2S22 Bohdana, ukr. 2С22 Богдана – ukraińska samobieżna haubicoarmata kalibru 155 mm z początku XXI wieku. Prototyp zbudowano na podwoziu kołowym KrAZ-63221, natomiast egzemplarze seryjnie powstawały na trzyosiowych podwoziach MAZ-6317 i czteroosiowych podwoziach Tatra.
Geneza i prototyp
Pierwsze prace nad ukraińską nowoczesną haubicoarmatą samobieżną na podwoziu kołowym kalibru 155 mm, zgodnego ze standardem NATO, rozpoczęły się przynajmniej w 2009 roku, lecz przez kilka lat program był zamrożony wobec nikłego zainteresowania władz[3]. Należy zaznaczyć, że z uwagi na tajemnicę otaczającą program, jego historia nie jest pewna i częściowo opiera się na spekulacjach[3]. Bardziej intensywne prace ruszyły dopiero w pewien czas po zagarnięciu Krymu przez Rosję, gdy wojsko uruchomiło program badawczo-rozwojowy oraz sformułowało wymagania taktyczno-techniczne w 2016 roku[4]. Program realizowała spółka Kramatorskie Zakłady Budowy Obrabiarek Ciężkich w Kramatorsku, przy udziale kooperantów[4]. Dopiero 10 sierpnia 2018 roku ujawniono fotografie prototypu na podwoziu trzyosiowej ciężarówki terenowej 6×6 KrAZ-63221 z długą kabiną, a niedługo przed tym nazwę działa: Bohdana (spotykana jest także nieprawidłowa transkrypcja rosyjska z cyrylicy: Bogdana)[4]. Nazwa nawiązywała do czeskich i słowackich haubic samobieżnych nazywanych żeńskimi imionami (Dana, Zuzana), a nadane oznaczenie 2S22 kontynuowało radziecki (i rosyjski) system indeksów GRAU[4].
Prototyp Bohdany w 2018Prototyp w położeniu bojowym w 2021
Prototyp zaprezentowano publicznie na defiladzie 24 sierpnia 2018 roku[4]. Próby jednak przeciągały się, m.in. z powodu braku produkcji w Ukrainie amunicji kalibru 155 mm (dotąd używano radzieckiego kalibru 152 mm)[3]. W tym czasie też zamówiono 66 (ostatecznie 26) czeskich haubicoarmat Dana-M2 dotychczasowego kalibru 152 mm[5]. Dopiero w 2021 roku prowadzono intensywne testy ogniowe pociskami produkcji tureckiej i czeskiej, osiągając donośność 42 km amunicją z gazogeneratorem[6]. Rozwiązania wymagała jednak kwestia nośnika, gdyż podwozie KrAZ-63221 było krytykowane za niską niezawodność, a przy tym jego producent AvtoKrAZ był od 2018 roku w upadłości[6]. Działo nie otrzymało również przewidywanego pierwotnie automatu ładowania, ani nawet dosyłacza pocisków do lufy[6]
W chwili inwazji Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku istniał tylko jeden częściowo rozmontowany prototyp Bohdany u producenta w Kramatorsku[6]. Groziło mu zniszczenie na mocy rozkazu nakazującego niszczyć sprzęt, którego nie można wyewakuować, wobec zagrożenia zajęciem Kramatorska przez wroga, lecz udało się wywieźć działo do Żytomierza i tam skompletować[6]. Od kwietnia prototyp używany był bojowo na froncie[6].
Produkcja
Bohdana 2.0 w położeniu bojowym
Po ataku Rosji wiosną 2022 roku Ukraina zdecydowała sfinansować produkcję seryjną Bohdan, na nowych podwoziach[7]. W maju 2023 roku wyprodukowano pierwsze działa na trzyosiowych białoruskich ciężarówkach MAZ-6317 zakupionych przed wojną[8]. Według innych źródeł, były one produkowane na licencji na Ukrainie jako Bogdan-6317[9]. Zamontowano na nich długą opancerzoną kabinę z krótką maską silnika, produkcji Ukraińskiej Bronietechniki[8]. Część artyleryjska została później ulepszona przez zastosowanie dosyłacza pocisków[8]. Nieoficjalnie wersja ta znana jest w literaturze jako Bohdana 2.0 i prawdopodobnie powstało ich tylko kilka sztuk z powodu ograniczonej dostępności podwozi produkowanych na Białorusi, będącej sojusznikiem Rosji[8].
