Anna Leopoldowna

Elżbieta Katarzyna Krystyna von Mecklenburg-Schwerin

regentka Rosji
Okres	od 9 listopada 1740 do 25 listopada 1741
W imieniu	Iwana VI
Poprzednik	Ernest Jan Biron
Dane biograficzne
Dynastia	meklemburska
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1718 Rostock
Data i miejsce śmierci	19 marca 1746 Chołmogory
Przyczyna śmierci	śmierć w połogu
Miejsce spoczynku	Ławra Aleksandra Newskiego w Petersburgu
Ojciec	Karol Leopold (książę Meklemburgii)
Matka	Katarzyna Iwanowna
Mąż	Antoni Ulryk z Brunszwiku-Wolfenbüttel od 3 lipca 1739 do 19 marca 1746
Dzieci	Iwan VI, Katarzyna, Elżbieta, Piotr, Aleksy
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Anna Leopoldowna, urodzona jako Elżbieta Katarzyna Krystyna z Meklemburgii-Schwerinu (ur. 18 grudnia 1718 w Rostocku^[1], zm. 8 marca^?/19 marca 1746 w Chołmogorach) – księżniczka meklemburska, księżna Brunszwiku od 1739 r. jako żona Antoniego Ulryka, regentka Rosji w latach 1740-1741 w imieniu syna Iwana VI, jedyna córka Karola Leopolda i Katarzyny Iwanowny.

Elżbieta urodziła się 18 grudnia 1718 r. w Rostocku jako córka Karola Leopolda, księcia Meklemburgii i Katarzyny Iwanownej, carówny rosyjskiej^[2][1]. Ze strony matki jej dziadkiem byli car Rosji Iwan V^[1]. Została ochrzczona w obrządku protestanckim pod imionami Elżbieta Katarzyna Krystyna^[1]. Ojciec Elżbiety słynął z brutalności.; dodatkowo warunki, w których żyły księżna i księżniczka zaniepokoiły ich matkę i babkę Praskowię Sałtykową^[3]. Wdowa po carze poprosiła brata zmarłego męża, obecnie panującego Piotra Wielkiego, o zgodę na opuszczenie Meklemburgii przez Katarzynę^[2]. Cesarz zgodził się i w 1723 r. księżna powróciła do Rosji zabierając ze sobą córkę^[3].

W styczniu 1730 r. zmarł cesarz Piotr II, ostatni Romanow w linii męskiej^[4][5]. Nie zdążył się ożenić i nie pozostał po sobie legalnych potomków^[5]. Matka Elżbiety jako najstarsza córka Iwana V była jedną z pretendentek do objęcia tronu Rosji, jednak Najwyższa Tajna Rada ze względu na niechęć do jej męża odrzuciła jej kandydaturę i cesarzową została młodszą siostra Katarzyny Anna^[5].

Bezdzietna cesarzowa w 1732 r. ogłosiła, że dziedzicem tronu będzie syn urodzony przez jej siostrzenicę Elżbietę^[6]. Rok później 15-letnia księżniczka przeszła na prawosławie i przyjęła imię Anna na cześć ciotki^[1]. Od tamtej pory funkcjonowała jako Anna Leopoldowna^[1].

2 lipca 1739 r. Annę zaręczono z Antonim Ulrykiem, księciem brunszwickim^[1]. Dzień później odbył się ich ślub^[1]. Małżonkowie znali się od 1733 r. i lubili^[1]; Antoni był kuzynem zmarłego Piotra II^[7]. Anna cieszyła się, że ciotka wybrała Antoniego na jej męża^[1].

Według innej wersji zaręczyny odbyły się w 1738 r. a Anna nie lubiła Antoniego^[8]. Publicznie określała go niedołęgą i traktowała z pogardą nawet podczas uczty weselnej^[8]. Faworyt cesarzowej Ernest Biron widząc niechęć dziedziczki do narzeczonego zaproponował jej małżeństwo ze swoim synem Piotrem, jednak Anna odparła, że woli poślubić krewnego cesarza rzymskiego niż syna stajennego^[8]. Cesarzową uraziła ta propozycja i chciała zdymisjonować Birona, ale ostatecznie nie zdecydowała się na to^[8].

Niezależnie od rzeczywistych relacji pomiędzy Anną i Antonim cesarzowa uznawała to małżeństwo za doskonałe pod względem politycznym^[8]. Książę jako kuzyn ówczesnej dziedziczki cesarza Karola VI Marii Teresy był popierany przez Austrię, sojusznika Rosji^[8].

Anna i jej mąż uważali się za jedynych spadkobierców tronu rosyjskiego^[1]. Rok po ślubie Anna urodziła syna Iwana, którego nazwano na cześć swego pradziadka^[1]. Dziecko natychmiast zostało zabrane Annie przez cesarzową, która jednak ciężko zachorowała 5 października 1740 r.^[9] Pięć dni później oficjalnie zaprezentowała dworzanom Iwana jako jej sukcesora^[9]. Zmarła 17 października 1740 r.^[9]

Ernest Biron natychmiast po śmierci Anny Iwanowny objął rządy regencyjne^[9]. Z tą decyzją nie zgadzali się Anna i jej mąż, którzy nienawidzili kochanka zmarłej cesarzowej^[9][1]. Biron próbował aresztować Antoniego Ulryka za obrazę jego osoby^[10][9]. Groził Annie, że wydali ich z Rosji a na tronie obsadzi Elżbietę Piotrowną lub jej siostrzeńca Karola Ulryka^[9].

