W 1864 szczeciński urbanista James Hobrecht wykonał koncepcję zabudowy terenów powstałych po zlikwidowaniu fortu Wilhelma, który znajdował się w okolicach dzisiejszego placu Grunwaldzkiego[5], a także na gruntach rozparcelowanego majątku Friedrichschof, znajdującego się na północ od fortu[6]. Hobrecht zakończył plan w 1874[6]. Zaprojektował układ wielobocznych placów z promieniście rozchodzącymi się ulicami, z których najważniejszą miała stać się ulica roboczo oznaczona numerem 30[5]. Pierwotnie ulicy tej miano nadać nazwę Lindenstraße, w nawiązaniu do mającej podobne położenie i znaczenie ulicy w Berlinie[6], jednak w 1877 nadano jej nazwę na cześć cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, tj. Kaiser-Wilhelm-Straße. Według projektu zabudowy śródmieścia z 1880 ulica miała rozpoczynać się na Königsplatz[a], przechodzić przez kwadratowy Kaiser-Wilhelm-Platz[b], następnie na skrzyżowaniu z Deutsche Straße[c] przez wieloboczny Ludwigplatz[d] i na terenie Quistorpaue[e] przez K. Platz[f][7]. Wykorzystując możliwość tyczenia drogi przez tereny dotąd niezasiedlone, zarezerwowano pod nią szeroki teren umożliwiający w przyszłości jej znaczne poszerzenie, włącznie z wyznaczeniem między jezdniami a zabudowaniami charakterystycznych przedogródków w północnej części ulicy[6].
W 1882 przebieg ulicy zmodyfikowano poprzez jej skrócenie i ostateczne określenie szerokości[5]. Część na południe od placu Grunwaldzkiego (wówczas Wilhelm-Platz) wyznaczono o szerokości 48 m – ulica obejmowała chodniki dla pieszych o szerokości 4 m, dwie jezdnie po 10 m, a pośrodku trakt do jazdy konnej. Partery kamienic zbudowanych wzdłuż tego odcinka przeznaczono na sklepy i usługi. Część na północ od placu wyznaczono w pasie o szerokości 59 m, wyznaczając wzdłuż jej skrajów przedogródki przed kamienicami pełniącymi tu funkcje niemal wyłącznie mieszkalne (sklepy i kawiarnie zaplanowano tylko w budynkach narożnych)[6].
W latach 1886–1888 przy ulicy wzniesiono reprezentacyjny budynek König-Wilhelms-Gymnasium[g] według projektu Richarda Rönnebecka[8] (współcześnie rektorat Uniwersytetu Szczecińskiego), a w następnym dziesięcioleciu rozpoczęto zabudowę kwartałów przylegających do ulicy wielokondygnacyjnymi kamienicami[5]. Przykładem powstałego w tym czasie domu jest eklektycznakamienica nr 42 z 1898[9].
W 1914 parcelę nr 37 na narożniku Kaiser-Wilhelm-Straße i Preusische Straße[h] zabudowano gmachem Finanzamt Stettin Nord[i][5]. Wznoszenie zabudowań wzdłuż ulicy zakończono zasadniczo w 1924[6]. Zabudowa miała charakter luksusowy – budynki zdobiły głębokie balkony, wykusze, wieżyczki, bogato zdobione elewacje, w tym ze ścianami licowanymi glazurowanymi cegłami w kontrastowych kolorach[6]. W latach 1924–1927 na północnym końcu ulicy powstał w kilku etapach neobarokowy gmach, zaprojektowany przez Georga Steinmetza dla władz prowincji Pomorze (współcześnie Urząd Miasta Szczecin)[10].
II wojna światowa
W czasie intensywnych bombardowań miasta ulica ocalała do 1944. Pierwsze zniszczenia nastąpiły w wyniku nalotu przeprowadzonego w nocy z 5 na 6 stycznia tego roku. Zabudowa przy ulicy poważnie ucierpiała – a w południowej jej części, w okolicy pl. Lotników – została niemal całkowicie zniszczona w nalocie dywanowym w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944[11].