Kolejna wersja powstała w oparciu o czeskie wojskowe podwozie czteroosiowe Tatra 815-7T3RC1 8×8.R serii Tatra Force, z oryginalną opancerzoną długą kabiną wagonową Puma[8]. Napęd stanowi silnik chłodzony powietrzem T3S-928-90 o mocy 400 KM[8]. Oryginalnie podwozia te były zakupione przed wojną w celu modernizacji artyleryjskich wyrzutni rakietowych BM-27 Uragan, lecz tylko część użyto do tego celu[8]. W literaturze wersja ta oznaczana jest jako Bohdana 3.0[8]. Pierwsze zaprezentowano w lipcu 2023 roku[8]. Również jednak liczba tych dział była ograniczona dostępnością specjalistycznych terenowych podwozi, które musiałyby być w dalszej liczbie zamawiane w Czechach, przy długim około rocznym cyklu produkcyjnym[8].
W czwartej i ostatecznej jak na 2024 rok wersji zdecydowano się zastosować mniej przystosowane do poruszania się w terenie, ale tańsze i bardziej dostępne komercyjne podwozie Tatry z napędem 8×8, prawdopodobnie z linii Tatra 158 Phoenix[10]. Zastosowano w niej ponownie ukraińską kabinę pancerną Ukraińskiej Bronietechniki z krótką maską, jak w wersji 2[10]. Brak jest oficjalnych informacji jaki silnik został wybrany do napędu z oferowanych z serii PACCAR o mocach od 360 do 510 KM[10]. Pierwsze zdjęcia wariantu nieoficjalnie znanego jako Bohdana 4.0 pojawiły się na początku 2024 roku[10].
Według nieoficjalnych informacji, do końca 2023 roku powstało ok. 30 dział samobieżnych[10]. Na początku 2024 roku moce produkcyjne były określane na osiem pojazdów miesięcznie, a od kwietnia – 10[10].
Właściwości
donośność: od 0,78 do 40 km pociski odłamkowe lub ok. 50-60 km pociski wspomagane rakietowo
szybkostrzelność: 6 pocisków na minutę
zapas przewożonej amunicji: 20 szt. amunicji
zautomatyzowany system ładowania
system kierowania ogniem firmy Siemens z dodatkowym (zewnętrznym) panelem[11]
Służba
Prototyp Bohdany w położeniu bojowym podczas prób
Podczas inwazji Rosji na Ukrainę prototyp Bogdany został użyty bojowo. Prawdopodobnie już w marcu 2022 roku został przekazany 1 Samodzielnej Brygadzie Specjalnego Przeznaczenia im. Iwana Bohuna, a w kwietniu zadebiutował bojowo w walkach w rejonie Krzywego Rogu[6]. W czerwcu 2022 roku prototypowa Bohdana została przetransportowana na wybrzeże w delcie Dunaju koło miasta Wilkowo, wraz z jednym działem CAESAR, skąd 19 czerwca rozpoczęto ostrzał na maksymalnym zasięgu ok. 40 km zajętej przez Rosję Wyspy Wężowej[7][12]. Po pokonaniu pierwszych problemów technicznych, od 21 do 30 czerwca ostrzeliwano wyspę, doprowadzając w końcu do jej porzucenia przez Rosję[7].
Brak jest oficjalnej informacji o przyjęciu Bohdany na uzbrojenie Sił Zbrojnych Ukrainy, ani szczegółów dotyczących ich służby i przydziału, niemniej produkowane od 2023 roku działa kierowane były do jednostek walczących na froncie[10]. Między innymi działa wersji 2 i 3 otrzymała również 1 Samodzielna Brygada Specjalnego Przeznaczenia[10]. Walczyły głównie w Donbasie[13]. Bohdany wersji 4.0 weszły do służby na początku 2024 roku w 47 Samodzielnej Brygadzie Artylerii, a następnie innych oddziałach[13].
Armatohaubica samobieżna Bohdana odpowiada własnościami balistycznymi współczesnym standardom NATO i przewyższa pod tym względem wszystkie znajdujące się w służbie rosyjskie systemy artyleryjskie kalibru 152 mm[13].
↑Tomasz Szulc. Ukraińskie wojenne modyfikacje sprzętu wojskowego. Cz. I Wozy bojowe i artyleria samobieżna. „Wojsko i Technika”. Nr 7/2027, s. 43, lipiec 2027. Warszawa: Zespół Badań i Analiz Militarnych.
Andrij Charuk. Armatohaubica samobieżna 2S22 Bohdana kal. 155 mm. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2024, s. 14-21, czerwiec 2024. Warszawa: Magnum X. ISSN1230-1655.
.jpg)
