La Crotz del Sud es una pichona constellacion de l'emisfèri sud, la pus pichona de totas las constellacions qu'un molon d'estelas es nomenat « la bóstia de jòias Â».

Es entornada sus tres costats pel Centaure e al sud per la Mosca.

La Crotz del Sud es utila per trobar lo pòl sud celèst. Perque i a pas d'estela similara a l'estela polara (α Ursae Minoris) de l'emisfèri nòrd dins l'emisfèri sud (σ Oct es la pus prèpa del pòl, mas es tròp pauc luminosa per èsser utila), doas de las estelas de la Crotz del Sud son utilizadas per lo determinar : en seguent la linha formada per Acrux (α) e Gacrux (γ) sus 4,5 còps la distància entre aquela doas estelas, (o ~25° al Sud de Acrux) sèm sus un punt pròche del sud celèst.

D'un autre biais, en traçant la drecha entre α del Centaure e α Cir, lo punt ont aquela drecha (que se prolonga sus α apus et δ octans) encontra la drecha precedenta es lo sud celèst.

A causa de la precession dels Equinòccis, la Crotz del Sud èra vesibla dempuèi la Mediterranèa pendent l'Antiquitat. Pasmens, los astronòms grècs considerèron sas estelas coma una partida del Centaure.

L'identificacion de la Crotz del Sud coma constellacion independenta s'atribuís a Augustin Royer en 1679. Mas foguèt coneguda jos aquela forma fòrt abans.

La Crotz del Sud – que son nom s'opausa a la « Crotz del Nòrd Â» qu'es la constellacion del Cicne - es uèi una de las constellacions pus conegudas de l'emisfèri sud e sas cinc estelas pus brilhantas apareisson suls drapèls d'Austràlia, de Brasil, de Papoa-Nòva Guinèa, de las Illas Cocos, de Tokelau e de las Samoa Occidentalas. Sul drapèl de la Nòva Zelanda, i a pas l'estela ε.

• 
  Austràlia
• 
  Brasil
• 
  Papoa-Nòva Guinèa
• 
  Samoa Occidentalas
• 
  Nòva Zelanda
• 
  Austràlia Territòri del Nòrd
• 
  Illas Cocos
• 
  Tokelau

Localizacion de la constellacion

La constellacion es situada dins l'alinhament dels dos pèses del Centaure, costat oèst.

Forma de la constellacion

La Crotz del Sud es particularament facila a conéisser per sa forma fòrt caracteristica, quatre estelas de luminositat gaireben identicas formant une crotz latina, o una sèrp volanta. Pr'amor la cal pas confondre amb la Falsa Crotz del Sud, de meteissa forma mas un pauc pus larga, situada dins le Nau Argò al limit entre las Velas e la Carena.

Acrux (α Cru) es l'estela pus brilhanta de la constellacion. Amb una magnitud aparenta de 0,77, es la 22^ena estela en tèrmes de luminositat, l'estela de primièra magnitud pus al sud de la copòla celèsta.

Acrux es una estela binària, constituida de doas supergigantas blavas e caldas, α¹ Cru (magnitud 1,4) e α² Cru (magnitud 1,9). Alunhadas de 320 annadas lutz, son 25 000 e Modèl:Unitat:16000 còps pus brilhantas que lo Solelh e viran una a l'entorn de l'autra en 1500 ans, separadas par 420 ua.

α¹ Cru es espèr-ela doble, mas los dos companhons son pas separables al telescòpi. Solament se sap just qu'orbitan en 76 jorns, a un pauc mens d'una unitat astronomica de distància.

Una darrièra estela sembla d'acompanhar las tres autras, mas pòt èsser un efèit d'optica, sa distància reala amb la Tèrra es fòrt dificila a mesurar car es pauc luminosa.

Acrux foguèt un pauc tròp al sud per recebre un nom dels astronòms de l'antiquitat mediterranèana. En consequéncia, son nom modèrne es simplament la juxtaposicion de la primièra letra de l'alfabet amb lo nom latin de la constellacion.

Mimosa (β Cru), de magnitud 1,25, es una giganta blava raiant subretot dins l'ultraviolet. Es tanben una estela variabla de tipe Beta Cephei, variant entre 1,23 e 1,31 sus de periòdes que lo pus cort es de 5,68 jorns.

Mimosa es versemblablament una estela dobla. Las doas orbitan una a l'entorn de l'autra en 5 ans mas se pòdon pas separar al telescòpi.

Coma Acrux, Mimosa (de còp nomenada Becrux) possedissiá pas de nom dins l'antiquitat. Son nom actual es doncas recent, mas se sap pas son origina.

Gacrux (γ Cru) - magnitud 1,59 - es una giganta roja, 113 còps pus granda que lo Solelh, la 24^ena estela del cèl en tèrmes de luminositat. Es leugièrament variabla irregularament e possediriá un companhon perque son espèctre enriquit en bari mòstra una contaminacion possibla per una autra estela.

Son nom es construit segon la meteissa logica que Acrux.

δ Cru (magnitud 2,79) e ε Cru (magnitud 3,59) son las doas autras estelas pus brilhantas d'aquela constellacion.

En dejós de la Crotz del Sud, se pòt veire una taca escura nomenada lo Sac de carbon. Es la principala nebulosa escura del cèl.

La Crotz del Sud conten tanben lo molon dobèrt d'estelas NGC 4755, nomenat la bóstia de jòias. Descobèrt per Nicolas-Louis de Lacaille en 1752, conten una centena d'estelas gropadas sus prèp de 20 annadas lutz, a 7500 annadas lutz de la Tèrra.

• Enluminadura de 1583 representant la Crotz del Sud : http://mandragore.bnf.fr/ark:/12148/cgfbt23692g
• Ã’rdre de la Crotz del Sud (òrdre onorific de Brasil)