Coya - tytuł królowej Inków.

Coya była główną żoną Inki, była uważna za córkę Księżyca, a jej pozycja była bardzo wysoka. Inka musiał się ożenić jeśli chciał zachować tron - nigdy nie pozostawał w stanie wolnym.

Oprócz coyi, władca miał inne, pomniejsze żony. Ich dzieci mogły dziedziczyć, pod warunkiem jednak, że coya nie miała potomków.

Według jednej z legend w Cuzco objęła rządy królowa Mama Huaco, która przyjęła tytuł "coya". Władała samodzielnie, do czasu narodzin nieślubnego syna, którego ogłosiła potomkiem Słońca i wydała się za niego za mąż. Dzieckiem tym był pierwszy Inka - Manco Capac. Odtąd Inka i coya rządzili wspólnie.

Według innych legend Mama Huaco była w rzeczywistości tylko siostrą pierwszej pary królewskiej - Mamy Ocllo i Manco Capaca. Niektórzy utożsamiają ją z Mamą Ocllo.

Prawdopodobnie Inkowie pojmowali za żony kuzynki lub siostry dla wzmocnienia swej władzy. Za czasów Topy Inki wprowadzono całkowity przymus ślubów władcy z siostrami. Prawdopodobnie system dziedziczenia tronu był matrylinearny: dziedziczył syn królowej (cesarzowej), a zarazem siostrzeniec władcy.

Coya miała ogromną władzę. Nie prowadziła podbojów, ale pełniła często rolę mediatora z podbitymi ludami. (Tak robiła np. Mama Ocllo II za czasów Topy Inki.) Gdy Inka umierał i wybierano jego następcę, rozgrywki w imieniu kandydatów prowadziły ich matki. Zazwyczaj władcą zostawał syn coyi, ale zdarzały się wyjątki.

Pozycja coyi nie uległa zmianie w czasie konkwist, np. żona Manco Inki bezkarnie sprzeciwiła się mężowi i nie opuściła miejsca swego pobytu, wbrew jego rozkazom.

• Jan Szemiński i Mariusz Ziółkowski, "Mity, rytuały i polityka Inków" PIW, Warszawa 2014
• Maria Rostworowska, "Historia państwa Inków" PIW, 2007