Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich

Церква Антонія і Феодосія Печерських

nr rej. 80-382-0267
sobór katedralny
Widok ogólny
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Kijów
Wyznanie	prawosławne
Kościół
Wezwanie	Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Andrzeja
Historia Data rozpoczęcia budowy 1893 Data zakończenia budowy 1895 Data zamknięcia lata 30. XX wieku Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data zniszczenia 1941 Data odbudowy do 1956
Dane świątyni Styl bizantyjsko-rosyjski Architekt Władimir Nikołajew Świątynia • materiał bud. • cegła Kopuła • liczba kopuł 1 Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1
Położenie na mapie Kijowa Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich
Położenie na mapie Ukrainy Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich
50,434833°N 30,558056°E/50,434833 30,558056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich – prawosławna cerkiew w Kijowie, w kompleksie ławry Peczerskiej. Zbudowana jako cerkiew refektarzowa, w latach 1992-2022 pełnił funkcję soboru katedralnego metropolii kijowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego.

Pierwszy murowany refektarz, położony na miejscu obecnie istniejącej cerkwi, wzniesiony został w 1108. Został on poważnie uszkodzony w 1230. Informacje o kolejnej takiej budowli pochodzą z 1684, gdy mieszczanin Mychajło Maksymowycz ufundował nowy refektarz, który był budowany przez kolejne dziesięć lat. W 1718 obiekt został poważnie uszkodzony podczas pożaru. Został odbudowany w stylu baroku ukraińskiego i w 1720 udekorowany z zewnątrz freskami. W 1862 budynek podwyższono o jedno piętro, w którym urządzono cele posłuszników, którzy pracowali przy przygotowywaniu i wydawaniu posiłków^[1].

W 1893 Sobór Duchowny Ławry Peczerskiej postanowił zburzyć XVII-wieczny refektarz i wznieść na jego miejscu nową budowlę. Projekt nowej jadalni z cerkwią opracował Władimir Nikołajew. Budowa obiektu trwała rok (1895); świątynię konsekrowano 13 sierpnia 1895^[1].

W latach 30. XX wieku władze radzieckie zlikwidowały wspólnotę monastyczną ławry Pieczerskiej; już wcześniej monaster został udostępniony do zwiedzania i urządzono w nim szereg wystaw muzealnych^[2]. W grudniu 1941, gdy wysadzony w powietrze został sobór Zaśnięcia Matki Bożej (główna cerkiew w kompleksie Ławry), podczas wybuchu ucierpiała również świątynia refektarzowa. Po zakończeniu wojny obiekt odremontowano – do 1956 odnowiono bryłę budynku, zaś w latach 1976–1980 zrekonstruowano wnętrze^[1].

Cerkiew Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich została przywrócona do użytku liturgicznego w 1990, zaś od 1992 była soborem katedralnym eparchii kijowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego^[1]. Pozostawała przy tym własnością państwa. W 2016 r. Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego zawarł z muzeum Ławry Peczerskiej kolejną umowę najmu obiektu, która pozostała w mocy do 31 grudnia 2022. Nowy kontrakt nie został podpisany^[3].

Cerkiew, przyległa bezpośrednio do refektarza, została wzniesiona w stylu nawiązującym do architektury bizantyjskiej. Zbudowano ją na planie ośmioboku i zwieńczono kopułą o średnicy blisko 20 m, położoną na bębnie, w którym wybito rząd okien. Od wschodu cerkiew posiada absydę, w której rozmieszczono pomieszczenie ołtarzowe. Zarówno refektarz, jak i cerkiew zdobione są rzeźbami i freskami oraz otoczone fryzem^[1]. Podłoga świątyni wyłożona jest metalowymi płytami^[1].

We wnętrzu cerkwi znajdują się ikona św. Andrzeja z cząsteczką relikwii z lat 90. XX wieku oraz zabytkowa ikona Zaśnięcia Matki Bożej^[1].