Cywilizacja prawosławna – jedna z cywilizacji wyróżnianych przez Samuela Huntingtona w pracy Zderzenie cywilizacji.

W ujęciu Samuela Huntingtona na obszarach, gdzie dominującą religią jest prawosławie, powstała specyficzna cywilizacja oparta na odrzuceniu demokracji na rzecz różnych form autokratycznych i ogromnych różnicach w poziomie życia oraz technologii pomiędzy centrami (zwłaszcza Moskwą) a prowincją. Przyczyn takiego stanu rzeczy Huntington upatrywał w bizantyjskim rodowodzie kultury tego obszaru, utrwaleniu się w toku historii (niewola tatarska, carat) niedemokratycznych form władzy oraz ograniczonemu kontaktowi z zachodnimi ruchami kulturalnymi i umysłowymi, zwłaszcza renesansem i oświeceniem.

Do obszaru cywilizacji prawosławnej Huntington zaliczał obszar byłego Związku Radzieckiego oraz Grecję, Rumunię, Bułgarię i Serbię.

Huntington przewidywał szybki upadek cywilizacji prawosławnej poprzez jej kulturowe zlanie się z cywilizacją zachodnią, jego zdaniem ten proces już rozpoczął się po rozpadzie ZSRR^{[potrzebny przypis]}. Twierdził również, że niektóre obszary tradycyjnie przynależne cywilizacji prawosławnej są obecnie przejmowane przez cywilizację islamską.

Inni historiozofowie różnie nazywają tę cywilizację, Arnold Joseph Toynbee określa ją jako ortodoksyjnochrześcijańską (odgałęzienie w Rosji). Feliks Koneczny określał cywilizację panującą w Rosji jako turańską^[1].

Pojęcie cywilizacji prawosławnej, jako określenie wspólnego obszaru kulturowego krajów zamieszkanych przez większość wyznawców prawosławia i zarazem podstawy przyszłej współpracy tych krajów, zostało przejęte przez rosyjskie koła rządowe związane z prezydentem Władimirem Putinem^[2]. W rosyjskiej publicystyce cywilizacji prawosławnej przypisywane są jednak nieco inne cechy – zdolność do pokojowego współistnienia (w szczególności z islamem), zachowanie tradycyjnej duchowości w odróżnieniu od laickiego Zachodu^[3].

• Huntington S.P. Zderzenie cywilizacji Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2001