Obóz przejściowy „Albatros”

Pomnik
Typ	obóz przejściowy
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	wrzesień 1939
Zakończenie działalności	1939-12-06 6 grudnia 1939(dts)
Miejsce	Piła
Liczba więźniów	500
Narodowość więźniów	Polacy i Żydzi
Upamiętnienie	pomnik
brak współrzędnych

Obóz przejściowy Albatros (niem. Zivilgefangenenlager Albatros) – niemiecki nazistowski obóz przejściowy dla cywilnych jeńców wojennych narodowości polskiej i żydowskiej, istniejący w Pile od września do grudnia 1939.

Obóz został założony z polecenia Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy przez pilską policję Staatspolizeistelle Schneidemühl we wrześniu 1939 w hali zamkniętych zakładów lotniczych Albatros. Aresztowań dokonywali funkcjonariusze gestapo. Więźniowie umieszczani w obozie pochodzili z pobliskich miejscowości, m.in. z Kaczor, Śmiłowa, Chodzieży, a także z ościennych województw oraz z Warszawy i Torunia.

W obozie umieszczano polskich nauczycieli, Niemców pochodzenia polskiego oraz Polaków pochodzenia żydowskiego^[1]. Dużą grupę wśród więźniów stanowili duchowni katoliccy, którzy byli najgorzej traktowani ze wszystkich jeńców. Komendant obozu oraz strażnicy więzienni szykanowali więźniów oraz znęcali się nad nimi fizycznie.

Obóz znajdował się w hali, zajmującej powierzchnię 150 m², przedzieloną na trzy części drucianą siatką. Halę miał ogrzewać żeleźniak, który stał na środku pomieszczenia. Więźniowie spali na betonowej posadzce okrytej jedynie słomą, w wydzielonych bocznych częściach. Przed wejściem do hali mieściła się latryna oraz wanna z nigdy niezmienianą wodą. Teren obozu ogrodzony był drutem kolczastym. W środkowej części hali ulokowane były posterunki wartownicze, jak i przed halą^[2]. Kiepskie warunki sanitarne powodowały, iż więźniowie często zapadali na dur brzuszny i biegunkę, mieli wszawicę. Racje żywieniowe były skąpe, na jednego więźnia dziennie przypadała kawa, 200 g chleba oraz zupa.
Jeńcy zmuszani byli do pracy w pilskich zakładach przemysłowych oraz majątkach ziemskich w pobliskich miejscowościach.

Przez obóz przejściowy przewinęło się około pół tysiąca więźniów, którzy po selekcji byli wysyłani przeważnie do obozu w Sachsenhausen. Żydów wywożono do obozów znajdujących się na terenie Wielkopolski i Pomorza.

Likwidacja obozu nastąpiła 6 grudnia 1939 na wniosek niemieckich mieszkańców Piły, którzy obawiali się rozprzestrzenienia się chorób.

W Pile, na rogu ulic Lotniczej i Wojska Polskiego w pobliżu miejsca, gdzie znajdował się obóz przejściowy stoi pomnik ku czci więźniów Albatrosa.

• Chwaliszewski Roman, Wolski Edmund: Pamięć i ból. Wrzesień 1939 roku na ziemi pilskiej. Piła: Wydawnictwo Media, 2009, s. 42. ISBN 978-83-60546-41-3.