Po ukończeniu liceum w 1963 rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, które przerwał w związku z zaangażowaniem się w kolejne projekty filmowe[11]. Aktorski egzamin eksternistyczny złożył dopiero w 1971[12].
W 1970 zagrał główne role w dramatach Wajdy: Bolesława w Brzezinie[23] i Tadeusza w Krajobrazie po bitwie. Dzięki występowi w tym drugim kandydował do nagrody za najlepszą rolę męską podczas 23. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes, jednak ostatecznie przegrał z Marcello Mastroiannim[24]. Również w 1970 debiutował w zachodnim kinie epizodyczną rolą Siergieja Abramowa w międzynarodowej produkcji Miklósa JancsóPacyfistka[23]. W tym samym roku wykreował na scenie Teatru Narodowego w Warszawie tytułowe role w reżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza: Hamlecie[25] i Beniowskim[26]. W 1971 wystąpił u boku Jana Kreczmara w telewizyjnym filmie Krzysztofa Zanussiego Die Rolle, a w 1972 zagrał w kolejnych dwóch filmach Wajdy: Mateusza Lewitę w niemieckim dramacie Piłat i inni i Pana Młodego w ekranizacjiWesela[27]. W 1974 premierę miał Potop Jerzego Hoffmana, w którym zagrał główną postać Andrzeja Kmicica[28]. Mimo że jeszcze przed premierą był krytykowany w prasie za przyjęcie roli w filmie[29], występ w superprodukcji okazał się jednym z najważniejszych kroków w jego dorobku aktorskim, zapewnił mu najlepsze recenzje oraz największą popularność wśród widzów[30]. Jak sam twierdzi, za występ w filmie zainkasował ok. 150 tys. zł[31]. Następnie zagrał Borowieckiego w ekranizacjiZiemi obiecanej w reż. Andrzeja Wajdy[32].
Olbrychski (2010) foto:J.PijarowskiOlbrychski na festiwalu filmowym OFF Plus Camera (2012) Od lewej: Wojciech Pszoniak, Daniel Olbrychski i Andrzej Seweryn, odtwórcy głównych ról w filmie Ziemia obiecana (2012) Zdjęcie zrobione podczas premiery zrekonstruowanej cyfrowo Ziemi obiecanej podczas festiwalu filmowego OFF Plus Camera (2012) Olbrychski (2013) Konferencja Bliżej ludzi: młode pokolenie i seniorzy (2014), fot. Ewelina Lach Kraków – parada „Triumf Króla Jana III Sobieskiego” z okazji 325. rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej (2008) Olbrychski jako Gerwazy w filmie Pan Tadeusz (1999)
W 1976 podpisał się pod „Listem 296”, będącym apelem przedstawicieli kultury o zbadanie represji wobec robotników i członków KOR[33]. Tym samym wyraził publiczne wsparcie dla opozycji do ówczesnej władzy w Polsce, co skutkowało bojkotowaniem go i blokowaniem jego występów przez rządową telewizję[34]. Jeszcze w 1977 wystąpił w roli Stanisława Przybyszewskiego w polsko-norweskiej produkcji Haakona SandøyaDagny, po czym zrobił sobie kilkumiesięczną przerwę od występów w filmach[35]. Na wielki ekran powrócił rolą Jana Brońskiego w międzynarodowej produkcji Volkera SchlöndorffaBlaszany bębenek (1979), a w czasie kręcenia filmu pracował również na planie psychologicznego melodramatu Andrzeja Wajdy Panny z Wilka, w którym zagrał główną rolę – Wiktora Rubena[36].
Na początku lat 80. zaangażował się w działania „Solidarności”, m.in. wygłosił apel poległych podczas organizowanych 16 grudnia 1980 uroczystości odsłonięcia pomnika stoczniowców poległych w Grudniu 1970 w Gdańsku oraz wystąpił w koncertach okolicznościowych, na których zbierano fundusze na sfinansowanie budowy pomnika stoczniowców, a w 1981 podpisał się pod „listem ośmiu” (napisanym przez Józefa Rybickiego do Wojciecha Jaruzelskiego w proteście wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce), czym naraził się SB[37]. Wkrótce wyjechał do Francji, gdzie występował w roli Heralda von Wullnowa w sztuce Szaleńcy są na wymarciu na scenie Theatre des Amandiers w Nanterre oraz Retta Butlera w Przeminęło z wiatrem w paryskim Theatre Marigny[38]. Pozostając na emigracji, wykreował także kolejne role kinowe: austriackiego dyrygenta Karla Kremera w filmie Claude’a LelouchaJedni i drudzy, Saint-Genisa w dramacie Josepha LoseyaPstrąg, Saula Portera w filmie Jean-Pierre Igouxa Derelitta oraz jedną z głównych ról w debiutanckiej produkcji Monique Enckell Gdybym miał 1000 lat, a także drugoplanową rolę Wiktorczyka w niemiecko-francuskim filmie wojennym Andrzeja Wajdy Miłość w Niemczech[39]. W 1984 wystąpił w niemiecko-fińskiej koprodukcji Vojtěcha Jasný’egoNieznośny samobójca, będącej ekranizacją SamobójcyNikołaja Erdmana, a także zagrał podwójną rolę – braci-bliźniaków Vincenta i Thomasa Delaune – we Flashbacku Olivera Nolina oraz wcielił się w postać radzieckiego szachisty Tac-Taca w nagrodzonym Oscarem dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego dramacie Richarda Dembo Przekątna gońca[40].