Wobec takiego obrotu spraw wicekanclerz Andriej Ostermann i feldmarszałkek Burkhard Münnich namawiali Annę do obalenia regenta^[9]. Księżna wraz z mężem, pułkownikiem Hermannen von Mansteinem i Munnichem szykowali przewrót pałacowy^[10]. 9 listopada 1740 r. około 3 nad ranem Munnich wraz z trzydziestoma gwardzistami aresztował Birona, jego żonę i brata^[11]. Dzień później Anna już jako regentka zarzuciła obalonemu regentowi próbę obalenia cesarza oraz chęć zamordowania jej i Antoniego^[10]. Hrabia został uwięziony a jego majątek skonfiskowano^[10]. W kwietniu 1741 r. został zesłany do Pełymu^[12].

Objęcie władzy przez Annę gwardia przyjęła pozytywnie^[13]. Cofnęła wprowadzony przez jej poprzednika zakaz chodzenia przez żołnierzy do karczm^[13]. Mężowi nadała tytuł generalissimusa a ambitnemu Münnichowi powierzyła urząd pierwszego ministra^[11]. Rodziny Golicynów i Dołgorukich odzyskały swoje miejsce na dworze cesarskim^[13]. Inni uczestnicy przewrotu otrzymali majątki ziemskie i wsparcie finansowe^[13]. Anna zaczęła tytułować się Wielką księżną Rosji i Regentką Imperium^[11][13].

Anna i Antoni nie mieli doświadczenia politycznego; duże wpływy na rządy miał mianowany generałem admirałem Andriej Ostermann^[12]. Cieszył się zaufaniem Anny, która oddała się macierzyństwu i znajomości z saksońskim posłem Karolem Maurycym von Lynarem i baronową Julią von Mendgen^[12]. Konflikt pomiędzy regentką a mężem podsycany przez Julię nasilał się^[11][12].

W tym samym czasie do przewrotu pałacowego szykowała się córka Piotra I Wielkiego i Katarzyny I, Elżbieta Piotrowna, mimo że wcześniej pogratulowała Annie sukcesu^[13]. Współpracownicy regentki ostrzegali ją przed spiskiem, który szykowała cesarzówna, jednakże Anna nie reagowała^[12]. Ostermann sugerował regentce umieszczenie Elżbiety w klasztorze, lecz Anna zdecydowanie odrzuciła ten pomysł^[12]. Za namową kochanka planowała ogłosić się samodzielnie panującą cesarzową a koronację zaplanowała na grudzień 1741 r.^[14] Obawiano się, że Anna rozwiedzie się z mężem i poślubi Lynara^[12].

Takie działania spowodowały spadek poparcia dla Anny^[14].

23 listopada 1741 r. wielka księżna spotkała się z Elżbietą, która zapewniała ją o swojej lojalności^[15]. Anna uwierzyła w szczerość cesarzówny i nie zważała na prośby męża o wzmocnienie straży wokół pałacu. W nocy z 24 na 25 listopada 1741 r. Elżbieta udała się do pułku Prieobrażenskiego, gdzie w towarzystwie trzech zaufanych sobie ludzi: dokora Lestocqa, muzykanta Schwartza i dworzanina Woroncowa, zdobyła poparcie 300 gwardzistów powołując się na dziedzictwo Piotra Wielkiego i ruszyła do Pałacu Zimowego^[16].

Elżbieta z łatwością wkroczyła do pałacu i przejęła władzę. Anna, jej mąż i dwójka dzieci wraz z baronową Julią zostali zamknięci w jednej komnacie i oczekiwali na decyzję nowej cesarzowej^[16]. 28 listopada 1741 r. zapadła decyzja o pozwoleniu na wyjazd rodziny do Niemiec, jednak dzień później Elżbieta zmieniła zdanie^[16]. Początkowo zesłała ich do Woroneża a następnie do Chołmogorów, gdzie mieszkali w pałacu byłego biskupa pod ścisłym nadzorem^[17]. Podczas zesłania Anna urodziła 3 dzieci, czym wzbudzała zazdrość bezdzietnej Elżbiety (potomków brakowało również w małżeństwie jej dziedzica Piotra)^[18].

Anna zmarła w połogu 7 marca 1746 r. w wieku niespełna 28 lat^[17]. Na polecenie cesarzowej zmarłą regentkę pochowano w klasztorze Aleksandra Newskiego^[17]. Elżbieta opłakiwała zmarłą, jednak pamięć o regentce miała zniknąć na zawsze a fakt narodzin jej synów ukryto przed opinią publiczną^[17].

Losy dzieci Antoniego i Anny były tragiczne. Był cesarz Iwan został w 1756 r. odseparowany od ojca i czwórki rodzeństwa (Katarzyny, Elżbiety, Piotra i Aleksego) i zamknięty w bardzo surowych warunkach w Twierdzy Szlisselburskiej^[17]. Za krótkiego panowania Piotra III, następcy Elżbiety Piotrownej, los Iwana nieco się poprawił, jednak wkrótce po objęciu władzy przez jego żonę Katarzynę II został zamordowany. W 1764 r. wdowiec po Annie otrzymał od Katarzyny szansę na odzyskanie wolności, jednak zdecydował się pozostać z dziećmi w trudnych warunkach w Chołmogorach. Zmarł w 1776 r.^[18] Czwórka rodzeństwa w 1780 r. za zgodą cesarzowej udała się do Danii, gdzie zaoferowała im azyl ich ciotka królowa-wdowa Juliana Maria^[18][17].

• Julianna von Mengden