PROFILPELAJAR.COM

Czesław Pilichowski
	; Czesław Pilichowski w latach 60.
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1914 ; Rzadkwin
Data i miejsce śmierci	23 października 1984 ; Warszawa
Zawód, zajęcie	historyk, politolog, działacz polityczny
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czesław Pilichowski (ur. 20 lipca 1914 w Rzadkwinie, zm. 23 października 1984 w Warszawie) – polski działacz polityczny i historyk, badacz okupacji ziem polskich, profesor nauk politycznych, w latach 1965–1984 dyrektor Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce^[1]^[2].

Życiorys

Urodził się w rodzinie chłopskiej^[2] Marcina i Katarzyny Pilichowskich jako ich najstarszy syn. W 1933 ukończył gimnazjum w Trzemesznie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego. Na ostatnim roku studiów został asystentem prof. Romana Pollaka. Studia ukończył w 1937 roku^[2]. Odbył trzymiesięczną służbę wojskową w 67 pułku piechoty w Brodnicy, po czym wyjechał na stypendium naukowe do Szwecji^[3], studiując na uniwersytetach w Uppsali i Sztokholmie (1938–1939)^[2]. Według ustaleń Szymona Wiesenthala należał przed 1939 do Obozu Narodowo-Radykalnego i był później wydalony z PZPR za zatajenie tego faktu^[4].

Po wybuchu II wojny światowej pracował w rodzinnym gospodarstwie rolnym, po czym został, w grudniu 1939, wysiedlony z Rzadkwina do Piotrkowa Kujawskiego, gdzie spędził okres okupacji, pracując m.in. jako robotnik młynarski, budowlany oraz księgowy^[2]. W tym czasie był zaangażowany w działalność konspiracyjną narodowo-katolickiego związku Ojczyzna oraz Armii Krajowej^[3].

W latach 1946–1948 był członkiem PPR, od 1948 roku należał do PZPR^[5].

20 stycznia 1945 został wybrany członkiem Gminnej Rady Narodowej i sekretarzem Obywatelskiego Komitetu Narodowego w Piotrkowie Kujawskim. W marcu 1945 zrezygnował z tych funkcji i wyjechał do Poznania, gdzie znalazł zatrudnienie w Polskim Związku Zachodnim (PZZ), a w listopadzie przeniósł się do Warszawy^[3]. W tym czasie do PZZ weszła znaczna liczba działaczy ujawnionej w lipcu 1945 Ojczyzny^[6]. W 1946 uzyskał stopień naukowy doktora filozofii w zakresie historii kultury i socjologii. W latach 1946–1950 pełnił funkcję sekretarza generalnego i dyrektora zarządu głównego PZZ. W 1950 został organizatorem i pierwszym dyrektorem Wydawnictwa Morskiego. Ponadto pełnił funkcje sekretarza w Zarządzie Głównym Ligi Morskiej (1951–1952) oraz kierownika działu ekonomiki i planowania w Morskim Instytucie Rybackim w Gdyni (1952–1953)^[2].

W 1953 przeszedł do pracy naukowej. Współpracował z Towarzystwem Literackim, Polskim Towarzystwem Historycznym, Gdańskim Towarzystwem Naukowym i Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk^[3] oraz pełnił funkcje kustosza w Gdańskiej Bibliotece PAN (1953–1957), a także sekretarza generalnego i członka Prezydium Rady Naczelnej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich (1957–1965)^[2].

Według materiałów zgromadzonych w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej był w latach 1952–1961 tajnym współpracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa PRL o pseudonimie Wacław. W archiwum IPN znajduje się 5 teczek pracy agenta (informatora) liczących łącznie ponad tysiąc stron^[7].

3 maja 1965 został powołany na stanowisko dyrektora Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce i funkcję tę pełnił do śmierci. Jako dyrektor Głównej Komisji był inicjatorem oraz uczestnikiem kilkudziesięciu ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji poświęconych zagadnieniom nieprzedawniania i ścigania zbrodni hitlerowskich, obozom koncentracyjnym i przesiedleniom, zbrodniom wojennym i ludobójstwu^[2]. W okresie przygotowania do czystki antysemickiej w PRL, po wybuchu wojny sześciodniowej w 1967 publikował artykuły o wymowie antysemickiej w „Trybunie Ludu”, „Walce Młodych” i „Za Wolność i Lud”, a także usiłował przejąć archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego^[4]. W 1972 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk politycznych^[3]. W 1984 roku był inicjatorem przekształcenia Głównej Komisji w Instytut Pamięci Narodowej^[2].