W 1985 powrócił na polską scenę rolą Rodryka w Cydzie wystawianym w Teatrze Ateneum w Warszawie w reż. Adama Hanuszkiewicza, a także po latach przerwy pojawił się w polskim filmie, kreując postać Grzegorza, kierownika ośrodka Monaru w filmie Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego…jestem przeciw[41]. Także w 1985 zagrał Daniela, kochanka Chiary we włoskiej komedii Francesco Nuttiego Casablanca, Casablanca. W 1986 wcielił się w Leona Jogichesa w niemiecko-czeskosłowackim filmie biograficznym Róża Luksemburg w reż. Margarethe von Trotty, a także odegrał postać Scope’a, głównego bohatera filmu Piotra SzulkinaGa, ga. Chwała bohaterom i Franza von Schobera w filmie muzyczno-biograficznym Fritza Lehnera Notturno o życiu Franza Schuberta[42]. Za rolę hokeisty Pita Hoefgesa w filmie telewizyjnym Dietera Wedela Kampf der Tiger (1987), reżyserowanym przez Dietera Wedela dla ZDF, zainkasował 120 tys. marek, wówczas najwyższą gażę w historii stacji[43]. W 1988 zagrał Hareda we włoskim miniserialu Tajemnice Sahary, terrorystę w greckim filmie Kostasa Zinirisa To teleftaio stoichima oraz Szpicla w melodramacie Philipa KaufmanaNieznośna lekkość bytu, a w 1989 zagrał księży w dwóch włoskich filmach: Adama w dramacie Michaela AndersonaPrzed sklepem jubilera na podstawie utworu Karola Wojtyłyo tym samym tytule i Adriana w komedii telewizyjnej Franco Giraldiego Izabella Kłamczucha[44]. Ponadto zagrał epizodyczne role w serialach telewizyjnych Gillesa Béhata: Victora, dziennikarza-alkoholika w jednym z odcinków Wysokiego napięcia (1988) i Rolanda Korsky’ego w Coplanie (1989) oraz wcielił się w postać Karla Gieringa, hitlerowskiego policjanta we włosko-francuskim dramacie wojennym Jacquesa Rouffio Czerwona orkiestra o losach Leopolda Treppera[45].
Olbrychski z żoną, Krystyną Demską-Olbrychską na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni 2008.
W 1990 wystąpił na scenie stołecznego Teatru Rampy w przedstawieniu Andrzeja StrzeleckiegoCzerwony stoliczek na podstawie wierszy Jana Brzechwy i wcielił się w rosyjskiego choreografa we włoskim miniserialu Rai 1Passi d’amore[46]. W maju 1992 wydał swoją książkę autobiograficzną pt. Anioły wokół głowy[47], a w 1997 jej kontynuację – Parę lat z głowy. W 1993 nakręcił zagrał tytułową rolę w spektaklu Księga Krzysztofa Kolumba (reż. Ryszard Nyczka i Wojciech Starostecki) wystawionym na żaglowcu „Dar Pomorza", zacumowanym przy Skwerze Kościuszki w Gdyni; sztuka została także zarejestrowana i wyemitowana w telewizji[48]. W tym samym roku zagrał główne role filmowe: Rafała Nawrota w komedii romantycznej Radosława PiwowarskiegoKolejność uczuć, Stiepana w polsko-gruzińsko koprodukcji Yolandy ZaubermanMam na imię Iwan, a ty Abraham i mecenasa w komedii Filipa BajonaLepiej być piękną i bogatą, a także zagrał postać Edmunda Keana w spektaklu Geniusz i szaleństwo (reż. Andrzej Łapicki) w Teatrze Powszechnym w Warszawie i [49]. W 1994 wyprodukował spektakl objazdowy Listy miłosne, w którym przez kilka lat grał z Barbarą Wrzesińską w Polsce oraz za granicą, m.in. w USA i Kanadzie[50]. W tym samym roku wystąpił jako Regimentarz w Śnie srebrnym Salomei (reż. Krzysztof Nazar) w Teatrze Telewizji oraz zagrał naukowca w chłodno przyjętym przez krytyków Transatlantisie (1995) Christiana Wagnera[51]. Nagrał także kasetę pt. Chwasty polskie: klasyki polskiej erotyki, która była wydawana wraz z książką o tym samym tytule[52]. W tym okresie do sprzedaży trafiła wódka „Daniel” sygnowana przez Olbrychskiego, jednak cieszyła się ona znikomym zainteresowaniem wśród klientów[53]. W 1995 zagrał Borysa w debiucie reżyserskim Krystyny JandyPestka i tytułowego bohatera w Dziejach mistrza Twardowskiego, ekranizacji powieściJózefa Ignacego Kraszewskiego w reż. Krzysztofa Gradowskiego[54]. 