PROFILPELAJAR.COM

Dąb Fabrykant
	pomnik przyrody ustanowiony w 1990 roku
Państwo	Polska
Nazwa systematyczna	Quercus robur
Obwód	455 cm
	Położenie na mapie Łodzi Dąb Fabrykant
	Położenie na mapie Polski Dąb Fabrykant
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Dąb Fabrykant
	51°44′54,80″N 19°27′15,77″E/51,748556 19,454381
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dąb Fabrykant, zwany także Jagoszem – pomnikowy dąb szypułkowy rosnący w łódzkim parku im. ks. bp. Michała Klepacza. To charakterystyczne drzewo miasta Łodzi. Jego potężne i długie konary odchodzą prawie prostopadle od pnia głównego, rozpościerając się poziomo na wysokości około 1,5 m^[1]. Obwód dębu przekracza 450 cm^[1]^[2]^[3]. Okaz rośnie w centralnej części parku, w którym są także 23 inne pomnikowe drzewa^[1]. Dąb jest chroniony od 1990 roku, a obowiązującą podstawę prawną stanowi uchwała Rady Miejskiej w Łodzi z 2015 roku^[4].

Charakterystyka

Wiek

Dąb nie był badany metodami dendrochronologicznymi, jego wiek ocenia się szacunkowo na 150–200 lat^[5]. Na podstawie archiwalnych pomiarów drzewa można domniemywać, że ma około 165 lat^[3]. Jest to prawdopodobne, ponieważ ogród Richterów powstawał w II połowie XIX wieku, a dąb mógł zostać zasadzony, jako jedno z pierwszych drzew na tym terenie^[1]. Nie jest wykluczone, że Fabrykant jest starszy i wyrósł samoistnie^[1].

Obwód

Obwód drzewa wynosił w 2015 roku 455 cm^[3]. Pomiar sprawia trudności, gdyż na wysokości około 1–2 (1,5) metra odchodzą od pnia trzy konary.

Pomiary obwodu drzewa na przestrzeni lat:

Rok pomiaru	Obwód dębu
	wysokość, na której zmierzono drzewo
	0,5 m	0,8 m	nieznana
1961	–	–	330 cm^[6]
1989	–	–	425 cm^[4]
2005	–	452 cm^[7]^[1]	–
2009	–	–	460 cm^[5]
2013	445 cm^[8]	–	–
2014	450 cm^[3]	–	450 cm^[4]
2015	455 cm^[3]	–	–

Wysokość oraz inne parametry

Dąb ma 22^[4]-22,5^[3] metra wysokości.

Szerokość korony drzewa wynosi ponad 30 metrów^[2]^[1] (około 33 m^[3]), a najdłuższy, podtrzymywany konar ma długość ponad 20 metrów^[3]. Odchodzi on od pnia głównego wraz z dwoma innymi na wysokości około 1,5 m. Pewne jest więc, że drzewo od początku życia rosło na otwartej przestrzeni, nie było przycinane i dlatego wykształciło specyficzny pokrój^[2].

Historia

Park

W końcu XIX wieku tereny, na których obecnie jest park, nabył ród fabrykancki Richterów, który wybudował dwie wille i utworzył wokół nich ogrody ozdobne. Część drzewostanu, który już tu rósł, została zachowana, w tym także opisywany dąb^[9]. Fabrykant rośnie w centrum tego parku, który do 1994 roku nosił imię Stanisława Worcella.

Wydarzenia

W trakcie II wojny światowej, drzewu groziła zagłada. Podobno funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego chcieli odkryć skarb Richterów, który miał być zakopany pod dębem, ale ostatecznie tego nie zrobili^[10].

Pod dębem, 15 czerwca 2007 roku, nastąpiło przekazanie całego parku w użytkowanie Politechnice Łódzkiej^[11]. Udało się to po dwóch latach starań^[12]. Zapewniono, że teren zostanie ogrodzony oraz będzie zamykany na noc. Zagwarantowano także, że pozostanie nadal dostępny dla mieszkańców^[13]^[10]. Uczelnia od tego czasu starała się pozyskać park na własność od miasta^[14]. W 2017 doszło do ostatecznego przekazania parku Politechnice aktem notarialnym^[15]. W 2019 Politechnika ogrodziła park jednocześnie demontując parkan między parkiem i swoim kampusem B^[16].

Dąb Fabrykant został Drzewem Roku 2022 w ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja^[17]. W 2023 r. zwyciężył w plebiscycie na Europejskie Drzewo Roku^[18].

Dąb w literaturze

Fabrykant został już wymieniony jako „dąb-olbrzym” w opracowaniu Parki Łodzi: Praca zbiorowa z 1962 roku, autorstwa profesora biologii Uniwersytetu Łódzkiego^[6], Jakuba Mowszowicza. Przedstawiono fotografię dębu oraz obwód – 330 cm^[6].

