Choroby spowodowane powtórzeniami trinukleotydów (ang. trinucleotide repeat (expansion) disorders) – grupa chorób uwarunkowanych genetycznie, spowodowanych mutacją dynamiczną, czyli nieprawidłowo dużą liczbą powtórzeń sekwencji danego trinukleotydu. W warunkach prawidłowych takie krótkie powtarzające się sekwencje rozproszone są w całym genomie człowieka; translacja nieprawidłowych powtórzeń zlokalizowanych w obrębie genu może prowadzić do utworzenia defektywnego białka, nie pełniącego prawidłowo swoich funkcji, co powoduje chorobę.
Jak dotąd zidentyfikowano kilkanaście chorób ekspansji trinukleotydowych. W blisko połowie z nich powtarzany trinukleotyd to CAG
, kodujący glutaminę; podgrupę tych schorzeń określa się jako choroby ekspansji poliglutaminowych (polyglutamine (PolyQ) diseases). Pozostałe choroby spowodowane są powtórzeniami trójek nukleotydów kodujących inne niż glutamina aminokwasy lub krótkich sekwencji znajdujących się w obszarach niekodujących (np. w intronach); traktowane są łącznie jako choroby ekspansji nieglutaminowych (non-PolyQ diseases). Podział taki jest dodatkowo umotywowany danymi klinicznymi: choroby ekspansji glutaminowych są neurologicznymi chorobami degeneracyjnymi, których objawy ujawniają się w późniejszym wieku; choroby ekspansji nieglutaminowych nie są do nich podobne w obrazie klinicznym.
Choroby ekspansji glutaminowych
Choroba (synonimy)
|
Białko o upośledzonej funkcji
|
Lokalizacja powtórzenia
|
Liczba powtórzeń
|
OMIM
|
Zanik zębatoczerwienny pallidoniskowzgórzowy (DRPLA, choroba Naito-Oyanagi, NOD, w tym zespół rzeki Haw, HRS)
|
Atrofina-1
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała (<100)
|
OMIM 125370
|
Choroba Huntingtona (HD)
|
Huntingtyna
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała (<100)
|
OMIM 143100
|
Choroba Kennedy’ego (zależny od chromosomu X rdzeniowo-opuszkowy zanik rdzeniowy, SBMA)
|
Receptor androgenowy
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała
|
OMIM 313200
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 1 (SCA1)
|
Ataksyna 1
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała (<100)
|
OMIM 164400
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 2 (SCA2)
|
Ataksyna 2
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała (<100)
|
OMIM 183090
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 3 (SCA3, choroba Machado i Josepha, MJD)
|
Ataksyna 3
|
Otwarta ramka odczytu
|
Mała (<100)
|
OMIM 109150
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 6 (SCA6)
|
α-1-polipeptyd 4 izoformy kanału Ca typu L
|
|
Mała (<100)
|
OMIM 183086
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 7
|
|
|
|
OMIM 164500
|
Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, typ 17
|
|
|
|
OMIM 607136
|
Choroby ekspansji nieglutaminowych
Bibliografia
- Robert K. Murray Biochemia Harpera. PZWL, Warszawa 2005 ISBN 83-200-3347-0.
- Choroby spowodowane zmianą liczby powtarzalnych sekwencji DNA. W: Tomasz Sobów, Paweł P. Liberski: Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 271–280. ISBN 83-200-2636-9.