Lata 1945–1989
Aleja Jedności Narodowej z pomnikiem Wdzięczności dla Armii Radzieckiej i Środmiejską Dzielnicą Mieszkaniową (rok 1978)
Po zakończeniu II wojny światowejKaiser-Wilhelm-Straße była jedną z pierwszych ulic zasiedlonych przez ludność polską przybywającą do miasta[12] i jedną z pierwszych ulic, które otrzymały nazwę w języku polskim[13]. 5 lipca 1945 budynek dawnego zarządu prowincji zajął pierwszy polski zarząd miasta na czele z prezydentem Piotrem Zarembą[14]. 15 lipca 1945 na pobliskich Jasnych Błoniach odprawiono mszę świętą, po której zakończeniu odbył się uroczysty przemarsz jej uczestników przez aleję Jedności Narodowej do placu Grunwaldzkiego[15]. W 1947 przy alei mieścił się szereg instytucji: Nadzwyczajna Komisja Mieszkaniowa (nr 31), Okręgowy Inspektorat Pracy (nr 31), Okręgowa Komisja Związków Zawodowych (nr 31), Izba Skarbowa (nr 37), I Urząd Skarbowy (nr 37), Ubezpieczalnia Społeczna (nr 12)[16].
Na mocy Uchwały Rady Miasta Szczecin nr X/284/07 z 11 czerwca 2007 aleję Jedności Narodowej przemianowano na aleję Papieża Jana Pawła II[22].
W 2006 przeprowadzono remont fontann na odcinku zwanym Aleją Fontann[23]. W 2015 w ramach programu „Zielone Przedogródki Szczecina” odtworzono historyczny wygląd klombów kwiatowych przed kamienicami nr 13, 14, 15 i 17[24]. W 2016 odnowiono jeszcze klomby przed kamienicami nr 18, 19, 20, 21, 22, 32, 33, 34 i 36[25].
6 lutego 2020 ogłoszono przetarg na wykonanie prac remontowych na odcinku od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wacława Felczaka. Zakres prac obejmował wymianę przedwojennej kostki brukowej na nową, modernizację ciągu pieszego między jezdniami i chodników, przebudowę sygnalizacji świetlnej i sieci wodnokanalizacyjnej. Zaplanowano także ustawienie elementów małej architektury w postaci koszy na śmieci, ławek, stojaków rowerowych i słupków ograniczających nieprzepisowe parkowanie[26]. W przetargu wygrało konsorcjum Roverpol i Rover Infraestructuras, które miało wykonać prace do połowy października 2021[27][28]. Wyremontowany odcinek alei oddano jednak do użytku z opóźnieniem – 1 kwietnia 2022[29][30].
90 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)[34]
95 (od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego)[34]
Zabudowa i zagospodarowanie
Zabudowa i zagospodarowanie
Wylot alei do placu Żołnierza PolskiegoPlac Pawła AdamowiczaAleja FontannCiąg pieszo-rowerowy nocąKlomby kwiatowe, na drugim planie gmach Urzędu Miasta SzczecinTablica z poprzednią nazwą ulicy (nieistniejąca)
Początkowy odcinek alei, od placu Żołnierza Polskiego do placu Lotników, zabudowany jest niemal w całości obiektami powojennymi (trzy pawilony handlowe, wieżowiec). Jedynie po prawej stronie tego odcinka zachowała się jedna kamienica o nr 2. Między placem Lotników a placem Grunwaldzkim po obu stronach ulicy znajduje się zwarta zabudowa, na którą składają się bloki ŚDM w stylu socrealistycznym wzniesione w latach 50. XX wieku[35] i kilka zachowanych przedwojennych kamienic[19]. Między placem Grunwaldzkim a ulicą Mazurską i między ulicą Mazurską a ulicą Wielkopolską przy alei (poza budynkiem komisariatu policji Szczecin Niebuszewo) stoją wyłącznie cztero- i pięciopiętrowe kamienice. Kolejny, krótki odcinek od ulicy Wielkopolskiej do ulicy Mieczysława Niedziałkowskiego ma nieco inny charakter zabudowań: po lewej stronie zlokalizowano basen przeciwpożarowy, a po prawej budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego[5]. Końcowy odcinek alei między ulicą Mieczysława Niedziałkowskiego a ulicą Wacława Felczaka zabudowany jest z lewej strony modernistycznymi kamienicami, a z prawej kamienicami uzupełnionymi blokiem. Perspektywę ulicy od północy zamyka gmach Urzędu Miasta Szczecin[5][36][37], a od południa dwa wieżowce przy placu Żołnierza Polskiego[38].
