Borowiec dęty

Borowiec dęty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

maślakowate

Rodzaj

Suillus

Gatunek

borowiec dęty

Nazwa systematyczna
Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers
Monogr. North Amer. Species Suillus: 30 (1964)
Multimedia w Wikimedia Commons

Borowiec dęty, maślak dęty[1] (Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1836 r. Wilhelm Opatowski nadając mu nazwę Boletus cavipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1964 r. A.H. Sm. & Thiers, przenosząc go do rodzaju Suillus[2].

Synonimy naukowe:

  • Boletinus cavipes (Opat.) Kalchbr. 1867
  • Boletinus cavipes f. aureus (Rolland) Singer 1938
  • Boletinus cavipes var. aureus Rolland 1888
  • Boletinus porosus (Berk.) Peck
  • Boletopsis cavipes (Opat.) Henn., in Engler & Prantl 1900
  • Boletus cavipes Opat. 1836
  • Boletus porosus (Berk.) Sacc. 1891
  • Euryporus cavipes (Opat.) Quél. 1886
  • Paxillus porosus Berk. 1847[3].

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r., wcześniej używała też nazwy borowik pustotrzonowy, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę borowiczak dęty[4]. Wszystkie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, według Index Fungorum gatunek ten bowiem należy obecnie do rodzaju Suillus (maślak). W internetowych atlasach grzybów opisywany jest jako maślak dęty[5]. Nazwę maślak dęty rekomenduje też Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała w 2021 r.[6]

Morfologia

Kapelusz

4–12 cm średnicy, początkowo półkolisty lub stożkowaty, z wiekiem płaski z małym garbkiem pośrodku. Początkowo ma brzeg podwinięty, później ostry. Cały pokryty jest drobnymi, ciemniejszymi kosmkami i jest pilśniowato łuskowaty. Kolor od żółtobrązowego przez czerwonobrązowy do brązowego[7].

Rurki

Krótkie, nieco zbiegające na trzon. Pory bardzo duże, promieniście wydłużone w kolorze od żółtego do żółtooliwkowego. Nie zmieniają koloru. za młodu okryte są białawą osłoną[7].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2 cm, walcowaty, dołem zgrubiały, pusty. Barwy tej samej co kapelusz lub jaśniejszy. W górnej części z białawym pierścieniem[7].

Miąższ

W kapeluszu żółtawy, gąbczasty, w trzonie biały i bardziej zwarty. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Zapach przyjemny, smak nieco kwaśny, u starszych okazów gorzkawy[7].

Wysyp zarodników

Oliwkowożółtawy. Zarodniki elipsoidalno-wrzecionowate, o rozmiarach 7–19 × 3–4 μm[8].

Występowanie i siedlisko

W piśmiennictwie naukowym podano ponad 80 jego stanowisk w Polsce[9]. Częściej występuje w górach[7]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów rzadkich (R)[10].

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje wyłącznie pod modrzewiami, z którymi tworzy mikoryzę[9].

Znaczenie

  • W latach 1995–2004 gatunek był objęty ochroną częściową, od roku 2004 podlegał ochronie ścisłej, a od 2014 ponownie jest pod ochroną częściową[9].
  • Jest jadalny, choć zwykle nisko się ceni jego walory smakowe.

Przypisy

  1. ↑ Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2018-11-15].
  2. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05].
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
  4. ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ Grzybland. Maślak dęty [online] [dostęp 2013-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-05].
  6. ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Polskie Towarzystwo Mykologiczne, 6 października 2022.
  7. ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  8. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  9. ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  10. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.