Czosnek dziwny

Czosnek dziwny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Podrodzina

czosnkowe

Rodzaj

czosnek

Gatunek

czosnek dziwny

Nazwa systematyczna
Allium paradoxum (M.Bieb.) G.Don
Mem. Wern. Nat. Hist. Soc. 6: 72 1827[3]
Synonimy
  • Allium paradoxum var. normale Stearn
  • Scilla paradoxa M.Bieb[3].
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Czosnek dziwny[4] (Allium paradoxum (M.Bieb.) G.Don) – gatunek byliny należący do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae). Występuje naturalnie na obszarze od Kaukazu aż po Iran[5]. Podawany jest także z Azji Środkowej (góry Turkmenistanu)[6]. Gatunek ten został introdukowany w Szwajcarii[6] i w południowych Niemczech[7]. W Polsce utrzymuje się zdziczały w rezerwacie „Grądowe Zbocze”[8], gdzie szereg osobliwości florystycznych na przełomie XIX i XX w. wprowadził botanik, właściciel majątku i pasjonat introdukcji egzotów – Friedrich Carl Hermann Paeske[9].

Rośliny odmiany normale
Kwiatostan odmiany typowej paradoxum

Morfologia

Cebula
Mają kulisty kształt. Osiągają średnicę prawie 1 cm. Warstwa zewnętrzna jest błoniasta i czarno-szara[6].
Łodyga
Głąbik dorastający 20–30 wysokości, ma średnicę około 1 cm[6], jest trójkanciasty[7][10].
Liście
Pojedyncze, lancetowate, zwykle odgięte, u nasady zwężające się. Dorastają do około 20 cm (czasem 30 cm) długości i do 2,5 cm szerokości[6]. Mają wyraźną linię grzbietową[10].
Kwiaty
Zebrane w baldachy liczące u odmiany normale zwykle od 2 do 5, rzadziej do 10 kwiatów, pozbawione cebulek, u odmiany paradoxum posiadający cebulki za to tylko z 1 kwiatem lub bez kwiatów[10]. Kwiatostan wsparty jest dwoma podsadkami o długości do 2,5 cm. Kwiaty wyrastają na szypułkach osiągających od 2 do 4,5 cm. Okwiat ma szerokodzwonkowaty kształt. Jego listki są białe z niewyraźną, zieloną centralną wiązką przewodzącą. Osiągają do 12 mm długości i 6 mm szerokości. Pręciki są krótsze od okwiatu, zrośnięte u nasady. Słupek zakończony jest 3-łatkowym znamieniem[10].
Owoce
Torebki o długości 5 mm[10].

Odmiany

Wyróżnia się dwie odmiany różniące się budową kwiatostanu[10]:

  • var. normale Stearn – kwiatostan z licznymi kwiatami, bez cebulek,
  • var. paradoxum – kwiatostan z licznymi cebulkami (do 20[11]), bez kwiatów lub z jednym kwiatem.

Biologia i ekologia

Naturalnymi siedliskami są cieniste miejsca w lasach. Rośnie w górach do wysokości 2300 m n.p.m.[10] Kwitnie na przełomie kwietnia i maja (przez około 20 dni)[6].

Zastosowanie i uprawa

Roślina uprawiana w ogrodach skalnych, zalecana do sadzenia pod drzewami. Problemem w uprawie może być jej inwazyjność[10]. Roślina rozmnażana wegetatywnie za pomocą cebul potomnych powstających co roku w liczbie 3–4 przy każdej roślinie[11].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-01-30] (ang.).
  3. ↑ a b Allium paradoxum (M.Bieb.) G.Don. The Plant List. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Allium paradoxum (M.Bieb.) G.Don. Catalogue of Life. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f Allium paradoxum – Detail. Encyclopedia of Life. [dostęp 2014-10-26]. (ang.).
  7. ↑ a b Henning Haeupler, Thomas Muer: Bildatlas der Farn- und Blutenpflanzen Deutschlands. Stuttgart: Verlag Eugen Ulmer, 2000, s. 689. ISBN 3-8001-3364-4.
  8. ↑ Wanda Bacieczko, Lesław Wołejko. Aktualny stan flory i znaczenie osobliwości florystycznych dla różnorodności szaty roślinnej rezerwatu „Grądowe Zbocza” koło Recza. „Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin.”. 289 (19), s. 7-26, 2011. 
  9. ↑ Magdalena Ziarnek: Badacze szaty roślinnej Pomorza sprzed 1945 roku. Szczecin: Zakład Botaniki i Ochrony Przyrody ZUT w Szczecinie, Lonicera Krzysztof Ziarnek, 2012, s. 96-97. ISBN 978-83-936344-0-8. (Licencja Creative Commons: Uznanie autorstwa 3.0 Polska)
  10. ↑ a b c d e f g h Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 70. ISBN 978-83-7506-845-0.
  11. ↑ a b Allium paradoxum. [w:] Ornamental plants from Russia [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-11-06].