Łaziska Dolne (niem. Nieder Lazisk[2], sporadycznie Niederlazisk) – dzielnicaŁazisk Górnych położona w północno-wschodniej części miasta, dawniej wieś gminna.
W 1779 r. rozpoczęła w Łaziskach Dolnych pracę kopalnia „Szczęście Henryka” (Heinrichsglück), zapoczątkowując wydobycie węgla kamiennego na terenie dzisiejszego miasta[4]. Działała do 1845 r. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 r. we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod niemiecką nazwą Nieder Lazisk, pojawia się też informacja o istniejącym tu pałacu[5]. W 1884 r. na terenie osady znajdowało się 47 domów mieszkalnych[6]. W 1910 r. w gminie mieszkało 1227 osób, a w obszarze dworskim 6[7]. Podczas plebiscytu w 1921 659 mieszkańców głosowało za Polską, natomiast 59 za Niemcami[8].
We wrześniu 1939 r. polskie oddziały stawiły w miejscowości silny opór armii niemieckiej. Według niektórych źródeł, po zajęciu wsi żołnierze Wehrmachtu wyciągali z domów wszystkich mężczyzn od 15 roku życia, rozstrzeliwując ich bez sądu na miejscu. Zabili ok. 50 osób i spalili 8 zabudowań gospodarczych[9]. Według wspomnień samych mieszkańców opór polskiego wojska był dość krótki (z uwagi na przewagę liczebną armii niemieckiej), a liczba zabitych to 11 osób, głównie byłych powstańców śląskich (gdyby zabijano wszystkich mężczyzn powyżej 15 roku życia, to ofiar byłoby znacznie więcej w przypadku wsi liczącej ponad 1000 mieszkańców; według tych informacji kilkadziesiąt osób zostało rozstrzelanych w całej dzisiejszej gminie Łaziska Górne). Zbrodni miał dokonać Wehrmacht wraz z oddziałami Freikorpsu. 2 września aresztowano wójta Łaziska Dolnych, po którym ślad zaginął[10].
W październiku 1954 Łaziska Dolne weszły w skład gromady Łaziska Średnie, a 13 listopada 1954 stały się intergralną częścią Łazisk Średnich w związku z nadaniem im statusu osiedla[12]. 1 stycznia 1973 wraz z Łaziskami Średnimi włączone do Łazisk Górnych[13].
Zabytki
W dzielnicy znajduje się wieża wodna z 1924 r.[14] (zaopatrywana w wodę ze studni głębinowych w Rusinowie - w dolinie Promny) oraz schron (potocznie nazywany bunkrem) wchodzący w skład Obszaru Warownego „Śląsk”. Jest również kapliczka przydrożna św. Jana, powstała prawdopodobnie w I poł. XIX w. oraz kamienny krzyż z XIX w. W jego pobliżu znajduje się zbiorowa mogiła 6 niemieckich żołnierzy (według innych źródeł 9 lub 10), poległych w walce z Rosjanami w 1945 r., ale nie na terenie Łazisk Dolnych, Górnych, ani Średnich[potrzebny przypis]. W okresie PRL oficjalnie nie istniała.
Przez Łaziska Dolne biegnie ścieżka przyrodnicza. Na tzw. „Wierzysku” prowadzi ona przez tereny leśne (buczyna) oraz łąki.
↑Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981
↑M. Strzelczyk, To był piątek..., „Gazeta Łaziska” nr 17 (187), 15-30 września 2009 r., s. 12-13.
↑Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu pszczyńskiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 454)
