Daniel zwyczajny[3] (Dama dama) – gatunek ssaka z rodziny jeleniowatych. Pochodzi z Azji Mniejszej. Sprowadzony przez Fenicjan, a później Rzymian na obszary śródziemnomorskie, rozpowszechniony w wielu krajach, również w Polsce.
Nazewnictwo
W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Dama dama był oznaczany nazwą „daniel”[4]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „daniel zwyczajny”, rezerwując nazwę „daniel” dla rodzaju tych ssaków[3].
Morfologia
Daniel – forma leucystycznaGłowa samicy
Daniel jest mniejszy od jelenia szlachetnego. Długość ciała wynosi 130–150 cm, wysokość w kłębie ok. 105 cm. Samce (byki) są wyraźnie większe od samic (łań) i przeciętnie ważą od 65 do 80 kg (nawet do 120 kg), samice 30–50 kg (do 90 kg). Najczęściej występującym wariantem szaty jest rudobrązowe ubarwienie grzbietu z charakterystycznymi białymi plamami. Wzdłuż kręgosłupa biegnie ciemna smuga. Spód ciała jest biały, na zadzie występuje biała plama z ciemnym obrzeżeniem, tzw. lustro. Ogon jest od góry czarny, od spodu biały. W zimie ubarwienie grzbietu ciała zmienia się na szare, bez plam (tzw. szata zimowa). Inne warianty szaty, to formy melanistyczna (ciemnoszara) i leucystyczna (prawie biała), która dość często jest mylona z albinizmem[5]. Jak u innych przedstawicieli jeleniowatych, samiec posiada poroże, które co roku zrzuca (zwykle w maju), a na jego miejsce wyrasta nowe, w młodym wieku większe, u starszych osobników często słabsze. Są one bardziej szerokie, łopatowate, a jednocześnie mniejsze niż u jelenia szlachetnego. Samica nie posiada poroża. Największe poroża 6–10-letnich danieli osiągają 5–7 kg. Daniele mają dobry węch, słuch i bardzo dobry wzrok (tylko w dzień).
Na świecie został z powodzeniem wprowadzony do blisko 40 krajów w różnych regionach, w tym w obydwu Amerykach, Australii i Oceanii.
Biotop
Zajmuje różne siedliska od suchych i gorących po zimne i wilgotne. Wykazuje duże zdolności adaptacyjne. Preferuje rzadkie lasy i ich obrzeża, czasami wychodzi na żerowanie na podleśne pola uprawne i łąki. W górach występuje na wysokościach do ok. 1000 m n.p.m. Żeruje głównie w nocy.
Tryb życia
Żyje w stadach, starsze samce żyją samotnie lub w niewielkich grupach. Pod koniec lata łączą się z grupami samic. Żywi się roślinami zielnymi, młodymi gałązkami drzew i krzewów, a także mchami i porostami. Jest przy tym mniej wybredny niż jeleń. Komunikują się językiem ciała, dźwiękami i zapachami.
Rozród
Gody (bekowisko) odbywają się w miesiącach październik – listopad. Samica rodzi w czerwcu lub lipcu jedno młode (cielę), czasami dwa, rzadko trzy, po ciąży trwającej około 230 dni. Młode po urodzeniu przebywają wraz z matką i ssą mleko matki aż do jej następnej rui. Dojrzałość płciową osiągają po 2 latach, żyją do 25 lat.
Zagrożenia i ochrona
Daniele stanowią pokarm większych drapieżników. Przez człowieka są zabijane dla mięsa, skór i poroża. W Polsce daniel jest zwierzęciem łownym z okresem ochronnym. Na byki i cielęta polowania wolno prowadzić od 1 września do końca lutego, natomiast na łanie od 1 września do 15 stycznia (3.08.2017 r. nastąpiła zmiana rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne z 16.03.2005 r.)[8]. Populacja irańska, traktowana przez różnych autorów jako podgatunek daniela lub odrębny gatunek Dama mesopotamica – daniel mezopotamski, jest zagrożona wyginięciem.
↑Dama dama, [w:] Integrated Taxonomic Information System(ang.).
↑M.M.MassetiM.M., D.D.MertzanidouD.D., Dama dama, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-04](ang.).
↑ abNazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 175. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 41, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1487).
Bibliografia
Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8. Brak numerów stron w książce
Włodzimierz Serafiński: Ssaki Polski. Atlas. Elżbieta Fido-Drużyńska (ilustracje). Warszawa: Wyd. Szkolne i Ped., 1995. ISBN 83-02-04976-X. Brak numerów stron w książce
.jpg)
