drugi układ sygnałów (ros. вторая сигнальная система) – forma wyższych czynności nerwowych, system związków warunkowych, który, w odróżnieniu od pierwszego układu sygnałów, obecny jest tylko u ludzi^[1][2] . Drugi układ sygnałów odróżnia człowieka od jego zwierzęcych przodków^[3]. W drugim układzie sygnałów bodźcem są słowa „wymawiane, słyszane i widziane” (Pawłow); słowo jako sygnał zastępuje odpowiednie zjawisko rzeczywistości. Słowo-sygnał nie istnieje bez pojęcia, które jest w nim ucieleśnione^[4].

po polsku

• Michaił Rutkiewicz: Mózg i myślenie. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 687–693. (pol.).

w innych językach

• M. M. Kol’tsova: Second Signaling System. Wielka Encyklopedia Radziecka. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).