La Canson de la Crosada es una canso de 9578 vèrses escricha en occitan entre 1208 e 1218 per dos autors diferents e contant los eveniments arribats en Occitània dins aquestas annadas, dempuèi l'invasion dels crosats en Lengadòc fins a la mòrt de Simon de Montfòrt.

• Guilhèm de Tudèla es l'autor dels 2772 primièrs vèrses (130 laissas). Es un clergue vengut de Tudèla en Navarra e establit a Montalban.

Òme de glèisa, sa relacion es puslèu favorabla als crosats, ça que la condemna los chaples complits per aqueles coma a Besièrs o La Vaur. A l'entorn de l'an 1212, quand los franceses se sarran de Montalban, Guilhèm rejonh Borniquèl sus Avairon, qu'es la senhoriá del fraire cadet de Raimon VI de Tolosa, Baudoïn qu'es el meteis passat del costat dels crosats. Son raconte s'arrèsta còp sec en julhet de 1213.

• L'Anonim es l'autor de la segonda partida de la Cançon, siá a pauc prèp 6800 vèrses. Aquel autor desconegut a fach una òbra d'una qualitat poetica segura e sempre d'una granda puretat de lenga. E mai que catolic, de còp que i a es fòrça anticlerical. Es engatjat contra la Crosada e defend de longa las valors de Prètz, Paratge e Convivéncia que son aquelas de la societat occitana medievala. A contat amb engenh los episòdis entre 1213 e 1218: Batalha de Murèth, Concili de Latran, sètge e presa de Bèucaire, revòlta de Tolosa e Batalha de Basièja.

• En 1337 lo manuscrit fasiá partida dels bens d'un carcinòl.
• Auriá puèi apertengut a Mazarin.
• Foguèt crompat per Pierre Paul Bombarde de Beaulieu, conselhièr de Loís XV.
• Se traparà puèi dins la bibliotèca del Duc de la Valière.
• En 1780 serà crompat per la bibliotèca del Rei de França.
• Passarà dins la Bibliotèca Nacionala francesa.
• Serà publicat en 1837 per Claude Fauriel, professor a l'Universitat de la Sorbona a París.

Vaquí un extrach que conta la mòrt del rei d'Aragon, En Pèire II pendent la batalha de Murèth:

El bos reis d'Arago, cant les ag perceubutz

Ab petits companhos es valor atendutz

E l'ome de Tolosa i son tuit correguz

Que anc ni coms ni reis non fon de ren creutz

E anc no saubon mot trols fances son vengutz

E van trastuit en la on fol reis conogutz

E el escrida "Eu sol reis!" mas no i es entendutz

E fo si malament e nafratz e ferutz

Que per meja la terra s'es lo sancs espandutz

E loras cazec mortz aqui tot estendutz

E l'autri, cant o viro, tenos per deceubutz.

[...]

Molt fo gran lo damnatge, e'l dol, e'l perdiment

Cant lo rei d'Aragon remas mort e sagnens,

E molt d'autres baros, don fo gran l'aunimens'

A tot lo crestianesme e a trastotas gens.

• Genres trobadorencs

• Besiers 1209 - Lo gran masèl Version modèrna de la Canson de Guilhèm de Tudèla e del chaple de Besièrs, lo 22 de julhet de 1209. Tèxte en occitan recitat par Joanda.