Został także wspomniany w innych publikacjach naukowych oraz popularnonaukowych – między innymi w serii Parki Łodzi, pisanej pod redakcją innego profesora UŁ, biologa Romualda Olaczka. Dąb wymieniono w dwóch zeszytach z tej serii, opisujących Park im. ks. bp. Klepacza, wydanych w latach 2006 i 2014. Podano tam obwód drzewa – 452 cm, opisując szczegółowo jego okolicę oraz zagadkową historię. Według autorów, drzewo mogło zostać posadzone przy istniejących tu wcześniej budynkach, zanim fabrykanci wybudowali swe wille. Niewykluczone, że dąb posadzono nieco później, w ogrodzie urządzanym przez Richterów, na przykład z okazji jakiegoś ważnego wydarzenia. Ostatnia z hipotez dotyczy samoistnego wyrośnięcia dębu.

Fabrykant został opisany w dwóch albumach na temat okazałych drzew. W Pomnikach przyrody województwa łódzkiego z 2010 roku, autorstwa Ireneusza Burzyńskiego, Grażyny Ojrzyńskiej oraz Piotra Wypycha, ukazano trzy fotografie Fabrykanta, wraz z pomiarem obwodu – 460 cm^[5]. Okazały dąb został też uwzględniony w albumie Drzewa Polski z 2014 roku, autorstwa Krzysztofa Borkowskiego, gdzie zamieszczono fotografię oraz kolejny pomiar obwodu dębu – 445 cm^[8].

Drzewo było wielokrotnie wspominane w lokalnej prasie, między innymi w „Gazecie Wyborczej”, „Expressie Ilustrowanym”, „Ziemi Łódzkiej” oraz „Dzienniku Łódzkim”. W tym ostatnim poświęcono dębowi cały artykuł – w wydaniu z 25 kwietnia 1996 roku. Jan Teofil Siciński, profesor biologii na UŁ i autor tekstu, w taki sposób opisywał Fabrykanta^[19]:

(…)Skoro dąb uznawany jest za króla roślin, to „Fabrykanta” można uznać za króla łódzkich dębów. Jego dorodność, wyjątkowy pokrój, ułożenie konarów, a także doskonały stan, przesądzają o takim tytule(...)

Jan T.Siciński

Pochodzenie imion drzewa

Nazwa Fabrykant została zaproponowana przez biologa, profesora Jana Sicińskiego z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, po raz pierwszy użyta w wymienionym artykule do „Dziennika Łódzkiego”, w 1996 roku^[19]. Nawiązuje ona do fabrykanckiej historii miasta – także park, w którym rośnie dąb, otaczały kiedyś zakłady fabryczne rodziny Richterów^[1].

Dąb jest także zwany Jagoszem, na cześć Mieczysława Jagoszewskiego^[2]^[5]. Był to wieloletni dziennikarz „Expressu Ilustrowanego” oraz „Dziennika Łódzkiego”, których siedziby redakcji sąsiadują z parkiem. Jagoszewski był również współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Łodzi oraz inicjatorem odbudowy zburzonego przez hitlerowców pomnika Tadeusza Kościuszki na placu Wolności^[20].

Ochrona prawna i zabiegi konserwatorskie

Dąb jest pomnikiem przyrody od 1990 roku, zgodnie z ówczesnym zarządzeniem prezydenta Łodzi^[21]. W kolejnych uchwałach Rady Miejskiej w Łodzi z lat 2010 i 2013 wymieniano Fabrykanta w wykazie pomników przyrody, najnowsza z nich pochodzi z 2015 roku^[4]^[22].

Prace pielęgnacyjne wykonywano w latach 1997^[11] oraz 2000^[23]. Najdłuższy konar jest podparty konstrukcyjnie^[11]. Przy dębie zainstalowano także oświetlenie iluminacyjne, podświetlające drzewo po zmierzchu^[11].

W grudniu 2013 roku dąb ucierpiał z powodu huraganu Ksawery. Odpadł jeden z konarów, konieczna była interwencja strażaków^[20].

Lokalizacja i otoczenie

Drzewo znajduje się w centrum Łodzi, w Parku im. ks. bp. Michała Klepacza, przy granicy dzielnic: Polesia oraz Śródmieścia. Dąb rosnący przy głównej alei, pomiędzy dwiema pofabrykanckimi willami Reinholda i Józefa Richterów, otacza wczesną wiosną łan cebulicy syberyjskiej^[2]^[1]^[23].

