Częstochowski Klub Sportowy Budowlani – polski klub lekkoatletyczny (dawniej wielosekcyjny), mający siedzibę w Częstochowie. Występuje w najwyższej klasie rozgrywek Ligi lekkoatletycznej, jest zrzeszony w PZLA (Polski Związek Lekkiej Atletyki).
Drużyna piłkarska
W grudniu 1921 r. zarejestrowano Częstochowski Klub Sportowy Orlęta. Nazwa odnosiła się do bohaterskiej młodzieży, która brała udział w obronie Lwowa podczas wojny polsko-ukraińskiej. Na znak przelanej krwi przez lwowskie Orlęta, przyjęto czarno-czerwone barwy oraz herb z orlim gniazdem, znad którego wystawały trzy głowy młodych ptaków. Sekcje piłkarska i lekkoatletyczna ćwiczyły na placu przy koszarach 27 pułku piechoty. Charakter obiektu sportowego nadała temu boisku działalność założonego w 1923 r. Wojskowego Klubu Sportowego 27 pp.[1][2][3]
W 1925 r. doszło do fuzji CKS Orlęta z istniejącym od 1919 r. KS Czenstochovia. Zmieniono wówczas nazwę na Częstochowski KS[1].
W sezonie 1928 CKS występował w rozgrywkach klasy A, po wygranych barażach z Victorią 3:1, 0:3, 2:0[4][5].
15 marca 1931 r. klub został włączony do powstałego w 1927 r. Stowarzyszenia Pracy Społeczno-Wychowawczej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego i od tego momentu do 1939 r. funkcjonował jako Koło Sportowe "Brygada"[1].
Po II wojnie światowej reaktywowano Częstochowski Klub Sportowy. W latach 1945–1946 zawodnikiem klubu był sześciokrotny reprezentant PolskiAdolf Krzyk. W 1947 r. drużyna piłkarska wygrała rozgrywki okręgowe i walczyła o awans do Ligi Państwowej. Na drodze CKS-u do elity stanął Widzew Łódź, z którym przegrali 0-4 i 1-5, RKS Radom (1-1, 2-3) i Sygnał Lublin (3-0, 4-1). W końcowej tabeli łodzianie byli najwyżej i awansowali po raz pierwszy do ekstraklasy, a CKS zajął trzecie miejsce[1].
W sierpniu 1948 r. CKS został połączony z MKS Legion Częstochowa i przywrócono nazwę KS Brygada. W 1949 r. patronem klubu został Związek Zawodowy Pracowników Skarbowych, a w czasie reorganizacji sportu Brygada trafiła do Zrzeszenia Sportowego „Związkowiec”. Ponieważ Zrzeszenie fryzjerów, cukrowników, radiowców czy pracowników przemysłu skórzanego nie należało do majętnych, w 1950 r. szukano wsparcia w ZS Budowlani. Do uzyskania go przyczynił się pracujący w branży budowlanej siatkarz Mieczysław Hrehorów. W 1953 drużyna piłkarska pod nazwą KS Częstochowa występowała w grupie łódzkiej III ligi zajmując 6. miejsce[6]. W 1957 roku do nazwy Budowlani dodano człon Częstochowski Klub Sportowy. Oprócz piłki nożnej, uprawiano boks, koszykówkę, piłkę ręczną, siatkówkę, a także przez niedługi okres hokej[1].
Na początku lat 60. XX w. drużyna piłkarska klubu występowała w rozgrywkach III ligi. W źródłach wymieniana była pod kilkoma nazwami; w relacjach meczowych w Przeglądzie Sportowym jako KS Częstochowa, w innych także jako Garnizonowy WKS (Wojskowy Klub Sportowy) oraz Budowlani Częstochowa. Trenerem drużyny piłkarskiej był m.in. Eugeniusz Seifried. Na przełomie lat 60-70. XX w. zdecydowano, że sztandarową sekcją klubu zostanie lekka atletyka, a pozostałe straciły na znaczeniu. W połowie lat 70 XX w. sekcja piłki nożnej została uznana za nierentowną i zlikwidowana[1].
Robert Jung. Rywalizacja Widzewa Łódź z drużynami piłkarskimi z Częstochowy w seniorskich rozgrywkach piłki nożnej mężczyzn w XX wieku. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, s. 153-154, 2011. ISSN2080-2005.
