PROFILPELAJAR.COM

Dąb Bartek
	pomnik przyrody ustanowiony w 1954 roku
	; Dąb Bartek (2016)
Państwo	Polska
Nazwa systematyczna	Quercus robur
Obwód	985 cm
	Położenie na mapie gminy Zagnańsk Dąb Bartek
	Położenie na mapie Polski Dąb Bartek
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Dąb Bartek
	Położenie na mapie powiatu kieleckiego Dąb Bartek
	50°59′14,16″N 20°39′00,46″E/50,987267 20,650128
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dąb Bartek – jeden z najstarszych dębów w Polsce, od 1954 roku chroniony prawem jako pomnik przyrody, rosnący na terenie leśnictwa Bartków (nadleśnictwo Zagnańsk) koło wsi Bartków, przy drodze wojewódzkiej nr 750 z Zagnańska do Samsonowa, w województwie świętokrzyskim.

Wiek i rozmiary

W okresie międzywojennym wiek dębu oceniano nawet na 1200 lat^[a]. Cezary Pacyniak w publikacji z 1992 roku Najstarsze drzewa w Polsce podał wyniki swoich badań, według których wiek Bartka wynosił wówczas 654 lata^[1] (według tego pomiaru w 2024 roku dąb miałby 686 lat).

Zgodnie z pomiarami wykonanymi w 2013 roku drzewo ma 28,5 metra wysokości^[2] – wcześniejsze źródła podawały 30 metrów^[3]. Według danych z nadleśnictwa Zagnańsk obwód pnia na wysokości 1,30 m wynosi 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m, rozpiętość korony 20 × 40 m, okap korony 720 m³, średnica 3,14 m^[3]. Miąższość całego drzewa wynosi 72 m³, miąższość grubizny 65 m³, w tym pień główny 46 m³.

Historia

W 1829 roku dąb miał czternaście konarów głównych i szesnaście bocznych, a w 2008 osiem konarów głównych^[4].

W roku 1906 dąb ucierpiał od pożaru pobliskich zabudowań^[5].

W 1920 pień drzewa zacementowano; plombę tę w 1978 usunięto^[5], a ubytek wypełniono plombą z żywicy^[4] i zamaskowano płatami kory^[5].

W końcu sierpnia 1933 roku, podczas zlotu z okazji 25-lecia Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Samsonowie, obok dębu odsłonięto pamiątkowy kamień z napisem: W 25-lecie ZWC i Związku Strzeleckiego 1908-1933 – Obywatele. Kamień ten przeleżał ponad 30 lat przewrócony napisem do ziemi (do 1984); obecnie znajduje się po wschodniej stronie Bartka.

W 1934 sąd konkursowy pod przewodnictwem profesora Władysława Szafera uznał Bartka za „najokazalsze drzewo w Polsce”^[4]. Dąb uznano za pomnik przyrody orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z 28.10.1954^[4]. Drzewo zostało wpisane do rejestru pomników przyrody Rozporządzeniem nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 12 grudnia 2007 w sprawie uznania za pomniki przyrody^[6].

3 czerwca 1991 uszkodzeniu w wyniku uderzenia pioruna uległ jeden z konarów oraz część pnia – powstała tak zwana listwa piorunowa. Uszkodzenie zostało zakonserwowane^[4]. W późniejszym okresie założono na drzewie piorunochron^[5]. W 1997 roku zamontowano w miejsce drewnianych podpory teleskopowe podtrzymujące konary^[5].

Stan

Próchnienie pnia stało się poważnym problemem: grubość zdrowej tkanki nie przekracza 20 cm, a w wielu miejscach wynosi zaledwie 5 cm. Dąb zaczął się niebezpiecznie przechylać pod ciężarem jednego z konarów^[7]. W 2011 roku podjęto próby ratowania powoli obumierającego drzewa. Najnowsza koncepcja ratunku dotyczy wykonania łuku, do którego dąb mógłby zostać podwieszony – ma to pozwolić uniknąć ewentualnego złamania lub wywrócenia się drzewa. Koszt realizacji łuku to 2 miliony złotych. Ministerstwo Środowiska zgodziło się przeznaczyć pieniądze na ten cel, lecz najpierw niezbędne było wykonanie dokumentacji i opracowania, co wyniosło około 100 tysięcy złotych. Wiele fundacji, mediów i osób prywatnych rozpoczęło zbiórkę funduszy przy jednoczesnym nagłaśnianiu problemu^[8].

Legendy

Według jednej z legend król Jan III Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby^[9]. Według innej z legend ten sam król, wracając triumfalnie spod Wiednia, zostawił w dziupli tego drzewa flaszę wina i zdobyczną turecką szablę^[10].

Turystyka

W pobliżu dębu przechodzi zielony szlak turystyczny z Bliżyna do Zagnańska.

Uwagi

↑ Dane z tablicy informacyjnej, znajdującej się obok drzewa.

Przypisy

↑ CezaryC. Pacyniak CezaryC., Najstarsze drzewa w Polsce. Przewodnik, Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-199-5, OCLC 749543523 .
↑ Uczelnie badają dąb Bartek. Gazeta.pl. [dostęp 2016-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-11)].
↑ ^a ^b Ochrona przyrody. [w:] Nadleśnictwo Zagnańsk [on-line]. [dostęp 2012-08-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Portal Informacji Kulturalnej województwa świętokrzyskiego – Dąb Bartek. pik.kielce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-09)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zarzyński P. & Tomusiak R., 2013: Najgrubsze dęby Polski (2). Przyroda Polska, 7, strona 19.
↑ poz. 3552 Rozporządzenie Wojewody nr 35/2007 z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody, [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego nr 239/2007 z dnia 2007-12-14, Świętokrzyski UW .
↑ Podpora dla Bartka [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2018-07-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
↑ Paweł Rogaliński: Co zrobisz dla Bartka?. Przegląd Dziennikarski, 2011-09-28. [dostęp 2012-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Tatiana Banaś, Ryszard Garus: Legendy Świętokrzyskie. Kielce: 1996, s. 45. ISBN 83-86953-07-1.
↑ Maria Ziółkowska: Gawędy o drzewach, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, warszawa 1988, ISBN 83-205-4053-4, s. 65–74.

Bibliografia

Mieczysław Starz Dąb Bartek Zagnańsk i okolice Kielce 2007.
Mieczysław Starz Zagnańsk, Samsonów, Tumlin, Ćmińsk z dziejów osad nad górną Bobrzą Kielce 1995.
Stanisław Janicki Dąb Bartek Zagnańsk 1995.
Stanisław Janicki Spacerkiem po gminie Zagnańsk i okolicy Zagnańsk 2003.