Łańcuch

Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Łańcuch - szereg połączonych ze sobą, najczęściej metalowych, ogniw[1][2][3], używany zazwyczaj do ciągnięcia, przymocowania lub podparcia jakiegoś obiektu[1].

Historia

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

W III w. p.n.e. łańcuchy składające się z połączonych ze sobą pierścieni stosowano do wyciągania wody ze studni[4].

Zastosowania

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Łańcuchy, stanowiące cięgno o dużej wytrzymałości, stosuje się w zastosowaniach technicznych, w szczególności w budowie maszyn[4][5]. Delikatne łańcuchy wykonywane z metali szlachetnych, w których ogniwa często przyjmują złożoną i wyrafinowaną formę, są nazywane łańcuszkami i stanowią popularny wyrób jubilerski[6]. Łańcuch kotwiczny to łańcuch stosowany w jednostkach pływających, przymocowuje się za jego pomocą kotwicę[7].

Łańcuchy stosowano także do krępowania zwierząt, ludzi (jako część kajdan), jako część uzbrojenia w cepach bojowych i kiścieniach, oraz jako część trałów bijnikowych.

Mechanika

W maszynach przemysłowych wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje łańcuchów: pierścieniowe (ogniwowe), drabinkowe (łańcuch Galla) i płytkowe[4][5].

Łańcuch pierścieniowy

Łańcuch pierścieniowy to najprostszy rodzaj łańcucha, zbudowany z ogniw połączonych ze sobą bezpośrednio[5]. Charakteryzuje się on wysoką wytrzymałością na rozciąganie, wobec czego najczęściej stosuje się go w maszynach wolnobieżnych o dużym obciążeniu oraz dźwigach[5], a także we wciągnikach łańcuchowych, zawiesiach oraz jako wiązadła do wiązania ciężkich ładunków, do czasowego i zgrubnego łączenia metalowych elementów[potrzebny przypis].Ten rodzaj łańcucha w układach napędowych stosuje się rzadko, ze względu na wysoki poziom hałasu i nierównomierną pracę[5].

Łańcuch drabinkowy

Łańcuch drabinkowy jest często stosowany w układach napędowych[5]. Może być wyposażony w spinkę, czyli dodatkowe ogniwo służące do zapinania i rozpinania łańcucha[5]. Takie łańcuchy mogą być łączone pojedynczo (łańcuch jednorzędowy), podwójnie (łańcuch dwurzędowy) lub wielokrotnie (łańcuch wielorzędowy)[5]. Łańcuchy drabinkowe we wszystkich odmianach stosuje się przede wszystkim jako cięgna w przekładniach łańcuchowych[5].

Typy łańcuchów drabinkowych:

  • łańcuch sworzniowy[4]
  • łańcuch tulejkowy (bezrolkowy)[4] - spotykany najczęściej w maszynach wolnobieżnych lub napędach pomocniczych[5].
  • łańcuch rolkowy[4] - najczęściej stosowany w budowie maszyn łańcuch[4]. Zamontowane rolki zwiększają sprawność przekładni i zmniejszają zużycie łańcucha[5].
  • łańcuch zębaty[5] - łańcuch o płytkach w kształcie trapezu[5]. Charakteryzują się cichą pracą i dużą sprawnością; są jednak droższe, wobec czego stosuje się je przede wszystkim w trudnych warunkach i w mechanizmach przenoszących napęd z dużą prędkością[5].

Łańcuch płytkowy

Łańcuch płytkowy składa się z płytek i sworzni[5]. Jest sztywny, ze względu na ciasne osadzenie płytek względem siebie[5]. Takie łańcuchy używane są przede wszystkim jako cięgna nośne w konstrukcjach wózków jezdniowych[5]. Szczególną odmianą łańcucha płytkowego jest łańcuch tnący (część wykonawcza pilarki łańcuchowej)[8].

Przykłady łańcuchów

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b chain, dictionary.cambridge.org [online], dostęp 5 października 2024 (ang.)
  2. ↑ łańcuch – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2024-10-05] (pol.).
  3. ↑ n, łańcuch - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2024-10-05] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Szafrański B., Łańcuchy napędowe, [w:] Główny Mechanik, wrzesień-październik 2018, s. 14-16 [dostęp 2024-10-05] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Żabicki D., Diagnostyka i obsługa łańcuchów napędowych, [w:] Główny Mechanik, marzec-kwiecień 2022, s. 50-52 [dostęp 2024-10-05] (pol.).
  6. ↑ Marybelle S. Bigelow, Kay Kushino, Fashion in history : western dress, prehistoric to present, Minneapolis, Minn. : Burgess Pub. Co., 1979, ISBN 978-0-8087-2800-9 [dostęp 2024-10-05].
  7. ↑ łańcuch kotwiczny, [w:] Ireneusz Grajewski, Józef Wójcicki, Mały leksykon morski, Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981, ISBN 978-83-11-06479-9 [dostęp 2024-10-05].
  8. ↑ Chapter 3—Chain Saw Use and Maintenance, [w:] Chain Saw and Crosscut Saw Training Course, Student's Guidebook, s. 21 [dostęp 2024-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-02] (ang.).