Po zmieszaniu roztworów reagentów, w obu przypadkach natychmiast pojawia się intensywny niebieski kolor produktu. W roztworze występuje równowagaredox pomiędzy wolnymi i skompleksowanymi jonami żelaza[6]:
Fe3+ + [FeII(CN)6]4− ⇌ Fe2+ + [FeIII(CN)6]3−
która ustala się po ok. 2–3 min i jest przesunięta w prawo. W ciele stałym przeciwnie, atomy Fe(II) związane są z atomami węgla grupy cyjankowej tworząc oktaedryczny kompleksowy anion heksacyjanożelazianowy(II). Atomy Fe(III) otoczone są sześcioma atomami azotu grupy CN[5][6].
Pomimo że pierwsze doniesienia o identyczności błękitu pruskiego i Turnbulla pochodzą z roku 1936[6] i są potwierdzone późniejszymi badaniami[5][6], związki bywają uważane za odmienne (błękitowi Turnbulla przypisuje się wzór FeII3[FeIII(CN)6]2, co wynika prawdopodobnie z trudności analitycznych związanych z różnicą w stopniach utlenienia atomów żelaza w roztworze i w ciele stałym)[5].
Zastosowanie
Stosowany jest głównie jako pigment do farb, służy także jako substancja elektroaktywna w elektrochemii. Może być również wykorzystany jako czynnik kompleksujący w leczeniu zatruć metalami ciężkimi, szczególnie talem i radioaktywnymcezem. Stosowany jest również w chemii analitycznej jako produkt reakcji wykrywania kationu żelaza(II) w drugiej grupie kationów. Powstawanie błękitu pruskiego/Turnbulla jest bardzo czułą reakcją, stosowaną w tzw. próbach pierwotnych (w chemii analitycznej), pod warunkiem, że nieobecne są jony Mn2+, Ni2+ lub Co2+.
Historia
Po raz pierwszy został wytworzony w 1709 r. przez farmaceutę Johanna Konrada Dippela, który chcąc uzyskać czerwoną barwę, omyłkowo wymieszał wywar z koszenili, siarczan żelaza i węglanu potasu (który wcześniej posłużył do ratyfikowania oleju zwierzęcego). Zamiast czerwieni uzyskał błękit, któremu nadał nazwę „berlińskiego”[7].
Kolor ten został przyjęty jako barwa armii pruskiej, w odróżnieniu od kolorów zielonego armii rosyjskiej (bazującego na barwnikach roślinnych) i niebieskiego armii francuskiej i bawarskiej (bazujących na barwniku indygo). Barwnik pruski w praktyce okazał się trudny do utrzymania w czystości – spierał się w kontakcie z mydłem.
W XIX wieku stosowany był dla odczytania palimpsestów.
Jeden z barwników stosowanych przez więźniów do wykonywania tatuaży[8].
↑ abcdL.D.L.D.HansenL.D.L.D., W.M.W.M.LitchmanW.M.W.M., G.H.G.H.DaubG.H.G.H., Turnbull’s blue and Prussian blue: KFe(III)[Fe(II)(CN)6], „Journal of Chemical Education”, 46 (1), 1969, s. 46, DOI: 10.1021/ed046p46.
↑ abcdeReed M.R.M.IzattReed M.R.M. i inni, Calorimetric study of Prussian blue and Turnbull’s blue formation, „Inorganic Chemistry”, 9 (9), 1970, s. 2019–2021, DOI: 10.1021/ic50091a012.
↑MichelM.PastoreauMichelM., Niebieski-historia koloru, Warszawa 2013: Oficyna Naukowa, ISBN 978-83-7737-050-6. Brak numerów stron w książce