Po zachodniej i północnej stronie drzewa znajduje się kilka innych, pomnikowych dębów, kasztanowców oraz jedna sosna czarna^[1]. Po wschodniej stronie Fabrykanta rosną między innymi sosna limba oraz dwa cyprysiki nutkajskie^[1].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Romuald Olaczek. Park imienia ks. bp. Michała Klepacza wyd.2, s. 24–27.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Romuald Olaczek. Park imienia ks. bp. Michała Klepacza wyd. 1, s. 26.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Dąb Fabrykant – pomiary, fotografie i inne informacje. [w:] Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych [on-line]. [dostęp 2016-01-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Rejestr Form Ochrony Przyrody województwa łódzkiego. [w:] RDOŚ Łódź [on-line]. [dostęp 2016-01-08].
↑ ^a ^b ^c ^d Ireneusz Burzyński. Grażyna Ojrzyńska. Piotr Wypych. Pomniki przyrody województwa łódzkiego: wczoraj, dziś i jutro, s. 98–101.
↑ ^a ^b ^c Jakub Mowszowicz. Parki Łodzi: Praca zbiorowa, s. 146–147.
↑ Janusz Hereźniak. Mocarze czasu. Pomnikowe drzewa w świecie i na ziemi łódzkiej, s. 323.
↑ ^a ^b Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa, s. 140–141.
↑ Romuald Olaczek. Park imienia ks. bp. Michała Klepacza wyd. 1, s. 7.
↑ ^a ^b Borys Martela. Stare drzewa na Politechnice. „Gazeta Wyborcza”, s. 3, 15 czerwca 2007. Łódź.
↑ ^a ^b ^c ^d Opis parku im. ks. bp. Klepacza. [w:] www.zielonalodz.info [on-line]. [dostęp 2016-01-11].
↑ Wioletta Gnacikowska. Śródmiejski Park dla Politechniki. „Gazeta Wyborcza”, s. 4, 16 grudnia 2005. Łódź.
↑ Park Klepacza. „Dziennik Łódzki”, s. 9, 2007. Łódź.
↑ Nowe wydanie książki o Parku Klepacza. [w:] Dziennik Łódzki [on-line]. [dostęp 2016-01-11].
↑ Park Klepacza w Łodzi już należy do Politechniki Łódzkiej [online], Dzienniklodzki.pl [dostęp 2019-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-11-03] (pol.).
↑ Politechnika Łódzka grodzi park Klepacza. Czy drzewa to przetrwają? [online], lodz.wyborcza.pl [dostęp 2019-11-03] .
↑ MałgorzataM. Szlachetka MałgorzataM., Łódzki Fabrykant zwycięzca, „Gazeta Wyborcza. Dod. Gazeta Wyborcza Łódź.” (153), 4 lipca 2022, s. 2 .
↑ JagodaJ. Różycka JagodaJ., Dąb Fabrykant z Łodzi Europejskim Drzewem Roku. Pokonał m.in. czeską gruszę i słowacki dąb [online], Gazeta.pl, 21 marca 2023 [dostęp 2023-03-22] .
↑ ^a ^b Jan T. Siciński. „Fabrykant” wśród kwiatów. „Dziennik Łódzki”, s. 21, 25 kwietnia 1996. Łódź.
↑ ^a ^b Huragan Ksawery uszkodził dąb Jagosz. [w:] Express Ilustrowany [on-line]. [dostęp 2016-01-11].
↑ Zarządzenie Nr 8/90 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 10 stycznia 1990 r. w sprawie uznania tworów przyrody na terenie województwa łódzkiego za pomniki przyrody i ochrony tych pomników (Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 3, poz. 24).
↑ Uchwała NR IV/55/15 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 14 stycznia 2015 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie ustalenia zasad ochrony dla ustanowionych pomników przyrody oraz zniesienia ochrony prawnej w odniesieniu do niektórych obiektów (Dz. Urz. Woj. Łódz. poz. 251).
↑ ^a ^b Dąb szypułkowy Fabrykant w Parku Klepacza. [w:] www.moj-ogrodnik.pl [on-line]. [dostęp 2016-01-11].

Bibliografia

Krzysztof Borkowski: Polskie drzewa. Poznań: DALPO, 2014. ISBN 978-83-61766-08-7.
Romuald Olaczek (red.): Park imienia ks. bp. Michała Klepacza. Wyd. 2. Łódź: Stowarzyszenie Film-Przyroda-Kultura, 2014, seria: Parki i ogrody Łodzi; z. 1. ISBN 978-83-92403-15-9.
Janusz Hereźniak: Mocarze czasu. Pomnikowe drzewa w świecie i na ziemi łódzkiej. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2013. ISBN 978-83-60655-72-6.
Romuald Olaczek (red.): Park imienia ks. bp. Michała Klepacza. Wyd. 1. Łódź: Stowarzyszenie Film-Przyroda-Kultura, 2006, seria: Parki i ogrody Łodzi; z. 1. ISBN 83-924031-0-X.
Ireneusz Burzyński: Pomniki przyrody Województwa Łódzkiego: wczoraj, dziś, jutro. Piotrkowskie Stowarzyszenie Rozwoju, Promocji i Integracji Europejskiej „EURO-CENTRUM”, 2010. ISBN 978-83-62174-06-5.
Jakub Mowszowicz: Parki Łodzi: Praca zbiorowa. Łódź: PWN, 1962.