Antoni Wałecki

Antoni Bazyli Wałecki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 czerwca 1815
Łuków

Data i miejsce śmierci

12 stycznia 1897
Warszawa

Zawód, zajęcie

zoolog

Stanowisko

kustosz Gabinetu Mineralogicznego Szkoły Głównej

Partia

Stowarzyszenie Ludu Polskiego

Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Bazyli Wałecki (ur. 14 czerwca 1815 w Łukowie, zm. 12 stycznia 1897 w Warszawie) – polski zoolog, członek Stowarzyszenia Ludu Polskiego, kustosz Gabinetu Mineralogicznego Szkoły Głównej Warszawskiej, znawca fauny kręgowców i flory Polski, badacz wschodniej Syberii i Bajkału[1], autor ponad 130 publikacji[1].

Życiorys

Urodził się jako najstarszy syn Karola i Elżbiety z Lottich. Jego ojciec był urzędnikiem. Antoni Wałecki do 1831 roku uczęszczał do miejscowej szkoły w Łukowie, następnie do gimnazjum wojewódzkiego w Lublinie. W 1836 rozpoczął studia w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, gdzie pobierał nauki przyrodnicze i lekarskie[2]. Szczególne znaczenie miały dla niego wykłady z mineralogii i zoologii prowadzone przez Karola Eichwalda[1]. Jednocześnie zaangażował się w działalność grupy patriotycznie nastrojonych studentów, tworzących Związek Studentów Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, a następnie Towarzystwo Demokratyczne – w 1837 stał się członkiem Stowarzyszenia Ludu Polskiego i łącznikiem między studencką organizacją wileńską a Warszawą[1]. W 1838 został aresztowany i wyrokiem z maja 1839 skazany na zesłanie do kopalń w Nerczyńsku na Syberii. Tam poznał Benedykta Dybowskiego. W czasie zesłania prowadził badania zoologiczne i botaniczne przyrody Syberii[2].

Po 19 latach spędzonych na zesłaniu Wałecki został zwolniony na mocy amnestii i w 1857 wyjechał do Lublina, a następnie do Warszawy. Podjął pracę w Gabinetach Zoologicznym i Mineralogicznym, początkowo jako wolontariusz. W 1860 objął posadę pomocnika dyrektora, a od 1860 kustosza Gabinetu Mineralogicznego Szkoły Głównej Warszawskiej (później Uniwersytetu Warszawskiego)[1][2].

Główną specjalnością Antoniego Wałeckiego była ichtiologia, której był biegłym znawcą[2]. Został nazwany „ojcem polskiej ichtiologii”[3], uznany twórcą podwalin polskiego rybactwa[4]. Wprowadził do polskiej literatury dawne nazwy ludowe i wiele nowych zwyczajowych nazw ryb, z których liczne zostały powszechnie przyjęte. Napisał ponad 130 publikacji[1]. Pisał też drobne artykuły sprawozdawcze, informacyjne i krytyczne. Był współpracownikiem pierwszej Encyklopedii Orgelbranda, współpracował z czasopismem Wszechświat. Zajmował się też edukacją młodzieży[2]. W 1893 przeszedł na emeryturę[1][2].

Dla upamiętnienia nazwiska Wałeckiego Benedykt Dybowski w 1869 wybrał dla nowo opisanego czebaka amurskiego epitet gatunkowy waleckii (Idus waleckii, obecnie Leuciscus waleckii), a Halina Rolik w 1970 nazwała takim samym epitetem brzanę karpacką (Barbus cyclolepis waleckii, obecnie B. waleckii).

Wybrane publikacje

  • Antoni Wałecki. Antylopy Środkowej Azji. „Biblioteka Warszawska”. 2, 1859. 
  • Antoni Wałecki. Materiały do fauny ichtiologicznej Polski. „Biblioteka Warszawska”, 1863. 
  • Antoni Wałecki: Systematyczny przegląd ryb krajowych. Warszawa: Drukarnia Gazety Polskiej, 1864.
  • Antoni Wałecki. Przegląd zwierząt ssących krajowych. „Biblioteka Warszawska”. 2, 1866. 
  • Antoni Wałecki. Fauna zwierząt ssących Warszawy i jej stosunek do całego kraju. „Pamiętnik Fizjograficzny”. I, 1881. 
  • Antoni Wałecki. Materiały do zoografii Polski: Skrzeki—Amphibia. „Pamiętnik Fizjograficzny”. II, 1882. 
  • Antoni Wałecki. Materiały do zoografii Polski: Płazy—Reptilia. „Pamiętnik Fizjograficzny”. III, 1883. 
  • Antoni Wałecki. Przyczynek do fauny teriologicznej kraju: Sminthus. „Pamiętnik Fizjograficzny”. IV, 1884. 
  • Antoni Wałecki. Materiały do zoografii krajowej—Microraammalia, drobne zwierzątka ssące. „Pamiętnik Fizjograficzny”. V, 1885. 
  • Antoni Wałecki. Przyczynek do naszej fauny ichtiologicznej. „Pamiętnik Fizjograficzny”. IX, s. 275–295, 1889. 
  • Antoni Wałecki. Przyczynek do fauny ichtiologicznej. „Pamiętnik Fizjograficzny”. X, 1890. 

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g J. Trynkowski, A. Woltanowski. Antoni Walecki (1815-1897), badacz Wschodniej Syberii i Bajkału. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 4, 1990. 
  2. ↑ a b c d e f A. Ślósarski, B. Znatowicz. Antoni Wałecki — wspomnienie pośmiertne. „Wszechświat”. 18 (4), 1897. 
  3. ↑ J. M. Rembiszewski: Ichtiologia. W: Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973 (wyd. II 1976), seria: Mały słownik zoologiczny.
  4. ↑ Guziur J., Śliwiński J., Ciszewski K.. Wielcy polskiego rybactwa. Cz.1: Antoni Bazyli Wałecki ps. Nikodem, (14.06.1815 - 12.01.1897). „Przegląd Rybacki”. 5 (137), s. 40–41, 2014. 

Linki zewnętrzne