Żubrobizon

Żubrobizon w Parku Nowo-Kawgołowskim (Toksowo, koło Petersburga)

Żubrobizon – płodny mieszaniec międzygatunkowy powstały w wyniku skrzyżowania dwóch gatunków z rodzaju bizon (Bison): żubra europejskiego (Bison bonasus) i bizona amerykańskiego (Bison bison)[1]. Tworzenie i hodowla hybrydy były związane z ideą restytucji żubra europejskiego[2]. W 2000 roku hybryda została opisana także jako podgatunek żubra europejskiego Bison bonasus montanus Rautian, Kalabuszkin & Niemcew, 2000[3] i wpisany do Czerwonej Księgi Gatunków Chronionych Republiki Adygeja. Propozycja ta spotkała się z krytyką środowiska naukowego[4][5][6].

Żubrobizony w Polsce

Młode żubrobizony – Białowieża, zima 1931

W 1929 roku warszawski Ogród Zoologiczny nabył za pośrednictwem Karola Hagenbecka z firmy „Tierparadies” ze Stellingen koło Hamburga trzy żubry oraz cztery żubrobizony. Już jesienią tego samego roku część tych zwierząt została przeniesiona do Białowieży[2]. Trafiły tam pochodzące ze Sztokholmu trzy (pochodzące od białowieskiego byka i matki będącej potomkiem białowieskiego byka i bizonki) żubrobizonki: Faworyta (ur. 28.12.1927), Stolce (ur. 29.09.1925) i Sweja (26.03.1922) oraz byk Kobalt (15.06.1927) – potomek białowieskiej żubrzycy i żubrobizona. Wraz z Kobaltem do Białowieży trafił także byk Kobold – mieszaniec żubra, żubrobizona i krowy domowej[7][8]. Populacja żubrobizonów funkcjonowała w Puszczy Białowieskiej przez kilka lat, lecz w okresie 1935–1936, w trosce o czystość odtwarzanego tam stada żubrów, wszystkie żubrobizony przeniesiono do ufundowanego przez Polonię kanadyjską rezerwatu w Smardzewicach koło Spały. W 1939 roku w Złotej Wsi koło Supraśla powstała zagroda (120 ha) dla żubrów. 30 lipca 1939 roku żubrobizony z lasów spalskich zostały wypuszczone do zagrody[9]. W latach 1941–1944, podczas okupacji niemieckiej, do Białowieży ponownie sprowadzono jednego samca, który był używany do rozpłodu z samicami żubra europejskiego. Po wojnie, w trosce o czystość gatunku, z Puszczy Białowieskiej wywieziono mieszańce. Ostatni opuścił Białowieżę 25 września 1950 roku[2]. W Polsce podejmowane są działania zmierzające do zapobieżenia możliwości tworzenia krzyżówek żubra europejskiego z bizonami. W związku z tym jako działanie profilaktyczne wprowadzony został zakaz hodowli bizonów amerykańskich, które są traktowane jako gatunek inwazyjny[10].

Żubrobizony na Kaukazie

Żubrobizony zostały także wprowadzone na Kaukazie. Najpierw na terenie Rezerwatu Kaukaskiego (1940), a później (1959) Gospodarstwa Leśnego w Nalczyku. W latach 60. XX wieku tempo wzrostu liczebności populacji było oceniane na 10–12% w skali roku. W okresie szczytowego rozwoju stad populacja w Nalczyku osiągnęła liczebność rzędu 250 zwierząt, a w Kaukaskim Zapovedniku około 1500 osobników. Fala kłusownictwa w latach 90. XX wieku przyczyniła się do spadku liczebności obu populacji – do odpowiednio 18 i 500 zwierząt. Taki stan liczebności utrzymywał się co najmniej do 2010 roku[11].

Hybryda została w 2000 roku opisana przez Rautiana, Kałabuszkina i Niemcowa[3] także jako podgatunek żubra europejskiego Bison bonanus montanus oraz wpisana do Czerwonej Księgi Gatunków Chronionych Republiki Adygeja i objęta ochroną rezerwatową. Propozycja ta spotkała się z krytyką środowiska naukowego[4][11]. Ochrona hybrydy uniemożliwia ewentualne zlikwidowanie kaukaskich populacji. Próby takie były podejmowane już w latach 80. XX wieku[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ żubrobizon, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-10-23].
  2. ↑ a b c Tomasz Dziedzic. Dzieje żubra w Puszczy Białowieskiej. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”. 135, s. 83–91, 2008. Uniwersytet Jagielloński. ISSN 0860-0139. (pol.). 
  3. ↑ a b Rautian G. S., Kalabushkin B. A. i Nemtsev A.S. A new subspecies of the European bison, Bison bonasus montanus ssp.nov. (Bovidae, Artiodactyla).. „Doklady Biological Sciences”. 375, s. 636–640, 2000. (ang.). 
  4. ↑ a b Zdzisław Pucek (red.) i inni, EUROPEAN BISON Bison bonasus: Current state of the species and an action plan for its conservation, Mammal Research Institute, Polish Academy of Sciences, 2002 (pol.).
  5. ↑ Marina M. Zablotskaja. Sovremennye problemy vosstanovleniia zubra v Rossii. W: Problemy sokhranienia i vostanovlenia zubra. „Sbornik nauchnykh trudov, Danki”, s. 18–23, 2004. (ros.). 
  6. ↑ Krasiński Z.A.: Żubr i jego bliski krewny z Ameryki. W: Kowalczyk R., Ławreszuk D., Wójcik J.M. (red.). Ochrona żubra w Puszczy Białowieskiej. Zagrożenia i perspektywy rozwoju populacji. Białowieża: Zakład Badania Ssaków PAN, 2010, s. 85–92.
  7. ↑ Jan Grochmalicki: Wyniki dziesięcioletniej hodowli żubra (Bison bonasus L.) w Polsce. Poznań: Polski Oddział Międzynarodowego Towarzytwa Ochrony Żubra, 1933, s. 24.
  8. ↑ Urząd Gmony Białowieża: 80 lat temu do rezerwatu w Puszczy Białowieskiej przywieziono pierwsze dwa żubry. [dostęp 2015-10-23]. (pol.).
  9. ↑ Jarosław Krawczyk, Lasy Drugiej Rzeczypospolitej w dawnych zapisach prasowych, 2010, s. 369–371, ISBN 978-83-61633-17-4 [dostęp 2021-11-05].
  10. ↑ Monika Jakubiak-Rososzczuk rzecznik prasowy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Stanowisko Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w sprawie bizonów w Kurozwękach, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 27 lipca 2015 (pol.).
  11. ↑ a b c Daniel Klich, Kajetan Perzanowski. Problemy restytucji żubra Bison bonasus na Kaukazie. „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie”. 36 (3), s. 23–32, 2013. Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie. ISSN 1509-1414. (pol.).