Świat albo Traktat o świetle

Le Monde ou Traité de la lumiére

Autor	René Descartes
Tematyka	filozofia przyrody
Typ utworu	traktat naukowy
Data powstania	1629-1633
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż
Język	francuski
Data wydania	1664
Wydawca	Girad
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	2005
Wydawca	Aureus
Przekład	Tomasz Śliwiński
poprzednia Człowiek. Opis ciała ludzkiego (1662) następna Opuscula posthuma, physica et mathematica (1701)

Świat albo Traktat o świetle (fr. Le Monde ou Traité de la lumiére) – wczesne pismo przyrodnicze Kartezjusza, pisane w latach 1629–1633, opublikowane jednak dopiero pośmiertnie. To pierwsze wydanie, noszące tytuł Le monde de M. Descartes ou le Traité de la Lumière, opublikowane zostało w Paryżu w 1664.

Gdy do Kartezjusza dotarła wiadomość o potępieniu Galileusza (1633), Kartezjusz z ostrożności w 1634 zdecydował się zaniechać planowanej i przygotowywanej już publikacji Świata. Dzieło jest pierwszą częścią nie zachowanej większej całości, z której zachowała się także część końcowa, znana obecnie jako Traktat o człowieku.

Świat w swoich początkowych fragmentach stanowi prezentację ogólnych zasad Kartezjańskiej fizyki i kosmologii. Kolejne partie zawierają szczegółowe zastosowania tych zasad do zagadnień szczegółowych fizyki – powstania gwiazd, planet, Ziemi i Księżyca oraz natury takich zjawisk, jak ciepło i światło. Następujące po zaginionej części środkowej partie końcowe z Traktatem o człowieku stosują te same zasady ogólne do fizjologii ciała ludzkiego. Kartezjusz przedstawia wyłożone przez siebie zasady świata fizycznego jako „bajkę” przedstawiającą strukturę wyimaginowanego „nowego świata” – według Johna Cottinghama czytelnik nie powinien mieć jednak wątpliwości, że Kartezjusz sądzi o wyłożonych zasadach, że działają w świecie realnym.

Przekład Polski Tomasza Śliwińskiego ukazał się w 2005, ze wstępem i opracowaniem tłumacza oraz z dodatkiem fragmentów Rozwoju świadomości w filozofii zachodniej Léona Brunschvicga.

• John Cottingham, A Descartes Dictionary, The Blackwell philosopher dictionaries, Blackwell Reference, 2003