Drgawki, konwulsje (łac. convulsiones^[1]) – mimowolne skurcze mięśni, które występują w niektórych chorobach takich jak: padaczka, tężec czy też cukrzyca. Występują także przy wysokiej gorączce powyżej 40 °C.

 Osobny artykuł: Napad padaczkowy.

Napady drgawkowe są wieloprzyczynowym zespołem chorobowym. Polegają na występowaniu napadów będących wynikiem powstania w mózgu ognisk neuronów o nieprawidłowej budowie lub zaburzonym przewodnictwie.

Początek napadu jest zwykle nagły i wywołany zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. W czasie konwulsji chory jest zazwyczaj nieprzytomny, czasami występują przerwy w oddychaniu, zdarzają się wymioty. Chociaż obecność drgawek wygląda groźnie, to samoistne drgawki stosunkowo rzadko zagrażają życiu. Poważne ryzyko wiąże się z możliwością powstania niedrożności dróg oddechowych i doznania przez chorego urazu podczas napadu. Czas trwania drgawek może być różny – zazwyczaj nie przekracza 5 minut.

Istnieje wiele przyczyn drgawek. Należy pamiętać, że czasami przyczyna może nie być uchwytna. W tej sytuacji nie należy tracić czasu na rozważanie etiologii drgawek.

Najczęstsze przyczyny drgawek:

1. Przewlekłe schorzenia neurologiczne np. padaczka.
2. Wysoka gorączka (zwłaszcza u małych dzieci).
3. Zatrucia (włączając w to alkohol).
4. Zaburzenia metaboliczne (np. hipoglikemia, zaburzenia elektrolitowe).
5. Urazy czaszkowo-mózgowe.
6. Niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego.
7. Guzy mózgu.
8. Powikłania ciąży (np. rzucawka).

Bezpośrednio po wystąpieniu drgawek chory może być nieprzytomny, gdy odzyska przytomność jest zwykle wyczerpany i zapada w sen.

Do zadań ratownika należy:

1. Ocena miejsca zdarzenia pod względem bezpieczeństwa.
2. Usunięcie przedmiotów, które mogą spowodować uraz u chorego (ochrona pacjenta przed samouszkodzeniem).
3. Zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych i tlenoterapia.
4. Przeprowadzenie wywiadu, jeśli to możliwe.
5. Stałe utrzymywanie drożności dróg oddechowych.

W czasie trwania napadu, należy ochraniać głowę pacjenta przed urazami, w razie wymiotów odwrócić pacjenta na bok (lub w miarę możliwości odessać treść z jamy ustnej). Przeciwwskazane jest wkładania jakichkolwiek przedmiotów do jamy ustnej (poza służącymi do utrzymania drożności dróg oddechowych np. rurka ustno-gardłowa). Chory podczas napadu może oddawać mocz i stolec. Należy sobie zdawać sprawę, że przedłużający się napad powyżej 2–3 minut może prowadzić do znacznego niedotlenienia OUN. Własne spostrzeżenia należy przekazać personelowi służb ratunkowych.

Postępowanie ratunkowe przedszpitalne dzieci z drgawkami obejmuje:

• zebranie wywiadu;
• ocenę stanu;
• zapewnienie wydolności krążeniowo oddechowej;
• zabezpieczanie przed urazami;
• wstępne ustalenie przyczyn;
• przerwanie napadu;
• ogólne badanie neurologiczne;
• transport do specjalistycznego ośrodka

Zebranie wywiadu polega na ustaleniu: wieku, płci, czasu trwania napadu, występowanie innych objawów, historii medycznej (wcześniejsze napady, przyjmowane leki, infekcje, gorączka, spożycie trucizn)^[2].

Ocena stanu polega na określeniu reaktywności, wydolności układu krążenia (tętno, ciśnienie tętnicze, EKG, pulsoksymetria, objawy wstrząsu) oraz wydolność układu oddechowego (drożność, częstość i głębokość)^[2].

Zapewnienie wydolności krążeniowo oddechowej polega na przeprowadzeniu w miarę konieczności resuscytacji krążeniowo-oddechowej^[2].

Zabezpieczanie przed urazami polega na usunięciu niebezpiecznych przedmiotów, ułożeniu pacjenta w pozycji bezpiecznej ustalonej^[2].

Przyczyną drgawek u dzieci mogą być padaczka, zaburzenia metaboliczne lub napady afektywnego bezdechu^[2].

Zespół ratownictwa medycznego może podać jako lek pierwszego rzutu diazepam

• dożylnie lub do jamy szpikowej – dawka 0,1 -0,3 mg/kg masy ciała – działa po 1-2 minutach
• doodbytniczo 0,5 mg/kg masy ciała a w razie konieczności w kolejnych dawkach 0,25 mg/kg masy ciała – działa po 5 minutach

Ewentualnie zespół ratownictwa medycznego może stosować midazolam

• domięśniowo 0,2 mg/kg masy ciała – działa po 5 minutach^[2]

W przypadku drgawek gorączkowych fizycznie ochładza się powierzchnie ciała (lód, zimne okłady), farmakologiczne (paracetamol doodbytniczo, pyralgina dożylnie lub doodbytniczo)^[2].

W przypadku drgawek metabolicznych i genetycznych zalecane są diazepam i midazolam a następnie szczegółowa diagnostyka w szpitalu^[2].

W przypadku napadu afektywnego zalecane są diazepam i midazolam, leki uspokajające oraz zapewnienie właściwej wentylacji^[2].

Po ustabilizowaniu należy przeprowadzić badanie pod kątem^[2]:

• neurologicznym w tym zaburzenia świadomości i napięcia mięśniowego,
• wydolności krążeniowo oddechowej
• obrażeń

Transport do specjalistycznego ośrodka powinien być powiadomiony docelowy lekarz izby przyjęć wraz z przekazaniem informacji z wywiadu i leczenia oraz szacowanym czasem transportu. Wskazane jest stosowanie karetki specjalistycznej wyposażoną w sprzęt umożliwiający prowadzenie resuscytacji^[2].

• dreszcze

• Wielki słownik medyczny. Warszawa: PZWL, 1996, s. 291. ISBN 83-200-1923-0.
• Andrzej Zawadzki: Medycyna ratunkowa i katastrof. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3137-0.