Zagospodarowanie środkowej części alei różni się w zależności od odcinka. Między placem Żołnierza Polskiego a placem Lotników przestrzeń między jezdniami zajmuje plac Pawła Adamowicza. Od placu Lotników do placu Grunwaldzkiego część środkową zagospodarowano w formie promenady z pawilonami gastronomicznymi i fontannami, od których ta część alei otrzymała nazwę Alei Fontann[19]. Dominantą tego odcinka jest pomnik Marynarza przy wylocie alei do placu Grunwaldzkiego. Od placu Grunwaldzkiego do ulicy Wielkopolskiej środkową część tworzy ciąg pieszo-rowerowy. Środkowa część końcowego odcinka alei była zajmowana przez kwietniki i pomnik Gryfa Pomorskiego[36][39], lecz w związku z przebudową fragmentu alei także ona została zmieniona w ciąg pieszo-rowerowy[40][41].
Ochrona i zabytki
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
↑ abcdefghijkBogdanaB.KozińskaBogdanaB., Papieża Jana Pawła II, aleja, [w:] TadeuszT.Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina., Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 708–709, ISBN 83-7241-089-5, OCLC248692694 [dostęp 2021-09-21](pol.).
↑Andrzej Kraśnicki jr.: Jak zniszczono Szczecin. sedina.pl, 16 sierpnia 2004. [dostęp 2021-10-04].
↑PawełP.BartnikPawełP., JanJ.MacholakJanJ., Kronika Szczecina 1945-2005. Z biegiem lat, z biegiem dni, Szczecin: Wydawnictwo „Dokument” Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, 2005, s. 14(pol.).
↑BeataB.AfeltowiczBeataB., Piotr Zaremba jako „onomasta”, „przestrzeń i forma”, 22 (3), 2014, s. 134, ISSN1895-3247(pol.).
↑ abDzieje Szczecina 1945-1990. Szczecin: Wydawnictwo 13 Muz, 1998. ISBN 83-908898-0-3. Brak numerów stron w książce
↑ abMaria Łopuch. Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Szczecinie. „Przegląd Zachodniopomorski. Rozprawy i Studia”. 1, 2011.brak numeru strony
↑ abcTrasa VI Szczecin Paryżem Północy, [w:] RyszardR.KotlaRyszardR., Czas na Szczecin, wyd. 1, Szczecin: Zapol, 2020, s. 113, ISBN 978-83-8185-083-4, OCLC1199629135 [dostęp 2021-09-21](pol.).
↑ZDiTMZ.SzczecinZDiTMZ., Informacje o linii 70 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13](pol.).
↑ZDiTMZ.SzczecinZDiTMZ., Informacje o linii 87 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13](pol.).
↑ZDiTMZ.SzczecinZDiTMZ., Informacje o linii 90 [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-02-13](pol.).
↑ abcdSchematy sieci [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2021-09-22](pol.).
↑Maria Łopuch. Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Szczecinie. „Przegląd Zachodniopomorski. Rozprawy i Studia”. 1, 2011.brak numeru strony
↑ abTrasa VII Między gwiazdami a różami, [w:] RyszardR.KotlaRyszardR., Czas na Szczecin, wyd. 1, Szczecin: Zapol, 2020, s. 122–123, ISBN 978-83-8185-083-4, OCLC1199629135.
↑KlaraK.CzyńskaKlaraK., Zabudowa wysoka a harmonijne kształtowanie krajobrazu miejskiego, „przestrzeń i forma”, 13, 2010, s. 271, ISSN1895-3247(pol.).
.jpg)
.jpg)
.jpg)
