Cerkiew św. Mariny – prawosławna cerkiew w Płowdiwie, w jurysdykcji metropolii płowdiwskiej Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego. Zbudowana w II połowie XVIII w. i gruntownie przebudowana w połowie XIX w., na miejscu starszych świątyń, na południowych stokach wzgórza Taksim tepe, przy ulicy Wyłkowicza.
Historia
Wzmianka o cerkwi św. Mariny znajduje się w relacji niemieckiego podróżnika Stefana Gerlacha z 1578 r. Pisząc o Płowdiwie, wspomniał on o ośmiu cerkwiach w mieście, z których najważniejszą była katedralna metropolitalna św. Mariny. W 1589 r. drewniana cerkiew została zniszczona przez pożar. Wierni odbudowali świątynię, jednak przetrwała ona tylko do kolejnego pożaru w 1611 r. Kolejna cerkiew przetrwała do następnego pożaru w XVIII w.[1]
W 1783 r. na miejscu spalonych drewnianych świątyń wzniesiono murowaną cerkiew św. Mariny. Konsekrował ją metropolita Cyryl, zwierzchnik greckiej eparchii z siedzibą w Płowdiwie. W 1828 r. rozpoczęto prace nad nowym cerkiewnym ikonostasem, amboną i baldachimem nad stołem ołtarzowym. Wykonali je artyści związani z debarską szkołą rzeźbiarską – Kosta Pasiko i Kosta Koci, z fundacji Duszka Morawenowa. Ikonostas został ukończony po czterech latach prac[1].
Około 1851 r. cerkiew została gruntownie przebudowana i powiększona, gdyż w Imperium Osmańskim zostały wycofane dotychczas obowiązujące ograniczenia rozmiaru nowych świątyń chrześcijańskich. Przebudową budynku kierował Nikoła Tomczew, mistrz ze szkoły bracigowskiej[1]. W latach 50. XIX w. wstawiono do niej również nowy tron biskupi, wykonany przez Dimityra i Antona Tomiszewów. W 1856 r. gotową świątynię wyświęcił metropolita płowdiwski Chryzant[1]. Do nowej cerkwi przeniesiono ikonostas wykonany dla starszej, a następnie wymieniono w nim wizerunki Matki Bożej i Chrystusa Zbawiciela (autorstwa Stanisława Dospewskiego), dodano do niego również nowe ikony Narodzenia Pańskiego i św. Jana Chrzciciela (napisane przez Nikołę Odrinczanina)[1].
W latach 1869–1870 w północnej części terytorium cerkiewnego wzniesiono sześciokondygnacyjną drewnianą dzwonnicę, niepołączoną z budynkiem samej cerkwi[1].
Po utworzeniu w 1870 r. Egzarchatu Bułgarskiego w Płowdiwie utrzymano metropolię grecką (w jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopolitańskiego, od którego oddzielił się egzarchat). Cerkiew św. Mariny pełniła funkcje katedry greckich biskupów do 1906 r.[1], kiedy metropolitę greckiego ostatecznie zmuszono do wyjazdu z miasta, a wszystkie świątynie w jego jurysdykcji przyłączono do bułgarskiej metropolii płowdiwskiej[2]. Cerkiew św. Mariny jest domową cerkwią metropolitów płowdiwskich (funkcje soboru katedralnego pełni natomiast płowdiwski sobór Zaśnięcia Matki Bożej[3]).
Architektura
Cerkiew została zbudowana w stylu typowym dla prawosławnych świątyń z okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego[1], z kamieni[4]. Jest to wydłużona trójnawowa bazylika, w której nawy oddzielone są od siebie rzędami kolumn, każda z naw jest natomiast nakryta sklepieniem kolebkowym[4]. Nieznacznie wystający ośmioboczny bęben budowli i niska, spłaszczona kopuła upodabnia XIX-wieczną cerkiew do znacznie starszych budowli bizantyjskich[4]. Od zachodu rozmieszczona jest otwarta kolumnada pełniąca funkcje narteksu, w której w 1858 r. Nikita Odrinczanin wykonał dekorację malarską złożoną z 29 scen biblijnych, z czego 24 starotestamentowych[1].
Najcenniejszym elementem wyposażenia cerkwi św. Mariny jest ikonostas z drewna orzechowego. Autorzy konstrukcji rozmieścili w przestrzeniach między ikonami postacie aniołów, zwierząt (ptaków, gadów) oraz stworzeń fantastycznych w połączeniu z bardzo skomplikowanym ornamentem roślinnym[4].
Przypisy
