Struna lub struny łuku muzycznego napięte są na elastycznym, zakrzywionym pręcie nazywanym łęczyskiem[5] lub drzewcem[12], którego długość wynosi od 0,5 do 3[13], 3,5 metrów[14]. Wykonany jest on zazwyczaj z jednego kawałka drzewa, trzciny lub bambusa; niekiedy z kilku odcinków[13].
Struny mogą być wyodrębnione z łęczyska przez odłupanie zewnętrznego pasma wzdłuż włókien, lub są wykonane z innego materiału[14] – rattanu, włókna roślinnego, ścięgien, skręconej sierści lub drutu[13]. Łuki muzyczne z pierwszym typem strun nazywa się idiochordalnymi (jednomateriałowymi), pozostałe – heterochordalnymi (wielomateriałowymi)[5].
Rezonator może być przytwierdzony do łęczyska lub stanowić osobny przyrząd; rezonatorem może być również jama ustna muzyka. Rezonatorem stałym jest zazwyczaj owoc tykwy z odciętym wierzchem; dołączanym – tykwa, drewniane naczynie (miska, garnek), bukłak z suchej skóry, kosz, puszka itp.[7][14] W niektórych zastosowaniach rolę rezonatora pełni pęcherz zwierzęcy umieszczony między drzewce a strunę[3].
Niektóre łuki muzyczne przewiązane są w poprzek łęczyska i struny pętlą z łyka, włókna lub nici. W ten sposób struna podzielona jest na dwa odcinki, wydające podczas gry dźwięki o różnej wysokości[12][5].
Struny łuku muzycznego można szarpać palcami, pocierać cięciwą innego łuku[3] lub uderzać drewnianym bądź metalowym prętem[3][4]. Strunę skraca się palcem, naparstkiem, patykiem lub krawędzią monety[15]. Rezonator, który nie jest trwale zamocowany do drzewca, podczas gry kładziony jest na podłożu; trzymany pionowo łuk opierany jest wówczas dolnym końcem łęczyska o korpus rezonatora – w ten sposób drgania przenoszone są z drzewca na rezonator, który wzmacnia natężenie dźwięku. Niektóre typy takich instrumentów obsługiwane są przez dwóch muzyków: jeden wybija rytm na rezonatorze, drugi – na strunie[14]. Rezonatory zintegrowane przyciska się czasami otwartą stroną do piersi lub brzucha, w celu wzmocnienia rezonansu[15]. Jedna z technik gry na mniejszych łukach muzycznych polega na trzymaniu struny w ustach, opierając łęczysko o zęby[3]. Można w ten sposób wzmacniać składowe harmoniczne w podobny sposób, jak przy grze na drumli[12].
Historia
Hipotezy dotyczące genezy łuku muzycznego są podzielone: niektórzy badacze uważają, że pochodzi od łuku myśliwskiego, inni – że powstał niezależnie od niego[8][6][1][2]. Używany był do wprowadzenia intymnego nastroju i przy medytacji; nie był związany z wierzeniami i obrzędami[6]. Hinduska legenda przypisuje wynalezienie łuku muzycznego bogowi Śiwie, japońska – bogini Amaterasu. Jeden z greckich mitów podaje, że Apollo wynalazł lirę zainspirowany brzdękaniem cięciwy łuku jego siostry – Artemidy[16].
Na terenach Polski występuje współcześnie na Zamojszczyźnie[1] oraz w Beskidach Zachodnich[18]. Ma rezonator wykonany ze zwierzęcego pęcherza wciśnięty między jedną strunę a mocno zagięte łęczysko[1]; porównywany jest do prymitywnych basów[19]. Podobny instrument z okolic Malborka opisał w 1889 Józef Łęgowski: „Bierze się pręt dębowy półtora metra długi i ściąga u obu końców przywiązaną włosianą struną. Pomiędzy strunę i pręt wciska się mocny, nadęty pęcherz i trze po strunie także improwizowanym smyczkiem”[20]. Na Litwie i Łotwie wykonany jest z zagiętej listwy, ma trzy, poprowadzone równolegle i równej długości struny, oraz podobny do zamojskiego rezonator[1][2]. Na Morawach podobny instrument wyposażony dodatkowo w blaszaną puszkę lub drewniane pudło znany jest pod nazwą ozembouch(inne języki) lub vozembouch[18].
Otis T. Mason. Geographical Distribution of the Musical Bow. „American Anthropologist”. 10 (11), s. 377–380, 1897. Arlington, VA: American Anthropological Association. ISSN0002-7294. JSTOR: 658525.
David K.D.K.RycroftDavid K.D.K., Musical bow, [w:] Grove Music Online, Oxford University Press, 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.19417 [dostęp 2024-03-18](ang.).???
