Ten artykuł dotyczy 26 pcz z Gubina. Zobacz też: 26 Pułk Czołgów - stronę ujednoznaczniającą.

26 Pułk Czołgów Średnich

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	17 maja 1951
Patron	Niemieccy Bojownicy Antyfaszystowscy[1]
Tradycje
Rodowód	26 pułk artylerii pancernej (1951–1955) 13 batalion czołgów ciężkich i artylerii pancernej (1955–1957)
Kontynuacja	27 Pułk Czołgów (1968–1990) 89 pułk zmechanizowany (1990–1992) 102 Pułk Zmechanizowany (1992–1994) 5 Brygada Pancerna
Organizacja
Numer	JW 3116[2]
Dyslokacja	Garnizon Gubin[3]
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska pancerne
Podległość	19 Dywizja Zmechanizowana 19 Dywizja Pancerna 5 Saska Dywizja Pancerna

26 Pułk Czołgów Średnich im. Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich (26 pcz) – oddział wojsk pancernych ludowego Wojska Polskiego.

Minister Obrony Narodowej rozkazem Nr 0045/Org. z 17 maja 1951 polecił dowódcy Okręgu Wojskowego Nr IV sformować 26 Pułk Artylerii Pancernej. Jednostka miała być zorganizowana według etatu Nr 5/85 o stanie 757 żołnierzy i 12 pracowników. Termin zakończenia formowania został określony na dzień 1 grudnia 1952. Pułk stacjonował w koszarach we wsi Komorów i wchodził w skład 19 Dywizji Zmechanizowanej^[4].

Zgodnie z etatem strukturę pułku tworzyło: dowództwo pułku, dwa bataliony artylerii pancernej (jeden z nich skadrowany), batalion czołgów ciężkich, batalion fizylierów, kompania technicznego zaopatrzenia i pluton saperów^[5]. Pułk miał być uzbrojony w dwadzieścia trzy czołgi ciężkie IS-2 i czterdzieści dwa samobieżne działa ISU-122. 10 kwietnia 1952 na ewidencji pułku znajdowało się tylko piętnaście czołgów IS-2 i siedem dział ISU-122, czyli niespełna 34% egzemplarzy przewidzianych etatem^[6].

Minister Obrony Narodowej rozkazem Nr 0082/Org z 4 grudnia 1952 polecił przeformować 26 Pułk Artylerii Pancernej na etat Nr 5/107 o stanie 489 żołnierzy i 10 pracowników. Na uzbrojeniu pułku miało się znaleźć trzynaście czołgów ciężkich IS-2 i szesnaście samobieżnych dział ISU-122. W stosunku do etatu Nr 5/85 stan liczebny pułku został zredukowany o 36%, a stan podstawowego uzbrojenia (czołgi i działa) o 55%^[7]. Zmianie uległa struktura organizacyjna. Zlikwidowano jeden batalion artylerii pancernej, a w miejsce batalionu fizylierów pozostawiono tylko kompanię. Pozostałe dwa bataliony zostały częściowo skadrowane^[8].

Minister Obrony Narodowej rozkazem Nr 0058/Org z 19 września 1955 nakazał przeformować 26 Pułk Artylerii Pancernej w 13 Batalion Czołgów i Artylerii Pancernej i podporządkować go dowódcy 19 Dywizji Pancernej. Przeformowanie planowano zakończyć do 20 grudnia 1955. Batalion został zorganizowany według etatu Nr 5/180 o stanie 485 wojskowych i 10 pracowników cywilnych^[9]. W stosunku do etatu Nr 5/107 stan liczebny pozostał na tym samym poziomie, natomiast zwiększeniu o 44% uległa liczba podstawowego uzbrojenia: dwadzieścia dwa czołgi ciężkie IS-2 i dwadzieścia ciężkich dział pancernych ISU-122 oraz jeden transporter opancerzony BTR-152^[10]. W skład batalionu wchodziły dwie kompanie czołgów ciężkich (w tym jedna skadrowana), dwie kompanie ciężkich dział pancernych (w tym jedna skadrowana), kompania piechoty zmotoryzowanej oraz cztery plutony (łączności, saperów, przeciwlotniczy, transportowo-gospodarczy) i dwie drużyny (rozpoznania i regulacji ruchu)^[11].

Minister Obrony Narodowej rozkazem Nr 0025/Org z 2 kwietnia 1957 polecił dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego przeprowadzić, w terminie do 15 sierpnia 1957, reorganizację między innymi 19 DPanc. W ramach tej reorganizacji, w m. Komorów, na bazie 13 Batalionu Czołgów i Artylerii Pancernej został sformowany 26 Pułk Czołgów Średnich.

Minister Obrony Narodowej rozkazem Nr Pf 24/MON z 19 czerwca 1962 nadał 26 Pułkowi Czołgów Średnich imię Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich^[12]. W uroczystości nadania imienia wziął udział Minister Obrony NRD^[13].

Na podstawie rozkazu Nr 07/MON Ministra Obrony Narodowej z 4 maja 1967 w sprawie przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek 26 Pułk Czołgów Średnich im. Niemieckich Bojowników Antyfaszystowskich przejął numer, nazwę wyróżniającą i dziedzictwo tradycji 27 Sudeckiego Pułku Artylerii Pancernej. Jednocześnie 32 Pułk Czołgów Średnich w Sanoku został przemianowany na 26 Pułk Czołgów Średnich^[14].

• Kazimierz Bogdanowicz

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń, Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
• PawełP. Piotrowski PawełP., Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945-1956, Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2003, ISBN 83-88542-53-2, OCLC 830528040 .
• Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, Gubińskie Towarzystwo Kultury czerwiec 2010 - Kalendarium Gubina 1945-2009 ISBN 978-83-927655-6-1.