Był członkiem m.in. Wojskowego Instytutu Historycznego, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Instytutu Zachodniego w Poznaniu, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Śląskiego w Opolu, Instytutu Bałtyckiego w Gdańsku^[2].

Zmarł 23 października 1984 podczas konferencji naukowej Ogólnopolskiego Komitetu Obrońców Pokoju. Pogrzeb odbył się 29 października na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A4-tuje-5)^[8]^[2].

Odznaczenia

Był odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Medalem 30-lecia Polski Ludowej, Złotym, Srebrnym i Brązowym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”^[5], Honorową odznaką Zrzeszenia Studentów Polskich (1962)^[9], Odznaką "Zasłużony działacz Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich" (1965)^[10] oraz Honorową Odznaką Miasta Łodzi (1983)^[11].

Wybrane publikacje

Badanie i ściganie zbrodni hitlerowskich 1944–1974, Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1975.
Dwadzieścia lat pracy narodu polskiego na ziemiach zachodnich i północnych 1945-1965, Warszawa: Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, 1965.
Fałszerstwo czy prowokacja? Odwetowcy w roli oskarżycieli, Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1977.
Hitlerowski program zagłady narodu polskiego i jego realizacja w latach 1939-1945, Warszawa: Wydaw. „Ruch”, 1972.
Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich, Gdańsk: Gdańskie Tow. Naukowe, 1962.
No Time-limit for these Crimes, Warsaw: „Interpress”, 1980.
O co walczyliśmy i o co walczymy? Zasady ideowo-programowe, osiągnięcia i cele P.Z.Z. 1921–1946, Poznań: Polski Związek Zachodni, 1947.
Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, Warszawa: PWN, 1979.
Problemy reparacji wojennych, restytucji mienia oraz odszkodowań, Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1974.
Rola partii w odzyskaniu, zagospodarowaniu i zespoleniu ziem zachodnich i północnych, Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa, 1965.
Tradycje przyjaźni polsko-niemieckiej, Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa, 1963.
Trybunał Norymberski i zasady norymberskie a sprawa ścigania i karania hitlerowskich zbrodniarzy wojennych, Warszawa: Zrzeszenie Prawników Polskich, 1971.
Tysiąc lat myśli politycznej i walki o jedną Polskę między Odrą i Bugiem, Warszawa: Rada Naczelna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Komisja Propagandy, 1962.
W XX-lecie powrotu ziem zachodnich i północnych do macierzy 1945–1965, Warszawa: Zarząd Propagandy Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, 1965.
Wybrane rocznice na lata 1965-1969 związane z ziemiami zachodnimi i północnymi, Warszawa: Zachodnia Agencja Prasowa, 1965.
Zagadnienie ziem zachodnich w programie i działalności Polskiej Partii Robotniczej, Warszawa: Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, 1962.
Zbrodnie hitlerowskie na dzieciach i młodzieży polskiej, Warszawa: „Sport i Turystyka”, 1972.

Przypisy

↑ Pilichowski Czesław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-10-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Czesław Pilichowski. „Gazeta Wyborcza Łódź”, s. 12, 7 listopada 2014. ISSN 0860-908x.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e StanisławS. Kaszyński StanisławS., Polski tropiciel hitlerowskich zbrodni – prof. Czesław Pilichowski spod Strzelna [online], 14 listopada 2013 [dostęp 2014-10-23] .
↑ ^a ^b Wiesenthal 1969 ↓, s. 16–17.
↑ ^a ^b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 750. ISBN 83-223-2073-6.
↑ BohdanB. Piętka BohdanB., Narodowcy u Gomułki [online], Tygodnik Przegląd, 30 grudnia 2019 .
↑ Informacje w inwentarzu IPN
↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
↑ Międzynarodowy Tydzień Studenta /w/ "Trybuna Ludu", nr 319, 17 listopada 1962, s. 1.
↑ Polskie granice zachodnie nie podlegają dyskusji, „Trybuna Ludu”, nr 352, 20 grudnia 1965, s. 2.
↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej miasta Łodzi, 1983, nr 7 (10 czerwca 1983), s. 6

Bibliografia

SzymonS. Wiesenthal SzymonS., Judenhetze in Polen. Vorkriegsfaschisten und Nazi-Kollaborateure in Aktionseinheit mit Antisemiten aus den Reihen der KP Polens, Bonn 1969 .