13 października 1995 w Teatrze Rampa w Warszawie odbył się benefis z okazji 50. urodzin Olbrychskiego pt. „Och! Daniel!”, na którym wystąpili m.in. Agnieszka Osiecka, Elżbieta Czyżewska, Zbigniew Preisner, Magda Umer, Edyta Górniak, Maryla Rodowicz i zespół Boys; zarejestrowany program został wyemitowany na antenie TVP1[55]. W 1996 wystąpił m.in. w filmie Claude LelouchaMężczyźni i kobiety, sposób użycia (fr. Les hommes et les femmes, mode d’emploi) oraz w spektaklu Ronalda Harwooda Odbita sława (reż. Janusz Zaorski) dla Teatru Telewizji[56]. W 1997 premierę miał film Livii GyármathyUcieczka, w którym zagrał główną rolę nadporucznika[57]. Zagrał także postać Kopnowskiego, rosyjskiego arystokraty polskiego pochodzenia w filmie Nikity MichałkowaCyrulik syberyjski (1998), którego budżet wynosił ok. 28 mln dol[58]. W 1998 premierę miał spektakl Teatru Telewizji Ksiądz Marek (reż. Krzysztof Nazar), w którym zagrał postać Kossakowskiego[59].
W 2015 zasiadał w jury sekcji „Cinéfondation” na 68. MFF w Cannes.
Życie prywatne
W marcu 1967 poślubił aktorkę Monikę Dzienisiewicz[62], z którą ma syna, Rafała (ur. 1971)[63]. W trakcie małżeństwa przez trzy lata był związany z piosenkarką Marylą Rodowicz[64], co uchodziło za jeden z najsłynniejszych romansów Polski lat 70[65]. Po rozstaniu z Rodowicz rozwiódł się z żoną[66]. 13 lutego 1978 poślubił dziennikarkę Zuzannę Łapicką, z którą ma córkę Weronikę (ur. 1981)[67]. Z pozamałżeńskiego związku z aktorką Barbarą Sukową ma syna, Wiktora (ur. 1988)[68][69]. W 1989 rozwiódł się z Łapicką-Olbrychską[70]. 23 października 2003 poślubił swoją menedżerkę, teatrolożkę Krystynę Demską[71].
W latach 90. zdiagnozowano u niego nowotwór skóry, co skutkowało koniecznością operacji[75].
Olbrychski trzykrotnie tracił prawo jazdy za poruszanie się samochodem pod wpływem alkoholu[76]. W czerwcu 2015 rutynowa kontrola policyjna wykazała, że Daniel Olbrychski prowadził samochód w stanie nietrzeźwości – badanie alkomatem wykazało 0,9 promila alkoholu w organizmie. W konsekwencji ukarano go 3-letnim zakazem prowadzenia pojazdów oraz 10 000 zł grzywny[77][78]. W listopadzie 2019 w Żółwinie, jadąc środkiem drogi nieoświetlonym skuterem, zderzył się z samochodem[79].
Inwigilacja ze strony służb specjalnych PRL
Wydział III Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej rozpracowywał Daniela Olbrychskiego w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania o kryptonimie „Kmicic”[80]. Zbierano materiały mające wykazać jego wrogą wobec PRL działalność lub pozwolić na pozyskania go do współpracy w charakterze tajnego współpracownika na podstawie tzw. materiałów kompromitujących. Powodem zainteresowania służb specjalnych był fakt, że Daniel Olbrychski w 1977 podpisał apel Komitetu Obrony Robotników o powołanie komisji sejmowej do zbadania przypadków maltretowania uczestników protestów czerwcowych i łamania prawa przez MO, SB i wymiar sprawiedliwości[81]. 6 lutego 1978 SOR „Kmicic” została zamknięta z powodu zaniechania wrogiej działalności „figuranta”, jednak jeszcze w 1983 Służba Bezpieczeństwa otrzymywała doniesienia tajnych współpracowników na jego temat[82]. Dokumenty z jego obserwacji zachowały się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturami AIPN 00170/60, AIPN 00945/2185 oraz AIPN 01322/1022[83].
↑Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.): Kto jest kim w Polsce : informator biograficzny. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1993, s. 512. ISBN 83-223-2644-0.
Daniel Olbrychski: Anioły wokół głowy. Przemysław Ćwikliński, Jacek Ziarno (współpraca). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992. ISBN 83-7066-387-7.
DanielD.OlbrychskiDanielD., Parę lat z głowy, PrzemysławP.Ćwikliński, JacekJ.Ziarno, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1997, ISBN 83-7066-689-2.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
