Oaza Al-Ahsa stanowi seryjne dobro kultury wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO 29 czerwca 2018 roku podczas odbywającej się w Manamie 42. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa[2]. Obszar oazy składa się z dwunastu elementów obejmujących m.in. ogrody, kanały, źródła i studnie oraz zabytkowe budynki i stanowiska archeologiczne o łącznej powierzchni 8544 ha (strefa buforowa 21 556 ha)[3][1], dzięki czemu teren ten figuruje w Księdze rekordów Guinnessa jako największa oaza na świecie[4].
Charakterystyka
Formacja skalna Dżabal al-Kara z licznymi jaskiniami (2012)
Ciągłe osadnictwo na terenie oazy Al-Ahsa sięga już neolitu, czego dowodem są liczne zabytki archeologiczne, pozostałości fortec, meczetów i targowisk (suków), pochodzące z różnych okresów zabudowania, a przede wszystkim elementy związane z gospodarowaniem zasobami wodnymi na tym obszarze, takie jak studnie czy sieć kanałów[5][1][3]. Bogate zwierciadło wód podziemnych występujące w tej okolicy umożliwiło rozwój ogromnej oazy porastanej przez nawet 2,5 miliona palm daktylowych, co czyni Al-Ahsę największą oazą na świecie[3][4].
Krajobraz oazy przedstawia różne fazy jej ewolucji oraz wzajemne oddziaływanie dziedzictwa naturalnego i kulturowego[3]. Krajobraz kulturowy tworzą różnorodne strefy obejmujące ogrody, jaskinie, góry, wioski, meczety i źródła, stanowiska archeologiczne, a także niewielka część historycznego centrum miasta Al-Hufuf z zabytkami wskazującymi na rolę handlową oazy na przestrzeni wieków[3].
Do lat 60. XX wieku, przed wprowadzeniem masowej uprawy daktylowców, oaza była największym producentem daktyli na świecie, współcześnie owoce te nadal są jej głównym produktem rolnym[3]. Al-Ahsa do dziś pozostaje największym obszarem rolniczym na Półwyspie Arabskim oraz środowiskiem pracy i życia dla jego mieszkańców, które rozwinęło się w bezpośredniej ciągłości ze swoją historią[3]. Obecnie oaza ma charakter wielkiego, zamieszkiwanego przez kilkaset tysięcy osób, zespołu miejskiego obejmującego Al-Hufuf i Al-Mubarraz[5].
Obiekty składowe wpisu
Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO o nazwie Oaza Al-Ahsa, przeobrażający się krajobraz kulturowy obejmuje następujące części składowe[3][5]:
Nr identyfikacyjny
Nazwa (nazwa w jęz. arabskim)
Opis
Obszar
(w ha)
Strefa buforowa
(w ha)
1563-001
Oaza Wschodnia (الواحة الشرقية)
Obszar o nieregularnym kształcie o wymiarach 9 × 12 km, obejmujący gęste gaje palmowe i ogrody, ograniczony siecią kanałów nawadniających. W jego północno-wschodniej części znajduje się masyw Dżabal al-Kara(inne języki) z licznymi jaskiniami[5].
3885
5825
1563-002
Oaza Północna (الواحة الشمالية)
Obejmuje plantacje palm daktylowych poprzecinane kanałami melioracyjnymi[5].
2010
1563-003
As-Sif (السِيف)
Obszar obejmujący gęste gaje palmowe, od wschodu ograniczony historycznym cmentarzem w mieście Al-Hufuf[5].
108
226,7
1563-004
Kasr Ibrahim (قصر إبراهيم)
Część obejmująca historyczny kompleks Kasr Ibrahim z czasów rządów osmańskich na terenie Arabii Saudyjskiej, zlokalizowany w centrum Al-Hufuf. Strefa obejmuje pas terenu położony poza historycznymi murami obronnymi, a w jej centrum znajduje się dziedziniec kompleksu[5].
Obszar obejmuje tradycyjne arabskie targowisko (suk) Al-Kajsarijja stanowiące główny element tkanki miejskiej Al-Hufuf. Rozciąga się na długość ok. 250 m na osi północ-południe wzdłuż Drogi Króla Abd al-Aziza – głównej arterii komunikacyjnej miasta[5].
0,93
1563-006
Kasr Chuzam (قصر خزام)
Strefa poświęcona ochronie historycznego fortu Kasr Chuzam, pierwotnie położonego na południowy zachód od murów Al-Hufuf, obecnie wbudowanego w nowoczesną zabudowę miasta[5].
0,67
1563-007
Kasr Sahud (قصر صاهود)
Obszar obejmujący twierdzę Kasr Sahud w Al-Mubarraz, pierwotnie zlokalizowaną poza zachodnimi murami miasta, wraz z wąskim pasem ziemi wokół jej murów[5].
Na obszarze zachowały się pozostałości starożytnych systemów nawadniających i kanałów prowadzących z pobliskich źródeł. Znaleziono tutaj również liczną ceramikę – najstarsza pochodzi z ok. 5000 p.n.e.[5]
Część obejmująca meczet Dżawasa wybudowany w 1436 roku i otaczający go mur[5]. Budynek zachował pozostałości arkad tworzących ceglaną kolumnadę oraz zewnętrzny dziedziniec, które zostały odrestaurowane[5].
0,08
1563-010
Wioska Al-Ujun (قرية العيون)
Obszar składający się z tradycyjnej wioski Al-Ujun oraz gajów palmowych Al-Ujun. Jest to najbardziej na północ wysunięta część oazy Al-Ahsa[5].
63,35
191
1563-011
Stanowisko archeologiczne Ajn Kannas (موقع عين قناص الأثري)
Obszar znajdujący się w północnej części oazy mający postać owalnego kopca o średnicy maksymalnej wynoszącej ok. 250 m u podstawy i wysokości ok. 3 m ponad otaczający teren[5].
18,8
56,5
1563-012
Jezioro Al-Asfar (بحيرة الأصفر)
Strefa obejmująca jezioro Al-Asfar, które gromadzi wodę z oazy i chroni jej unikatowy naturalny ekosystem[5].
